Giải mã sự lớn mạnh nhanh chóng của Tiktok góp phần khiến Facebook bị thổi bay 200 tỷ USD vốn hóa chỉ trong 1 ngày
TikTok hiện đã có 755 triệu người dùng, bám đuổi quyết liệt so với Instagram.
Ngày nay, nhu cầu giải trí trong một khoảng thời gian ngắn ngày càng được ưa chuộng, nhất là với các bạn trẻ. Nhận thấy điều này, công ty công nghệ ByteDance của Trung Quốc đã tạo nên một ứng dụng có chức năng tương tự như Youtube của Google, song thời lượng mỗi video ngắn hơn nhiều. Ứng dụng này đã tạo nên tiếng vang không chỉ tại Trung Quốc mà còn trên toàn thế giới, đến nỗi nó trở thành mục tiêu bị cấm tại Hoa Kỳ. Đó chính là Tiktok – ứng dụng video thời lượng ngắn đang rất được các bạn trẻ trên thế giới ưa chuộng.
Tiktok là ứng dụng giải trí được ByteDance cho ra mắt tại thị trường Trung Quốc vào tháng 12 năm 2016 dưới cái tên Douyin và nhanh chóng được đón nhận tại nước nhà. Chỉ trong khoảng 1 năm kể từ khi được tung ra thị trường, ứng dụng này nhanh chóng có 100 triệu người dùng với trên 1 tỷ lượt xem video mỗi ngày. 9 tháng sau ngày phát hành tại Trung Quốc, Douyin được ByteDance đưa lên kho ứng dụng toàn cầu với cái tên Tiktok.
Không mất nhiều thời gian, Tiktok nhanh chóng chiếm vị trí số một trong những ứng dụng miễn phí trên AppStore tại nhiều quốc gia trên thế giới, với 104 triệu lần tải, tính tới hết quý 1 năm 2018. Tới tháng 10 cùng năm, ứng dụng đạt 1 tỷ lượt tải về trên toàn cầu (chưa tính đến một số lượng người dùng Android tại Trung Quốc). Vượt qua cả Facebook, Youtube và Instagram, trong năm 2018 và 2019, Tiktok trở thành ứng dụng được tải về nhiều nhất trên AppStore, có mặt tại 150 quốc gia trên thế giới vào thời điểm đó.
Đến quý 2/2021, đã có hơn 2 tỷ lượt tải về Tiktok từ kho ứng dụng App Store và Google Play.
Tính đến quý 2/2021, TikTok đã đạt hơn 2 tỷ lượt download trên App Store và Google Play
Điều giúp cho Tiktok trở nên phổ biến là việc họ giúp người dùng tạo và chia sẻ những đoạn video có thời lượng rất ngắn (từ 15 giây tới chỉ khoảng 3 phút), đem lại sự thư giãn và thoải mái. Thay vì phải xem những đoạn phim dài, người sử dụng có thể xem và chia sẻ clip với thời lượng rất ngắn; điều này giúp tiết kiệm thời gian đáng kể, đặc biệt với nhiều người trẻ vốn không có tính kiên nhẫn.
41% số người dùng của Tiktok có độ tuổi từ 16 tới 24, và 90% trong số này sử dụng ứng dụng hàng ngày. Điều này cho thấy Tiktok đáp ứng được nhu cầu giải trí của lứa tuổi thanh thiếu niên, giúp họ giải tỏa được những áp lực trong học hành và công việc một cách vô cùng nhanh chóng.
Tiktok đã tạo ra rất nhiều xu hướng, trong đó có việc tạo các video hài hước, meme (các biểu tượng vui) hay những clip hát nhép chèn thêm hành động ngộ nghĩnh. Những xu hướng này đem lại thêm nhiều cách tận hưởng khác nhau cho những người dùng, đồng thời lôi kéo được số lượng lớn người nổi tiếng tham gia, đặc biệt là các ngôi sao trong ngành công nghiệp giải trí.
Nhờ vào Tiktok, số lượng người theo dõi của họ có sự tăng trưởng vượt bậc chỉ trong một thời gian ngắn, đem lại số tiền khổng lồ thu được từ quảng cáo. Tháng 3 năm 2019, Tiktok ký hợp đồng hợp tác nhiều năm với Giải bóng bầu dục Nhà nghề của Mỹ (NFL), qua đó ngày một khẳng định tên tuổi trên đất Mỹ.
Công ty mẹ của Tiktok là ByteDance đạt doanh thu lên tới 34 tỷ USD vào năm 2020 và đổ rất nhiều tiền để quảng cáo cho ứng dụng con cưng của họ. Do đó, không khó hiểu khi vào tháng 8 năm 2021, số lượt tải về của Tiktok đã chạm con số 3 tỷ cùng; 1 tháng sau, họ tiếp tục chạm mốc 1 tỷ người dùng. Vị thế của những Facebook hay Youtube bị ảnh hưởng nặng nề bởi Tiktok, khi mà số lượng lượt xem cũng như người dùng của ứng dụng này đang dần lấn át họ.
Mặc dù nổi tiếng như vậy, song Tiktok cũng đối mặt với rất nhiều cáo buộc, trong đó có việc các video vi phạm thuần phong mỹ tục, gây nghiện với giới trẻ hay nặng nhất là đưa dữ liệu người dùng toàn cầu về Trung Quốc.
Số lượng người trẻ dành quá nhiều thời gian trên điện thoại dành cho Tiktok ngày một tăng cao, trong khi đó nhiều nội dung không phù hợp lại được đưa lên quá nhiều. Năm 2020, Tổng thống Mỹ Donald Trump với lo ngại sự hiện diện của Tiktok sẽ làm lộ thông tin người dùng tại nước này và ảnh hưởng tới an ninh quốc phòng đã ban hành một lệnh cấm hoạt động đối với ứng dụng này trong 45 ngày.
Video đang HOT
Ông Trump cũng đồng thời yêu cầu ByteDance phải bán lại Tiktok trong vòng 90 ngày sau đó cho một công ty Mỹ; tuy nhiên cả 2 lệnh này sau đó đã đều được thu hồi. Tuy nhiên những lo ngại về Tiktok là không phải không có cơ sở; đây vẫn là câu hỏi lớn cho các nhà chức trách tại nhiều quốc gia trên thế giới, mặc dù ByteDance liên tục phủ nhận điều này.
Mặc dù chỉ có tuổi đời khoảng 4 năm, song những gì mà Tiktok đạt được thực sự là điều mơ ước đối với bất kỳ một ứng dụng nào trên thế giới. Sở hữu số lượng người dùng và thời lượng phát video khổng lồ, Tiktok đã và đang thay thế dần các ứng dụng lâu đời như Facebook và Youtube trong việc giải trí.
Tuy nhiên, việc ứng dụng này gây nghiện cũng như cung cấp các nội dung không phù hợp đang được rất nhiều quốc gia để ý. Ngoài ra, sự lo ngại về việc làm lộ dữ liệu người dùng cũng là một cáo buộc mà ByteDance chưa đưa ra được lời giải thích phù hợp. Do đó, Tiktok vẫn còn rất nhiều điểm phải khắc phục để có thể trở thành ứng dụng của tương lai với khả năng thay thế hoàn toàn những mạng xã hội và kênh phát video truyền thống.
Lượng người dùng của Tiktok đang trên đà thu hẹp khoảng với Instagram
Sự lớn mạnh của Tiktok hiện khiến Facebook đang cực kỳ đau đầu. Cổ phiếu của mạng xã hội lớn nhất thế giới này đã giảm sốc mất 25% giá trị vào phiên 3/2, tương ứng với hơn 200 tỷ USD vốn hóa bị bốc hơi.
Theo tờ Yahoo Finance, công ty mẹ của Facebook là Meta đang liên tiếp gặp những tin xấu. Sau khi báo cáo kết quả kinh doanh không thuận lợi trong tuần trước, cổ phiếu của mạng xã hội lớn nhất thế giới đã cắm đầu đi xuống. Tổng vốn hóa thị trường của Meta đã xuống dưới 600 tỷ USD trong khi đó định giá của Bytedance được cho là đã vượt 400 tỷ USD.
Nhiều chuyên gia nhận định Meta (Facebook) hiện nay có 3 vấn đề chính cần giải quyết. Đầu tiên là họ đang mất dần người dùng trước sự cạnh tranh của các mạng xã hội khác như Tiktok. Tiếp đó, việc Apple sửa đổi quy định về thông tin cá nhân khiến Facebook gặp khó để thu lợi từ quảng cáo.
Cổ phiếu Meta (công ty mẹ của FB) giảm sốc trong phiên 3/2
Thuật toán "kỳ diệu" giúp TikTok khiến thế giới trở nên "nghiện ngập": Từ ứng dụng video trở thành mạng xã hội hàng đầu
TikTok sở hữu một thuật toán được nhiều người ca tụng là "kỳ diệu", vì nó giúp họ "đọc" được suy nghĩ của người sử dụng.
Facebook đến nay vẫn là mạng xã hội nổi tiếng nhất thế giới. Nhưng trong những năm gần đây, sự chiếm hữu của Facebook đã bị lu mờ rất nhiều bởi 1 cái tên, là TikTok - một nền tảng mạng xã hội video từ Trung Quốc, với số lượng người dùng đã lên tới hàng tỉ.
Và cũng chẳng phải tự nhiên, TikTok có được thành tựu này.
Trong thuật toán của TikTok có 4 mục tiêu chính, được công ty mẹ ByteDance diễn giải là: "Giá trị người dùng", "Giá trị người dùng trong dài hạn", "Giá trị của người sáng tạo", và "Giá trị của nền tảng". 4 mục tiêu ấy, từng bước, tạo ra một nền tảng video thành công bậc nhất thế giới, giúp họ xây dựng được một sản phẩm giải trí có khả năng... gây nghiện.
TikTok - một ứng dụng phát triển nhờ khả năng... gây nghiện
Một ứng dụng biết "đọc suy nghĩ"
Nếu nằm trong số những người đang sử dụng TikTok (về mặt thống kê là trên 1 tỉ), bạn sẽ chẳng thấy lạ lẫm về cách TikTok trở thành trung tâm văn hóa của giới trẻ, và rộng hơn là của toàn internet. Với hàng chuỗi video không có hồi kết, TikTok trở nên khác biệt với mọi nền tảng mạng xã hội khác. Thay vì là một phương tiện kết nối người dùng, nó dần trở thành một phương tiện giải trí khó lòng thay thế.
TikTok thành công trong bối cảnh các nền tảng video ngắn khác thất bại, một phần là bởi nó rất dễ sử dụng. TikTok mang lại cho người dùng vô số các bản nhạc nền để nhảy múa, nhiều meme để nhập vai, thay vì đưa cho họ một khoảng không trống rỗng để sáng tạo một cách vô nghĩa. Nhưng không chỉ vậy, với những người không muốn tự mình sáng tạo, TikTok thực sự làm tốt trong việc "đọc" sở thích và hướng chúng ta đến những gì mình quan tâm nhất, dù thứ bạn thích có là tài chính, một nghệ sĩ nổi tiếng nào đó, hay thậm chí là... tình dục.
TikTok sở hữu một thuật toán được cho là "kỳ diệu", vì nó đọc được suy nghĩ của khách hàng
Trong "TikTok Algo 101" - tài liệu về thuật toán của TikTok do các kỹ sư của hãng tại Bắc Kinh sản xuất, họ đã công khai chia sẻ về hệ thống gợi ý video của mình. Theo đó, ứng dụng sẽ tính đến nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm số lượt like, bình luận, các thông tin như caption, âm thanh nền, và cả hashtag nữa.
Các nhà phân tích bên ngoài cũng tìm cách giải mã thuật toán của TikTok, như bài viết gần đây trên tờ WSJ cho rằng ứng dụng phụ thuộc khá nhiều vào khoảng thời gian bạn dùng để xem 1 video, sau đó hướng bạn đến những video khác và khiến bạn không thể dứt ra được. Nó có thể tạo ra một quá trình khá nguy hiểm cho giới trẻ, đẩy họ vào một vòng lặp cực kỳ tốn thời gian và thậm chí góp phần cổ súy cho những nội dung gây hại (như tự sát, tự hoại) - thứ được TikTok khẳng định đang nỗ lực tiến hành xóa bỏ cũng như ngăn chặn.
Mục tiêu tối thượng của TikTok luôn là... thu hút thêm người dùng
Tài liệu giải thích rằng để theo đuổi "mục tiêu tối thượng" là thu hút thêm người dùng, TikTok đã chọn cách tối ưu 2 thuật toán họ có được: "giữ chân" - nghĩa là làm người dùng quay trở lại, và tối ưu "thời gian sử dụng". Nói một cách đơn giản, TikTok, muốn giữ bạn càng lâu càng tốt, với một trải nghiệm có thể gọi là "gây nghiện". Nó gợi lại một khái niệm từng gây chỉ trích về truyền thông đại chúng. Như David Mamet từng viết năm 1998 về "những bộ phim xuống cấp mùa hè": "Khán giả xem đến rạp xem những bộ phim kém chất lượng chủ yếu vì họ không thấy thỏa mãn vì trải nghiệm trước đó, và bị cưỡng ép phải lặp lại hành vi này".
Những chỉ trích về "mối đe dọa cho xã hội?"
Với những nhà phân tích tin rằng hệ thống gợi ý của TikTok có thể tạo ra mối đe dọa cho xã hội, thì dường như tài liệu của TikTok cũng ngầm xác nhận nghi ngờ này.
"Hệ thống của TikTok thể hiện rằng thời gian xem video là cốt lõi. Thuật toán sẽ khiến người dùng trở nên nghiện ngập, thay vì thực sự đưa ra thứ họ muốn" - Guillaume Chaslot, nhà sáng lập của Algo Transparency, tổ chức nghiên cứu thuật toán của các mạng xã hội và hệ quả tiêu cực của nó với người dùng, đặc biệt là trẻ em.
"Tôi nghĩ ý tưởng để thuật toán của TikTok gây xáo trộn cuộc sống con trẻ là khá điên rồ" - Chaslot nhận xét. "Với mỗi video được xem, TikTok sẽ thu được một mảnh thông tin. Sau vài giờ, thuật toán sẽ biến gu âm nhạc của một đứa trẻ, gu thẩm mỹ của nó, thậm chí là tâm trạng, khả năng dính líu đến tệ nạn và nhiều thông tin nhạy cảm hơn. Càng biết nhiều, rủi ro các thông tin ấy được dùng để chống lại đứa trẻ sẽ càng cao. Và hơn thế nữa, các thông tin thu được có thể khiến đứa trẻ ngày càng nghiện sử dụng TikTok hơn".
TikTok sẽ lắng nghe và thu thập mọi thông tin từ người dùng, chỉ từ thói quen xem video (Minh họa: Claire Merchlinsky)
"TikTok Algo 101" lý giải thời lượng xem không phải là yếu tố duy nhất. TikTok thực chất còn sử dụng nhiều phương trình khác như đánh giá của người dùng về video, cả về lượt like cũng như bình luận. "Hệ thống tính điểm cho các video dựa trên một phương trình, sau đó trả về cho người dùng những video có điểm số cao nhất" - tài liệu đề cập.
"Ví dụ, một người dùng thích thể loại video nào đó, nhưng nếu liên tục phải xem, người này sẽ sớm chán mà bỏ đi. Nghĩa là, giá trị tổng tạo ra từ người dùng này với cùng một loại video là thấp hơn so với các video riêng lẻ, vì sự lặp lại sẽ gây nhàm chán. Để giải quyết, ứng dụng sẽ chia nhỏ giá trị ra, cho thêm nhưng dữ liệu khác như tác giả này đã từng xem hoặc tag tương đồng. Vấn đề nhàm chán sẽ được giải quyết nhờ sự phân tán dữ liệu".
Ngoài ra, tài liệu cũng tiết lộ một trong những mục tiêu của TikTok có liên quan đến việc "tiền tệ hóa nhà sáng tạo". Có nghĩa, những video làm ra tiền sẽ được ưu tiên, chứ không đơn thuần chỉ là vấn đề giải trí. Còn theo Julian McAuley, giáo sư khoa học máy tính tại ĐH California San Diego nhận xét, hệ thống gợi ý của TikTok thực chất là "khá truyền thống", với thế mạnh từ AI và "một khối lượng dữ liệu khổng lồ từ người dùng", chứ không chỉ là thuật toán.
"Nhiều người cho rằng thuật toán của TikTok là một cái gì đó kỳ diệu lắm, nhưng những gì tôi thấy thực ra khá bình thường" - McAuley nhận xét.
Dữ liệu TikTok thu thập được là quá rộng, và nó gây ra nhiều tranh cãi
Và thực tế, tài liệu này làm sáng tỏ một số vấn đề trong hệ thống gợi ý của TikTok - thứ thường được các công ty công nghệ diễn tả như một điều gì đó rất khó nắm bắt với các nhà phê bình và cơ quan quản lý, nhưng thực ra chủ yếu là vấn đề mà người dùng phổ thông cũng có thể hiểu được. Chẳng hạn như trong bản tài liệu liên quan đến Facebook do WSJ cung cấp có nói về việc mạng xã hội này xem trọng những bình luận mang tính chia rẽ để lan tỏa nội dung. Thực chất, nó cũng không có gì quá khác biệt so với thuật toán của TikTok, theo như tài liệu tiết lộ.
Sự lo ngại về công nghệ của TikTok trở nên rắc rối hơn tại Mỹ. Cựu Tổng thống Donald Trump từng ban hành dự luật cấm ứng dụng này vào tháng 8/2020, với lời cảnh báo về mối nguy hại từ khối dữ liệu khổng lồ mà TikTok đang nắm giữ. Tuy nhiên, lệnh cấm sau đó đã bị hủy bỏ khi Tổng thống Joe Biden đắc cử. Dẫu vậy, về cơ bản mối lo ngại của ông Trump liên quan đến việc số dữ liệu ấy quá rộng - nghĩa là nhiều thông tin nhạy cảm và có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia (dù chưa có bằng chứng nào khẳng định điều đó). Và thứ 2 là về khả năng kiểm duyệt của TikTok, liên quan đến các video nhạy cảm về chính trị.
Trên thực tế, việc TikTok theo dõi cuộc sống của người dùng chẳng phải điều gì quá mới mẻ. Trong một bản báo cáo, có thể thấy nhà kiểm duyệt nội dung của TikTok không chỉ nắm quyền truy cập vào các video công khai, mà còn cả những nội dung được gửi cho bạn bè, hoặc các video tải lên hệ thống nhưng trong trạng thái riêng tư. Đây là điều khác biệt với nhiều ứng dụng khác, chẳng hạn như WhatsApp.
Nhìn chung, các lo ngại về các vấn đề nhạy cảm mà TikTok có thể gây ra chủ yếu phụ thuộc vào niềm tin cũng như khả năng phân tích của người dùng. Dẫu vậy, có một điều hết sức rõ ràng về thuật toán của TikTok: nó khiến người ta chìm đắm vào đó mà rất khó có thể thoát ra được.
TikTok bị Nhật Bản phát hiện hành vi lén lút trả tiền cho KOL để tung "tin đồn" tiếp thị cho các nhãn hàng Nhà điều hành ứng dụng chia sẻ video nổi tiếng TikTok chi nhánh Nhật Bản vừa bị phát hiện đã trả tiền cho những người có ảnh hưởng để đăng video lên Twitter mà không thông báo cho khán giả về nội dung được tài trợ, một hành vi có thể đã vi phạm các quy tắc chống tiếp thị lén lút. Hôm...