Hiểm họa từ liệu pháp tẩy trắng da

Nhiều phụ nữ trẻ ở Việt Nam đang phát sốt với trào lưu tẩy trắng da, với khao khát được sở hữu làn da bạch tạng nhất nhì showbiz như Ngọc Trinh.

Tuy nhiên, không mấy người trong số họ hiểu được tác hại của việc lạm dụng các phương pháp tắm trắng hoặc tẩy trắng da nhân tạo bằng hóa chất.

Việc can thiệp để làm sáng hoặc tẩy trắng da đã tồn tại trên thế giới suốt nhiều thế kỷ qua nhằm giúp con người làm giảm hắc tố melatonin trên da. Hoạt động này bắt đầu xuất hiện ở Ba Tư cách đây khá lâu, khi những người nông dân sử dụng hydroquinone (một hoạt chất trong thuốc tẩy) trực tiếp trên da để làm nhạt hoặc làm sáng màu da của họ.

Việc tẩy trắng da cũng từng được các Geisha Nhật áp dụng vì họ tin rằng, làn da trắng sáng hơn biểu trưng cho tầng lớp trên của xã hội, sự duyên dáng và sắc đẹp. Thậm chí cho đến ngày nay, các sản phẩm làm trắng da vẫn được nhiều người ở hầu hết các quốc gia và nền văn hóa trên thế giới, kể cả ở Bắc Mỹ, châu Á, châu Phi, châu Âu và Trung Đông ưa chuộng. Hiện, chỉ cần gõ cụm “tẩy trắng da” trên Google, chúng ta sẽ thu được tới 3,1 triệu kết quả chỉ trong vòng 0,23 giây.

Theo các chuyên gia, việc làm sáng hoặc tẩy trắng da thường được tiến hành vì 2 lí do: Thứ nhất, mọi người sử dụng các sản phẩm làm trắng da vì muốn làm đều sắc độ da cũng như làm giảm và xóa mờ các vệt nâu, sẹo sẫm màu hoặc các đốm tuổi tác do quá trình lão hóa, việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc đôi khi cả sẹo mụn hay việc hồi phục vết thương kém gây ra. Loại sản phẩm chăm sóc da như thế này đã trở nên phổ biến ở Bắc Mỹ, với quảng cáo về các công thức mới chống lão hóa, chứa các axit alpha hydroxyl, vitamin C và retinol.

Lí do thứ hai khiến mọi người dùng các sản phẩm làm trắng da là khao khát tạo ra một sự thay đổi lớn hơn với diện mạo của mình. Một số người thậm chí tìm mọi cách làm trắng sáng toàn bộ tông màu da tự nhiên trên khắp cơ thể họ, có lẽ vì quan niệm trông như vậy sẽ tốt đẹp hơn.

Mặc dù hiện tượng này không quá phổ biến ở Bắc Mỹ nhưng vẫn tồn tại ở đây và đặc biệt được ưa chuộng ở những đất nước, nơi người dân được trời phú cho là da tự nhiên sẫm màu hơn. Chẳng hạn như, năm 2012, tổng lượng kem làm trắng da được bán ra ở Ấn Độ đã lên tới 258 tấn.

Các chuyên gia ví cơn sốt tẩy trắng da ở những nơi người dân sở hữu làn da sẫm màu hơn tương tự như trào lưu nhuộm da nâu bóng của người da trắng ở Bắc Mỹ hoặc một số nơi thuộc châu Âu, dù thực tế việc này không đem lại bất kỳ lợi ích sức khỏe nào. Theo họ, việc tẩy trắng da thường gây ảnh hưởng hà khắc đối với làn da, ngay cả khi nó được tiến hành với các thành phần tự nhiên nhất.

Các chuyên gia khuyến cáo, tốt nhất chúng ta không nên tẩy trắng hoặc làm sáng da thường xuyên vì nó không thực sự giúp nuôi dưỡng làn da, dù một số sản phẩm giúp tái tạo và cải thiện việc thay mới các tế bào da.

Hơn thế nữa, không phải mọi sản phẩm làm trắng sáng da đều an toàn và tốt cho da, bất chấp các thành tựu về nghiên cứu và cải tiến về công nghệ sản xuất. Một vài trong số chúng khiến da suy yếu, lão hóa theo thời gian nếu dùng thường xuyên. Một số sản phẩm khác lại chứa những hóa chất không có lợi, có thể hủy hoại sức khỏe của người sử dụng.

Dưới đây là tổng kết của các chuyên gia về các ưu, nhược điểm của các thành phần hóa chất phổ biến nhất đang được mọi người sử dụng để làm trắng da hiện nay:

Hydroquinone

Đây là thành phần chính, truyền thống của nhiều sản phẩm làm trắng da hiện nay. Nó được ưa chuộng vì an toàn hơn và rẻ hơn so với nhiều thành phần và liệu pháp điều trị khác trên thị trường, nhưng lại có tác dụng tương tự như lột da bằng hóa chất.

Như đã đề cập ở trên, hydroquinone là hoạt chất trong thuốc tẩy. Nó giúp ức chế melanin trong da và cũng ngăn chặn sự sản sinh hắc tố này. Mặc dù không tẩy trắng muốt da, nhưng hydroquinone làm da trắng sáng lên đáng kể.

Tuy nhiên, hydroquinone nhìn chung không an toàn. Nó được phát hiện gây bệnh bạch cầu ở các con chuột thí nghiệm. Hydroquinone cũng có thể gây kích ứng da nếu được dùng với nồng độ cao hơn 4%. Việc sử dụng quá nhiều chất này còn có thể hủy hoại hoặc làm suy yếu collagen trong da.

Chất này đã bị cấm ở một số nước, chẳng hạn như ở các nước thuộc Liên minh châu Âu như Pháp trước những e ngại về nguy cơ ung thư, nhưng vẫn được dùng phổ biến trong các sản phẩm làm trắng da ở các quốc gia đang phát triển.

Tretinoin

Cũng như tất cả các axit retinoic, tretinoin là một dẫn xuất của vitamin A và xuất hiện với nhiều tên thương mại như Retin-A, Retino-A, Retinol hay Renova. Nó được sử dụng để điều trị nhiều vấn đề về da, kể cả mụn trứng cá thông thường hay chứng nổi sần da gà, cũng như là thành phần then chốt của kem chống lão hóa, có tác dụng loại bỏ nếp nhăn và các vết đốm. Tretinoin thường được cho vào các kem dưỡng da tại chỗ với nồng độ 0,025 – 0,1%.

Mặc dù được coi là tương đối an toàn cho da, nhưng tretinoin khiến da trở nên nhạy cảm hơn trước ánh sáng mặt trời và sự sạm nắng. Chất này đôi khi có thể gây khô quá mức trên da hoặc gây kích ứng da. Nếu đang sử dụng sản phẩm này, bạn nên tránh ánh nắng mặt trời và dùng kem chống nắng.

Thủy ngân

Thủy ngân là thành phần độc hại nhất được sử dụng trong các sản phẩm làm trắng sáng da. Nó có thể gây ra hàng loạt các vấn đề về thận, trí não, thần kinh và cả dị tật thai nhi. Việc sử dụng thời gian dài các sản phẩm làm trắng da chứa thủy ngân có thể gây ngộ độc thủy ngân, dẫn đến các chứng bệnh kể trên.

Hiện ít có khả năng là bất kỳ sản phẩm làm trắng da đang được bày bán ở Bắc Mỹ có chứa thủy ngân, nhưng thành phần này vẫn chưa bị cấm ở châu Á và một óố nước phát triển khác, nơi việc tẩy trắng da khá phổ biến.

Các nghiên cứu hé lộ, 1/4 số sản phẩm làm trắng da được sản xuất ở châu Á có chứa hóa chất nguy hiểm này. Vì vậy, bạn hãy luôn kiểm tra để đảm bảo thủy ngân không phải là một thành phần trong kem làm trắng da của bạn. Nó có thể được liệt kê trên nhãn sản phẩm với các tên gọi khác như cinnabar, calomel, mercauro, hay mercuric.

Các alpha hydroxy axit (AHA)

Cả axit lactic và axit glycolic đều được phát hiện có khả năng thâm nhập vào lớp trên cùng của da. Khi các AHA này được dùng với nồng độ 4 – 15%, chúng có thể ức chế việc sản sinh melanin hoặc làm sáng lớp trên cùng của da. Chúng cũng đồng thời cải thiện tốc độ thay mới tế bào và giúp loại bỏ các tế bào chết bất lợi ở lớp trên cùng của da, nơi tích tụ các tế bào sắc tố.

Dùng kem dưỡng da AHA thực chất là dùng axit để lột da mặt, khiến da trắng sáng hơn. Nếu nồng độ AHA thấp (dưới 3% axit và độ pH>3,5), kem chỉ lột các biểu bì chết ở tầng sừng. Dẫu vậy, ngay ở nồng độ này, nếu để lâu thì axit cũng ngấm vào tầng dưới và gây bỏng da.

Nếu nồng độ AHA cao (4 – 7% axit, độ pH