Giỏ mồm

Đó là một vật dụng được đan từ tre.

Tranh của họa sĩ Hồ Thu do tác giả cung cấp.

Ngày xưa ba tôi rất khéo tay nên đan được cả thúng mủng, rế, giỏ… trong các vật dụng ba đan, thì giỏ mồm là vật dụng gắn bó với tôi nhiều lắm.
Tuổi thơ tôi là tuổi thơ mục đồng. Khi tôi học đến lớp 4,5 thì được cả nhà giao cho trọng trách chăn đàn bò.
Hằng ngày dù nắng cháy hay mưa bão, tôi cùng đàn bò cỏ lớn nhỏ đến 5 con rong ruỗi trên cánh đồng, đồi núi hay gò đất.
Tùy theo thời tiết và mùa vụ mà tôi thay đổi địa điểm chăn bò cho phù hợp. Hồi đó đàn bò với tôi đã như những người bạn. Tôi thuộc tính nết của từng con.
Mỗi sáng hay chiều, khi mở cổng chuồng bò cho chúng đi ăn, từng con một bước ra. Trên tay tôi là một chùm giỏ mồm, lần lượt đeo vào mõm cho từng chú. Từ lớn đến bé đều được trang bị một chiếc.
Giỏ mồm được đan từ cây tre. Ba chặt tre, chẻ và vót từng cọng nan dẻo chắt để đan phần giỏ. Giỏ đan hình trụ tròn. Chiều cao khoảng 10 đến 15 cm ( tôi áng chừng như vậy ), đường tròn bán kính tùy thuộc vào từng chú bò lớn hay nhỏ. Khi đan giỏ không đan kín như thúng mủng, mà đan thưa nan để bò còn thoải mái và hít thở. Khi phần giỏ đan xong, ba dùng dây dang – loại dây có lá chua nấu canh thật ngon ở quê tôi ( lá dang )- để làm quai. Dây dang già được chọn cắt về, sau đó đem nhiều đoạn dây néo lại với nhau rồi luồn vào hai đầu giỏ mồm. Ba ướm dây cho từng con, sao cho từ giỏ mồm quàng lên phần cổ con bò, vừa đủ là được. Dây dang còn được ngâm ao cho tăng độ bền và dẻo dai. Dùng dây dang sẽ không làm đau cho bò. Như vậy là công đoạn làm chiếc giỏ mồm đã xong.
Khi đeo chiếc giỏ mồm vào, các chú bò sẽ không có cơ hội ăn lúa, hoa màu của mọi nhà khi trên đường ngang qua, mà ngoan ngoãn đi thành hàng dài rất trật tự.
Sau khi lùa bò đến nơi ăn cỏ, tôi tháo từng chiếc giỏ mồm cho mỗi chú. Và từ đây các chú bò được tự do gặm cỏ, chùm giỏ mồm sẽ được tôi giữ trên tay ( hoặc đem cất vào một lùm cây hay mô đất nào đó ).
Đến cuối buổi các chú bò lại được lần lượt đeo giỏ mồm vào và đủng đỉnh về chuồng.
Chùm giỏ mồm lại được treo tòn ten trên chái chuồng bò và những chú bò khoan thai nhai lại cỏ.
Kỉ niệm về tuổi thơ mục đồng còn nhiều lắm với những vật dụng thân thương như : khổng chuồng bò, chiếc roi tre. Nhưng chiếc giỏ mồm như một vật dụng đặc trưng nhất của “nghề mục đồng” gắn bó một quãng dài tuổi thơ của tôi.

Chuyện làng quê