Hạn chế của Trung Quốc trong hợp tác với các quốc gia vùng Vịnh

Mặc dù có sự gia tăng hợp tác trong các lĩnh vực như năng lượng và công nghệ, khả năng Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng trong các lĩnh vực địa chính trị vẫn bị hạn chế với các nước Arab vùng Vịnh.

Mỹ tiếp tục đóng vai trò thống trị trong khu vực và sự cạnh tranh với Trung Quốc trong các lĩnh vực này sẽ đối mặt với nhiều thách thức.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) trao đổi văn kiện về thoả thuận đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước với Quốc vương Saudi Arabia Salman bin Abdulaziz Al Saud (phải) tại Riyadh, ngày 8/12/2022. Ảnh: THX/TTXVN

Theo nhận định của Tiến sĩ Ghulam Ali, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Á tại Hong Kong (Trung Quốc) mới đây, trong bối cảnh quan hệ quốc tế đang ngày càng phức tạp, sự mở rộng của Trung Quốc trong quan hệ với các quốc gia Arab vùng Vịnh thu hút sự chú ý đáng kể. Mặc dù Trung Quốc đang gia tăng ảnh hưởng của mình trong khu vực, nhưng vẫn có một trở ngại lớn cản trở việc mở rộng mối quan hệ này. Khoảng cách trong các chiến lược quốc gia giữa Trung Quốc và các quốc gia Arab vùng Vịnh – đặc biệt là trong vấn đề an ninh – đang làm hạn chế khả năng hợp tác toàn diện.

Kể từ sau Thế chiến II, các quốc gia Arab vùng Vịnh đã dựa vào sự bảo vệ của Mỹ thông qua các thỏa thuận an ninh chính thức và không chính thức. Các quốc gia như Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Qatar, Kuwait, Oman và Bahrain đã ký kết các thỏa thuận phòng thủ chính thức với Mỹ, trong khi Saudi Arabia, mặc dù không có hiệp ước chính thức, vẫn phụ thuộc vào Mỹ về an ninh. Sự hiện diện quân sự của Mỹ, bao gồm việc thành lập các căn cứ quân sự và cung cấp thiết bị quân sự, đã củng cố sự phụ thuộc này.

Tuy nhiên, sự thay đổi trong quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia Arab vùng Vịnh đã bắt đầu diễn ra từ những năm 2010. Phản ứng không đủ quyết liệt của Mỹ đối với các sự kiện như Mùa xuân Arab và cuộc đối đầu Iran đã khiến các quốc gia trong khu vực tìm kiếm các đồng minh thay thế.

Sự hình thành Liên minh quân sự Hồi giáo chống khủng bố (IMAFT) của Saudi Arabia và các nỗ lực gia tăng sản xuất vũ khí trong nước phản ánh sự chuyển hướng này.

Đáp lại sự dịch chuyển này, Mỹ đã đưa ra các ưu đãi an ninh lớn hơn nhằm khôi phục ảnh hưởng của mình trong khu vực. Hiệp định Abraham (giữa Mỹ với UAE, Israel và Bahrain), việc ký kết Hiệp định Thịnh vượng và Hội nhập An ninh Toàn diện với Bahrain, và các thỏa thuận mở rộng sự hiện diện quân sự ở Qatar là những ví dụ rõ ràng. Đặc biệt, các cuộc đàm phán với Saudi Arabia về một hiệp ước quốc phòng toàn diện cho thấy cam kết của Mỹ trong việc duy trì sự bảo vệ đối với các quốc gia Arab vùng Vịnh.

Trung Quốc, trái ngược với Mỹ, đã duy trì chính sách không liên minh kể từ những năm 1980. Dù đã có những động thái như Sáng kiến An ninh Toàn cầu (GSI) được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đề xuất, Bắc Kinh vẫn không tham gia vào các liên minh quân sự chính thức. GSI nhấn mạnh đến sự tôn trọng chủ quyền và chỉ trích các liên minh của Mỹ, nhưng không đáp ứng được các yêu cầu an ninh cụ thể của các quốc gia Arab vùng Vịnh.

Trong lĩnh vực quốc phòng, mặc dù Trung Quốc đã đạt được sự chú ý bằng cách tham gia triển lãm quốc phòng và cung cấp công nghệ mới nổi như 5G, tỷ lệ xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc sang khu vực này vẫn ở mức thấp. Áp lực từ Mỹ đã hạn chế khả năng hợp tác của các quốc gia vùng Vịnh với Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ.

Như vậy, dù Trung Quốc đang gia tăng sự hiện diện trong các lĩnh vực như năng lượng, thương mại và công nghệ mới nổi, nhưng khả năng hợp tác của Trung Quốc với các quốc gia Arab vùng Vịnh trong các lĩnh vực địa chính trị cao hơn vẫn bị hạn chế. Với sự thống trị lâu dài của Mỹ trong khu vực và các cam kết an ninh mạnh mẽ thì Trung Quốc sẽ gặp phải những thách thức lớn nếu muốn mở rộng ảnh hưởng trong các lĩnh vực này.

Tóm lại, mối quan hệ giữa Trung Quốc và các quốc gia Arab vùng Vịnh sẽ tiếp tục tập trung vào các lĩnh vực không đối đầu và những cơ hội hợp tác trong các lĩnh vực như năng lượng và công nghệ. Trong khi Mỹ vẫn là nhân tố thống trị và có thể mở rộng ảnh hưởng nếu hiệp ước quốc phòng với Saudi Arabia được ký kết, Trung Quốc có thể phải đối mặt với những thách thức bổ sung trong việc cạnh tranh ảnh hưởng trong khu vực.