Hương vị quê hương: Trong gió nồm nghe thơm mùi gỏi
Ẩm thực làng chài thì bao la. Chỉ riêng món gỏi thôi cũng lên tới hàng chục. Nhưng dạo này đầu hạ, mùa cá chuồn dậy bến thì gặp nhau chỉ có thể là gỏi cá chuồn thôi.
Gỏi cá chuồn
Cá chuồn mình thon thon, dài cỡ gang tay, lưng xanh bụng trắng. Điều đặc biệt ở cá chuồn mà hầu như không có loài cá nào có được chính là đôi cánh dài dọc hai bên thân. Không phải cánh chỉ để trang trí. Cá chuồn biết bay đàng hoàng nhé. Tuy tốc độ hơi chậm nhưng dáng dấp cũng có vẻ chim chóc lắm. Bay thì bay vậy nhưng hết “nhiên liệu” hồi nào hổng biết. Con nào may, rớt xuống biển thì coi như về nhà. Nhưng nhiều con xui xẻo, rớt xuống thuyền của ngư dân, giãy đành đạch. Chưa kéo lưới đã được cá. Mấy ngư dân trẻ nói đây là “tình cho không biếu không”.
Thịt cá chuồn thơm dịu, vừa lành vừa ngọt. Đặc điểm này khiến cá chuồn nổi tiếng trong món canh chua lá giang, nướng mọi, chiên gập, um mặn, phơi khô, muối hoặc thính để dành cho mùa đông. Ngoài ra, cá chuồn còn làm chả để nấu bánh canh hoặc khi có dịp lễ tiệc.
Video đang HOT
Mùa cá chuồn trải dài từ giữa mùa xuân đến cuối mùa hạ. Chiều xuống, gió nồm lên, người làng tôi ( Sa Huỳnh, Quảng Ngãi), nhất là ngư dân trẻ, hay làm bữa xế từ cá chuồn, và món được ưu tiên lựa chọn thường là gỏi. Lý do: Gỏi là món đưa cay truyền thống. Thứ nữa, làm gỏi không biết… mỏi vì món này có tính đồng đội. Hú anh em tới, đứa làm cá, đứa lo gia vị, đứa lặt rau, đứa rang đậu phộng, đứa làm nước chấm, đứa nướng bánh tráng… Vừa làm vừa “tám”, chọc đứa này ghẹo đứa kia rồi cười vang. Gian bếp rộn ràng rổn rảng thật vui. Bởi vậy, người ở đây có câu: “Làm gỏi không biết mỏi, ăn gỏi không biết ngán”.
Gỏi cá chuồn
Có hai cách làm gỏi: Gỏi “chi tiết” và gỏi “tổng hợp”. Gỏi “chi tiết” là gỏi bày ra mâm riêng từng thứ. Cá xắt miếng và tẩm ướp gia vị để riêng, rau riêng, nước chấm riêng. Bỏ cá, rau, bóp bánh tráng giòn vào chén, chan một ít nước chấm rồi trộn đều thì gọi là ăn gỏi “rộng”. Cách ăn này hơi giống với cơm chan canh. Dùng đũa và vào miệng, chầm chậm nhai, vị giác sẽ ngập tràn trong cay chua mặn ngọt. Nếu dùng bánh tráng ướt bọc lấy cá, rau, rồi chấm vào nước chấm đựng riêng trong chén của mình thì gọi là gỏi cuốn.
Theo “giới nghiên cứu” gỏi, ăn kiểu gỏi cuốn có vẻ thanh hơn gỏi rộng nhưng chưa chắc đã ngon hơn. Vì khi cuốn, có thể cá, rau, đậu phộng rải trong cuốn không đều. Khi ăn chỗ vừa cá vừa rau vừa đậu phộng thì đậm đà, chỗ có rau không thì hơi nhạt.
Riêng gỏi “tổng hợp” hiện nay đang thu hút các tín đồ gỏi vì tính tiện dụng của nó. Nghe nói món này xuất hiện là do các đầu bếp nhà hàng tiết lộ cho bạn bè của mình. Ngũ điếc, tía tô, húng lủi, xà lách, diếp cá, đọt sung, đọt đinh lăng, bắp chuối… là những thứ rau chủ lực được trộn cùng lúc với gỏi cá đã nhúng qua nước chanh và gia vị vừa ăn. Gỏi làm theo kiểu này rất gọn, rất ngon và cũng rất duy mỹ.
Nhìn đĩa gỏi có thể thấy cả một vườn rau mướt xanh nhiều chủng loại. Bên cạnh những lá rau tươi mơn mởn là những sợi cá chuồn màu trắng đục cùng những hạt đậu phộng rang đã vỡ nằm kề. Mỗi đũa gắp lên là “tổng hợp” tinh hoa của món gỏi này, bảo đảm có mặt đầy đủ các thành tố làm nên thành công và thần thái của món gỏi. Tất nhiên có cả một tô nước chấm đặc quánh được pha chế kỹ càng dành cho những ai cần thêm chút mặn mà. Những người ăn nhạt không cần đến tô nước chấm này vẫn nhận ra vị ngon “tổng hợp” như tên của món gỏi.
Làng biển giờ vật chất khá lên rồi. Nhà nào cũng sa lông sô pha bóng lộn. Thế nhưng khi có dăm ba đĩa gỏi cá chuồn, trai biển vẫn ghiền ngồi ngay trên thềm nhà. Ngồi như vậy sướng cái là vừa nhâm nhi trong tư thế tự do, vừa được tắm trong những ngọn gió nồm mát rười rượi.
Hương vị quê hương: Mứt lưỡi long miền sóng vỗ
Sa Huỳnh nằm ở phía nam tỉnh Quảng Ngãi có xóm Cỏ chừng 80 căn nhà nằm bên sườn đồi, trong thung lũng nhỏ hẹp giữa những ngọn núi nhấp nhô.
Lưỡi long mọc quanh vườn nhà (trái); Mứt lưỡi long ăn kèm bánh tráng nướng chín ẢNH: TRANG THY
Bóng tà dương gác non đoài tạo nên khung cảnh lung linh, huyền ảo. Người dân nơi đây hiền hòa, hiếu khách, khéo léo chế biến nhiều món ăn ngon đến nao lòng. Cá tôm vừa vớt lên từ biển, rau trái trong vườn nhà hay trên gò đồi được họ nấu, nướng, chiên, xào... thơm ngon. Và, nhiều người hẳn sẽ ngạc nhiên khi thưởng thức mứt lưỡi long rim đường.
Lưỡi long mọc hoang dại dưới tán thùy dương râm mát trên cồn cát, ven những con đường nhỏ lên xuống, uốn lượn quanh xóm làng... Nhánh lưỡi long thân mỏng, lớn chừng bàn tay. Những nốt u quanh thân có những chiếc gai tí xíu rất khó nhận thấy bằng mắt thường. Khi bẻ lưỡi long phải nhẹ nhàng, khéo léo, kẻo bị gai đâm vào tay. Loại rau này hiện diện trên mâm cơm thanh đạm với các món: nấu canh, trộn gỏi... Người dân xóm Cỏ còn chế biến món mứt lưỡi long với hương vị đặc trưng.
Lưỡi long làm mứt phải chọn những nhánh già hơn khi dùng để nấu canh, trộn gỏi... Hái lưỡi long vào lúc tinh sương, khi vị chua thanh đọng trong lớp da xanh láng, rồi bỏ vào rổ tre hay nhựa đảo sơ cho rụng gai. Dùng dao gọt bỏ những nốt u quanh thân và rửa sạch, xắt sợi lớn hơn đũa ăn cơm rồi trụng qua nước sôi. Rang ít mè (hạt vừng) đã tách vỏ trong chảo, khi tỏa hương thơm dịu thì nhấc xuống. Cạo rời đường muỗng (đường nấu thủ công chứa trong muỗng đất để rút mật) rồi cho vào nồi cùng lưỡi long, vắt ít nước cốt chanh rồi bắc lên bếp lửa lớn. Dùng đũa khuấy đều và hạ lửa dần, khi nước đường sền sệt tỏa hương thơm thì nhấc xuống khỏi bếp. Đợi đường và lưỡi long hạ nhiệt còn âm ấm thì rắc hạt mè lên trên là đã có món mứt đậm đà hương vị.
Thưởng thức mứt quê với đường dẻo, lưỡi long giòn quyện vào răng tựa sóng rì rầm vỗ về cát vàng bên biển xanh. Vị chua dịu từ lưỡi long ẩn trong lớp đường ngọt ngào đủng đỉnh vào từng tế bào vị giác. Hương thơm từ những hạt mè bé tí xíu. Mứt ăn kèm với bánh tráng nướng chín khiến bao người ngẩn ngơ. Bánh tráng giòn bị đường dẻo níu kéo vị ngọt lẫn chua dịu lưu lại nơi đầu lưỡi.
Mứt lưỡi long có thể cho vào hũ nhựa, thủy tinh bảo quản trong tủ lạnh hay nơi râm mát với thời gian khá dài. Khách phương xa đến thăm xóm Cỏ có thể mua những hũ mứt nhỏ xinh mang về làm quà biếu người thân, sẻ chia hương vị đặc trưng miền sóng vỗ.
Ở 'cái nôi' của... kính thưa các loại gỏi: Phấn khích với gỏi cá trích Ở quê mình, Sa Huỳnh - Quảng Ngãi, có câu nói vui về ẩm thực: Mệt mỏi, ăn gỏi hết liền. Nói thế bởi cái làng chài bãi ngang này là "cái nôi" của... kính thưa các loại gỏi. Những thằng bạn xa quê kể, chiều chiều ngồi buồn thường xòe tay đếm... gỏi rồi nhận ra rằng thà đừng đếm. Vì đếm...