INC-4 đạt được một kết quả quan trọng đầu tiên
Vòng thứ tư Ủy ban đàm phán liên chính phủ ( INC-4) đã kết thúc hôm 30/4 với một dự thảo kỹ thuật mang tính bước ngoặt để tiến tới một thỏa thuận quốc tế có sự ràng buộc pháp lý đối với vấn đề ô nhiễm nhựa vào cuối năm ở Hàn Quốc.
Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Hà Linh
Trên 2.500 đại biểu đại diện cho 176 nước thành viên và 480 tổ chức quan sát quốc tế đã nỗ lực tham gia phiên bế mạc kéo dài hơn 5 tiếng so với lịch trình để có thể đạt được dự thảo này. Đây được coi là một trong những bước đột phá quan trọng của vòng đàm phán này bởi lẽ các bên đã đặt ra rất nhiều vấn đề khác như khí thải và phát thải, sản xuất và thiết kế sản phẩm, quản lý chất thải hay tài chính và chuyển đổi công bằng.
Chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Canada, Trưởng đoàn đàm phán Việt Nam tại INC-4, Vụ trưởng hợp tác quốc tế Bộ Tài nguyên Môi trường Lê Ngọc Tuấn cho biết phiên bế mạc hôm nay đã kéo dài hơn dự kiến, với những nội dung trao đổi xoay quanh các chủ đề đã được thảo luận trong suốt tuần qua và việc các bên đã đi tới đâu từ bản dự thảo số không sửa đổi sau INC-3. Lý do khiến cuộc họp kéo dài là vì các bên cần phải thống nhất được chủ đề dành cho các cuộc thảo luận kỹ thuật, những nội dung kỹ thuật để phục vụ quá trình đàm phán sắp tới bởi còn phải thống nhất nhiều cách hiểu khác nhau thì mới có thể đạt được thỏa thuận toàn cầu ở Busan sắp tới.
Tại phiên họp này, các bên đã nhất trí tổ chức xen kẽ các cuộc họp của các chuyên gia giữa các phiên họp chính thức của Ủy ban đàm phán nhằm thúc đẩy thống nhất về các vấn đề chính. Đặc biệt, các bên đã quyết định thành lập nhóm soạn thảo các vấn đề pháp lý tại INC-5 ở Hàn Quốc có vai trò tư vấn để xem xét các yếu tố của dự thảo văn bản thỏa thuận chung nhằm đảm bảo về mặt pháp lý.
Giám đốc điều hành Chương trình môi trường Liên hợp quốc Inger Andersen cho biết: “Chúng ta tới Ottawa lần này với hy vọng các thành viên sẽ nhất trí về một bước đệm cần thiết để có thể đạt được tiến bộ lớn hơn trước INC-5. Chúng ta đã kết thúc với việc đạt được hai mục tiêu rõ ràng như trên để mở ra cơ hội đạt được một thỏa thuận đầy tham vọng. Tuy nhiên, công việc còn lâu mới kết thúc. Cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa vẫn tiếp tục nhấn chìm thế giới, trong khi chúng ta chỉ còn vài tháng nữa là tới hạn chót. Các thành viên cần thể hiện cam kết và sự linh hoạt của mình để đạt được tham vọng tối đa”.
Video đang HOT
Số liệu thống kê tại hội nghị cho thấy việc sản xuất nhựa đang tăng theo cấp số nhân trong vài thập kỷ qua và hiện lên tới khoảng 400 triệu tấn mỗi năm và con số dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2040 nếu các hệ thống không thay đổi.
Trưởng nhóm dự án nhựa Vành đai châu Phi Hellen Kahaso Dena thuộc tổ chức Greenpeace khu vực châu Phi cho biết: “Chúng ta đã đạt được tiến bộ hơn ở vòng này so với INC-3. Nhưng vẫn còn rất nhiều việc phải làm từ giờ đến Busan và đó là lý do tại sao chúng ta cần những nỗ lực quốc tế ở giai đoạn này bởi mục tiêu cuối cùng là đi tới một thỏa thuận quốc tế có tính ràng buộc về pháp lý đối với ô nhiễm nhựa. Thỏa thuận này cần tập trung vào việc giảm sản xuất bởi chỉ có vậy mới giải quyết được vấn đề ô nhiễm nhựa. Đây cũng chính là thách thức vì nó có tác động tới công việc kinh doanh và toàn bộ nền kinh tế”.
Bộ trưởng Môi trường Canada phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Hà Linh
Canada từng đặt mục tiêu sẽ đạt được thỏa thuận cuối cùng tại INC-5 ở Hàn Quốc. Bộ trưởng Môi trường và Biến đổi khí hậu Canada Steven Guilbault phát biểu: “Chúng ta sẽ không nói về việc liệu chúng ta có đạt được điều đó hay không mà cần đề cập tới việc làm thế nào để đạt được thỏa thuận đó. Chúng ta đang làm mọi thứ để nâng cao nhận thức về cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa để từ đó có thể đi tới một thỏa thuận chung. Đây được coi là chìa khóa để quản lý một loại chất đã trở nên thiết yếu trong cuộc sống, nhưng lại đang gây rủi ro cho chính sức khỏe và cuộc sống của chúng ta”.
Ông Lê Ngọc Tuấn nhận xét: Trước khi đến vòng đàm phán này, các bên đều hy vọng sẽ tìm ra điểm chung và thu hẹp các quan điểm còn trái ngược để hướng tới giải quyết những vấn đề ở Busan. Tuy nhiên, qua hơn một tuần làm việc, chúng ta thấy rằng còn rất nhiều nội dung chưa được thống nhất và nhiều nội dung trong dự thảo vẫn chưa được các bên thảo luận, vì vậy sẽ vẫn còn nhưng phiên đàm phán căng thẳng ở vòng tới”.
Các bên vẫn còn rất nhiều những ý kiến trái chiều như vấn đề quản lý sản xuất nhựa nguyên sinh, vấn đề liên quan tới hóa chất trong sản xuất, vấn đề sản phẩm nhựa dùng một lần. Các nội dung này sẽ được các bên thống nhất thế nào còn là một câu hỏi lớn mà các thành viên tham gia đàm phán sẽ phải giải quyết ở Busan.
Thỏa thuận cho vòng đời của nhựa
Vòng thứ tư của Ủy ban đàm phán liên chính phủ (INC-4) nhằm xây dựng một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế đầu tiên về ô nhiễm nhựa, bao gồm cả ô nhiễm trong môi trường biển, đang bước vào những cuộc họp chi tiết tại Ottawa, Canada.
Ảnh minh họa: AFP/TTXVN
Đây cũng là vòng đàm phán áp chót của các bên tham gia xây dựng thỏa thuận toàn cầu về chống ô nhiễm nhựa. Nước chủ nhà Canada đang nỗ lực để có thể đảm bảo đạt được 70% sự đồng thuận trước khi đi tới thống nhất vào cuối năm 2024 ở Busan, Hàn Quốc.
Mục tiêu đầy tham vọng là như vậy, nhưng việc chấm dứt rác thải nhựa sẽ không thể đạt được nếu trong bộ công cụ pháp lý quốc tế nêu trên không đưa ra được những giới hạn đối với việc sản xuất nhựa. Bộ trưởng Môi trường và Biến đổi khí hậu Canada Steven Guilbeault cũng đã đề cập tới vấn đề này khi phát biểu rằng một thỏa thuận nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa sẽ thất bại nếu không bao gồm một số giới hạn đối với ngành sản xuất nhựa.
Ý tưởng về việc xây dựng một thỏa thuận toàn cầu về chống ô nhiễm nhựa được đưa ra tháng 3/2022, với mục tiêu tiến hành 5 vòng đàm phán để đạt được một thỏa thuận vào cuối năm nay. Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), bà Inger Andersen, đánh giá đây sẽ là thỏa thuận quốc tế quan trọng nhất mà thế giới đạt được trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu kể từ sau Hiệp định Paris 2015 về biến đổi khí hậu, bởi ô nhiễm nhựa đang là một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng nhất mà thế giới phải đối mặt. Theo số liệu của UNEP, hiện thế giới sản xuất 400 triệu tấn nhựa mỗi năm và chưa đến 10% số này được tái chế. Hơn 25% lượng rác thải nhựa được vứt bừa bãi ra môi trường và đang gây hại cho con người cùng môi trường thiên nhiên.
Tuy nhiên, sau 3 vòng đàm phán, các bên vẫn chưa thống nhất được cách tiếp cận toàn diện để giải quyết toàn bộ vòng đời của nhựa, từ hợp chất polyme đến sản xuất sản phẩm, đóng gói và thải bỏ. Liên minh châu Âu (EU) cùng nhiều quốc gia, trong đó có Nhật Bản, Canada và Kenya... kêu gọi có một hiệp ước mạnh với các điều khoản mang tính ràng buộc nhằm giảm việc sản xuất và sử dụng nhựa nguyên sinh, được tạo ra từ quá trình chưng cất phân đoạn dầu mỏ, cũng như xóa bỏ hoặc hạn chế các loại nhựa gây ô nhiễm. Quan điểm này vấp phải sự phản đối từ các nước xuất khẩu dầu mỏ, sản phẩm hóa dầu và nhựa. Theo những quốc gia này, hiệp ước cần tập trung vào việc tái chế và tái sử dụng nhựa, thông qua khái niệm "tuần hoàn nhựa", bởi nguồn gốc của ô nhiễm nhựa là "việc quản lý chưa hiệu quả" nhựa và chất thải nhựa. Do đó, tại vòng đàm phán thứ tư diễn ra trong tuần này, các bên phải tìm cách thu hẹp bất đồng, thống nhất được một số vấn đề chung trước khi diễn ra vòng đàm phán cuối mang tính quyết định (INC-5) vào tháng 11 tới tại Busan.
Cho tới nay, khoảng 130 nước ủng hộ mạnh mẽ việc yêu cầu các công ty nhựa phải công bố số lượng nhựa đang sản xuất cũng như các loại hóa chất sử dụng trong quy trình này. Với dự kiến, sản lượng nhựa có thể sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2060, những người ủng hộ cho rằng những thông tin như vậy là bước cơ bản đầu tiên trong việc kiểm soát rác thải nhựa có hại.
Giám đốc UNEP Inger Andersen nhận xét các nước đang có sự đồng thuận trong việc loại bỏ sử dụng nhựa trong những lĩnh vực có thể dùng sản phẩm khác thay thế. Thế giới vẫn tiếp tục cần nhựa cho những mục tiêu cụ thể như công nghệ năng lượng tái tạo. Nhưng ngày càng xuất hiện nhiều tiếng nói rằng việc sử dụng nhựa một lần và ngắn hạn nên kết thúc.
Theo các nhóm môi trường, có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy việc giảm lượng sản xuất nhựa là cách duy nhất để loại bỏ rác thải nhựa ra khỏi môi trường. Greenpeace - nhóm môi trường hoạt động nổi trội tại vòng đàm phán này, đang mong muốn vận động để thỏa thuận sẽ gồm việc giảm 75% sản lượng nhựa vào năm 2040. Nhưng các nhà sản xuất nhựa lại cho rằng chưa cần phải có ngay hạn định bởi các vật liệu thay thế có giá thành cao và tiêu tốn nhiều năng lượng hơn để cho ra sản phẩm.
Trao đổi với phóng viên TTXVN tại Ottawa, nhà vận động không rác thải nhựa Marian Ledesma của Greenpeace cho rằng với việc giảm sản xuất nhựa, điều các chính phủ có thể làm là đảm bảo cho người lao động trong ngành này được chuyển đổi sinh kế. Hiện là thời điểm thích hợp để áp dụng các hệ thống tái sử dụng hay tái tạo vì chúng cũng mang lại cơ hội về việc làm, khả năng tiếp cận và lợi ích cho toàn bộ cộng đồng, chứ không chỉ riêng cho một ngành nào.
Giám đốc chương trình về nhựa Karen Wirsig của Tổ chức Bảo vệ Môi trường Canada nhận xét thế giới đang phải đối mặt với tác hại của số lượng sản phẩm nhựa và bao bì ngày càng tăng do các nhà sản xuất chỉ quan tâm tới lợi nhuận.
Đã đến lúc phải kết thúc thực trạng gây hại cho môi trường này. Tuy nhiên, cách tiến hành và lộ trình thực hiện như thế nào cũng là điều rất quan trọng do mỗi quốc gia có một trình độ phát triển và hoàn cảnh riêng, không thể áp dụng một công thức chung.
Ông Lê Ngọc Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế thuộc Bộ Tài nguyên Môi trường, Trưởng đoàn đàm phán Việt Nam tham dự INC-4, nêu rõ là một quốc gia đang phát triển, Việt Nam ủng hộ thỏa thuận toàn cầu để giải quyết vấn đề ô nhiễm rác thải nhựa. Đây sẽ là bộ khung để các quốc gia thành viên xây dựng hành động giảm ô nhiễm nhựa và cùng nỗ lực giải quyết các thách thức về môi trường xung quanh vấn đề rác thải nhựa. Tuy nhiên, thỏa thuận này cũng cần bao gồm cả trách nhiệm của các quốc gia, với những mức độ khác nhau và phù hợp với trình độ cũng như năng lực phát triển của nước đó. Việt Nam mong muốn có một sự cân bằng vì bên cạnh những biện pháp kiểm soát, cũng phải tính tới phương pháp thực hiện, trong đó có việc hỗ trợ về tài chính, công nghệ hay năng lực để các nước đang phát triển đảm bảo tốt hơn những đóng góp nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa. Nói cách khác, giải quyết vấn đề ô nhiễm rác thải nhựa là trách nhiệm chung, song cần có sự phân biệt và bảo đảm chuyển đổi công bằng trên cơ sở hoàn cảnh, trình độ phát triển và năng lực của từng nước, tránh tạo ra gánh nặng và nghĩa vụ quá cao cho các nước đang phát triển. Việc chấm dứt ô nhiễm nhựa sẽ diễn ra theo lộ trình, phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của quốc gia. Đó có thể là hướng tiếp cận toàn diện để giải quyết toàn bộ vòng đời của nhựa.
Như nhận định của Bộ trưởng Guilbeault, việc đạt được thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa vào cuối năm nay sẽ đánh dấu một trong những quyết định môi trường quan trọng nhất và có ý nghĩa lớn, bởi đây là thỏa thuận đầu tiên nhằm đoàn kết thế giới xung quanh mục tiêu chung là chấm dứt ô nhiễm nhựa.
Giảm gánh nặng cho hành tinh "Hành tinh của chúng ta đang ngập ngụa trong rác thải". Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) đã mở đầu như vậy trong thông điệp đưa ra nhân Ngày Quốc tế Không rác thải (Zero Waste Day 30/3) năm nay. Rác thải nhựa tràn ngập tại Lahore, Pakistan. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN Lời cảnh tỉnh mạnh mẽ này không chỉ phản ánh...