Hậu COVID-19, Trung Quốc không thể vượt Mỹ

Trong bối cảnh Mỹ chật vật xử lý khủng hoảng, Trung Quốc đã nhanh chóng tận dụng thời cơ để nâng cao vị thế quốc tế.

Một người dân đi bên cạnh container sơn màu cờ Trung Quốc tại TP Thâm Quyến ngày 12-3. Ảnh: CNN

Nhiều đồn đoán cho rằng, trong kỷ nguyên hậu COVID-19, vị thế lãnh đạo toàn cầu của Mỹ sẽ suy yếu. Trung Quốc (TQ) sẽ “trỗi dậy” mạnh mẽ hơn và nhanh chóng “khoả lấp” khoảng trống quyền lực mà Mỹ để lại. Tuy nhiên, vị thế của Mỹ vẫn khó có thể bị lay chuyển trong ngắn hạn. Tham vọng “soán ngôi Mỹ” của TQ thiếu nền tảng vững chắc và những nhân tố bổ trợ.

Nền kinh tế thiếu bền vững

Theo Viện Tài chính Quốc tế (IIF), tổng nợ của TQ hiện tiệm cận mức 310% GPD, mức cao nhất trong số các nền kinh tế mới nổi. “Khoản nợ khổng lồ này đã kìm hãm giấc mơ giải cứu kinh tế thế giới của TQ. Không giống như giai đoạn 2008-2009, lần này TQ không có nguồn lực để đưa ra các biện pháp kích thích tài khóa khổng lồ nhằm cứu thế giới”, chuyên gia kinh tế hàng đầu của Ngân hàng DBS (Singapore) Taimur Baig nhận định.

Trong khi đó, hai nhà phân tích Logan Wright và Daniel Rosen của tổ chức nghiên cứu kinh tế Rhodium Group chỉ ra “những cải cách bị trì hoãn, các khoản nợ gia tăng và một nền kinh tế bị chi phối bởi các công ty nhà nước hoạt động kém” chính là các thách thức hiện tại của TQ. Dịch bệnh đã làm trầm trọng thêm làn sóng cảnh giác về tính an toàn, mức độ tin cậy và triển vọng dài hạn của kinh tế nước này.

Dịch bệnh làm trầm trọng thêm làn sóng cảnh giác về tính an toàn, mức độ tin cậy và triển vọng dài hạn kinh tế Trung Quốc. Ảnh minh hoạ: REUTERS

Đại dịch đang là một quả bom đang tàn phá nền kinh tế Mỹ. Tuy nhiên, các yếu tố sản sinh ra tri thức và đổi mới của cường quốc này không bị phá huỷ. Trái lại, tham vọng nâng cấp công nghệ trong kế hoạch “Made in China 2025″ của TQ lại phải chịu tổn thất đáng kể. Bởi lẽ nhiều mục tiêu công nghệ trong kế hoạch đã bị tổn thương trong thương chiến Mỹ-Trung.

Thành tựu của TQ phụ thuộc vào dòng chảy liên tục và không bị hạn chế các bí quyết và sáng kiến công nghệ của Mỹ vào TQ. Khi đại dịch lắng xuống, khó có thể tưởng tượng Mỹ sẽ tiếp tục các hoạt động kinh doanh như thường lệ với TQ mà không có các biện pháp kiềm chế hay thắt chặt an ninh. Đã có thông tin nhiều doanh nghiệp Mỹ rút khỏi TQ vô thời hạn.

Song song đó, việc xem xét địa điểm để các tổ chức, công ty và cá nhân lựa đặt sự giàu có và nguồn vốn của họ trong thời kỳ khủng hoảng là rất quan trọng. Nơi các thực thể này đặt cược dài hạn cho sự thịnh vượng của họ phản ánh mức độ tin cậy và uy tín của nền kinh tế và TQ không còn là chọn lựa tốt nhất.

Thị trường tài chính và vốn của Mỹ vẫn đa dạng nhất. Mỹ là một trong trong số thị trường đáng tin cậy nhất trên thế giới. Hiện có khoảng 160 công ty TQ được niêm yết trên các sàn giao dịch của Mỹ, với tổng giá trị vốn hoá thị trường vào khoảng một ngàn tỉ USD. Đồng USD đang là đồng tiền trú ẩn an toàn hàng đầu và dường như sẽ tiếp tục dẫu bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp hơn.

Uy tín suy giảm trong hệ thống

Dịch COVID-19 bắt nguồn từ TQ. Những chỉ trích rộng khắp về việc TQ “thao túng” Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc WHO ca ngợi lãnh đạo TQ và phản ứng chậm chạp đối với đại dịch càng đẩy nhanh sự thất bại của TQ trên mặt trận truyền thông.

Không chỉ yếu kém trong giải quyết khủng hoảng, TQ còn thất bại về khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn của hệ thống như uy tín lãnh đạo, tinh thần tương hỗ và cam kết trách nhiệm. Thương hiệu “quốc gia hào phóng, trách nhiệm” mà TQ cố gắng xây dựng đang lao dốc.

Trung Quốc không đáp ứng được các tiêu chuẩn như uy tín lãnh đạo, tinh thần tương hỗ và cam kết trách nhiệm. Ảnh minh hoạ: REUTERS

Ứng xử của TQ trong thời gian qua gợi nên viễn cảnh không mấy tươi sáng. Đó là phương Tây sẽ ngày càng mất niềm tin vào TQ và mở rộng thêm sự phân chia địa chính trị vốn đã được định sẵn.

Một xu hướng ngày càng gia tăng là các quốc gia phương Tây đang hạn chế sức mạnh kinh tế của TQ thông qua tách rời một số liên hệ kinh tế sâu rộng. Một số tập đoàn có chuỗi cung ứng toàn cầu đang hiện diện tại TQ có thể đa dạng hóa các địa điểm kinh doanh.

Trong thời gian tới, nhiều khả năng TQ sẽ ổn định việc làm trong nước, tăng tiêu dùng nội địa, thúc đẩy các ngành công nghiệp dẫn đầu về tiêu dùng và đảm bảo thanh khoản cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Nghiên cứu viên cao cấp tại Viện nghiên cứu Quốc tế Chatham House (Anh) Yu Jie nhận định: “Chính phủ TQ sẽ ít tập trung vào các hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài liên quan đến sáng kiến Vành đai Con đường (BRI); các doanh nghiệp nhà nước lớn của TQ – vốn đóng vai trò chính cho các dự án BRI cũng vậy”. Các động thái chính trị, kinh tế của TQ dọc theo hành lang BRI có thể trở thành giới hạn địa chính trị cho TQ sau khủng hoảng.

Bức tranh chống dịch thời gian qua phơi bày sự thiếu vắng nền tảng quyền lực cứng lẫn quyền lực mềm của TQ. Vẫn còn quá sớm để TQ tự tin vươn lên vị thế lãnh đạo thế giới. Mỹ sẽ vẫn giữ địa vị ưu trội trong kỷ nguyên hậu COVID-19.

(*) Nghiên cứu viên Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (SCIS), ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM.

TS. HUỲNH TÂM SÁNG