Giải mã DNA của loài chó cổ xưa nhất thế giới hé lộ nhiều bất ngờ

DNA của chúng không chỉ hé lộ cách con người chinh phục Bắc Cực , mà còn là lời kêu cứu khẩn thiết cho chính sự sinh tồn của giống chó này.

Chó Qimmeq, hay còn gọi là chó kéo xe trượt tuyết Greenland, từ lâu đã được giới khoa học công nhận là giống chó cổ xưa nhất trên Trái Đất.

Suốt một thiên niên kỷ, chúng là người bạn đồng hành không thể thiếu của những thợ săn Inuit , cùng họ vượt qua những tảng băng trôi và chinh phục các vùng đất lạnh giá.

Lịch sử di truyền của chúng kéo dài gần 10.000 năm từ Siberia (Ảnh: Carsten Egevang).

Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Science đã phân tích DNA cổ đại và hiện đại từ 92 cá thể chó kéo xe trượt tuyết Greenland (bao gồm cả những con còn sống và đã chết từ lâu), hé lộ một câu chuyện phi thường .

Đây không chỉ là câu chuyện về loài chó, mà còn là bản hùng ca về sự di cư và khả năng phục hồi của con người, được viết nên từ những mảnh xương cổ xưa và mẫu tăm bông lấy từ má những chú chó ngày nay.

Tatiana Feuerborn, nhà cổ sinh vật học tại Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ và là tác giả chính của nghiên cứu, khẳng định: “Chó kéo xe Greenland không chỉ là giống chó kéo xe lâu đời nhất được biết đến mà còn có thể là giống chó lâu đời nhất nói chung”.

Nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu vật từ các địa điểm khảo cổ, bao gồm quần áo truyền thống làm từ lông chó, và thậm chí cả chuồng chó của những người chăn chó hiện đại. Sau đó, họ so sánh vật liệu di truyền của chó Qimmeq với hơn 1.900 bộ gen chó đã được công bố.

Sự thuần chủng đáng kinh ngạc

Phát hiện của họ cho thấy chó Qimmeq vẫn giữ được phần lớn bản sắc di truyền ban đầu của mình trong gần một thiên niên kỷ, một điều cực kỳ hiếm thấy đối với loài chó.

Hầu hết các loài chó, bao gồm cả các giống chó kéo xe hiện đại như chó Husky, Alaska, đều đã bị lai tạp về mặt di truyền với các giống chó khác qua hàng trăm năm. Tuy nhiên, chó Qimmeq lại là một ngoại lệ nhờ vào sự khác biệt về mặt di truyền và sự thuần chủng đáng kinh ngạc.

“Chúng là giống chó làm việc đã thực hiện cùng một nhiệm vụ với con người trong hơn 1.000 năm”, Feuerborn nhấn mạnh. “Đó chính là điều tạo nên sự khác biệt của chúng”.

Những chú chó Greenland đi cùng những thợ săn người Inuit qua các vịnh hẹp đóng băng ở Đông Greenland (Ảnh: Wikimedia Commons).

Hành trình di cư của người Inuit

Điều thú vị là nghiên cứu này không chỉ tập trung vào loài chó mà còn vào mối liên hệ mật thiết với con người. Vì giống chó Qimmeq di cư cùng người Inuit qua Bắc Cực, nên gen của chúng đã ghi lại chính xác hành trình di chuyển đầy gian nan đó.

Bằng cách lập bản đồ về sự tương đồng di truyền giữa chó Greenland và chó cổ đại từ Alaska và Siberia, các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng người Inuit có thể đã đến Greenland sớm hơn so với suy nghĩ trước đây, có lẽ sớm hơn tới 200 năm (khoảng 800 đến 1.200 năm trước).

Cuộc di cư này có thể đã diễn ra trước cả khi người Bắc Âu đến định cư. “Đây là một trong những bằng chứng định lượng đầu tiên thực sự chứng minh được điều đó”, Feuerborn giải thích.

Bộ gen của những con chó này cũng giúp làm sáng tỏ các mô hình định cư nội bộ của người Inuit ngay tại Greenland. Bốn cụm di truyền chính trong quần thể chó Qimmeq (Bắc, Tây, Đông và Đông Bắc) trùng khớp với sự phân bố của các cộng đồng người bản địa Greenland.

Sự kiên cường trước thử thách

Giống chó này từ lâu đã được giới khoa học coi là giống chó lâu đời nhất trên Trái Đất (Ảnh: Billetto).

Bộ gen của giống chó Qimmeq đã ghi lại một cách đáng kinh ngạc các sự kiện lịch sử, chẳng hạn như nạn đói được ghi chép lại và các đợt bùng phát dịch bệnh care và bệnh dại.

Trong những cuộc khủng hoảng này, quần thể loài chó suy giảm và tình trạng cận huyết gia tăng. Tuy nhiên, giống chó này vẫn kiên cường tồn tại, ngay cả ngày nay, mặc dù số lượng của chúng giảm mạnh (từ khoảng 25.000 con vào năm 2002 xuống chỉ còn 13.000 con vào năm 2020), Feuerborn cho biết chúng vẫn khỏe mạnh về mặt di truyền. “Chúng thực sự là những chú chó rất khỏe mạnh”, cô lưu ý.

Trên thực tế, số lượng cá thể của giống chó Qimmeq bị suy giảm có nhiều nguyên nhân: băng tan, mùa đông ngắn hơn, khu vực săn bắn bị thu hẹp do biến đổi khí hậu, và đặc biệt là sự xuất hiện của xe trượt tuyết động cơ. Chó kéo xe từng rất quan trọng, nhưng giờ đây đang bị thay thế bởi máy móc, khiến nhu cầu nhân giống chúng giảm đi đáng kể.

Tuy nhiên, như Feuerborn chỉ ra, xe trượt tuyết “không thể ngửi thấy mùi hải cẩu hay gấu Bắc Cực. Chúng không im lặng. Chúng không thể tự suy nghĩ. Và chúng dễ bị hỏng”. Ngược lại, chó kéo xe Qimmeq được tạo ra để sinh tồn ở Bắc Cực. Chúng hoàn toàn thích nghi với việc ăn thịt và mỡ, chịu đựng cái lạnh khắc nghiệt và chạy đường dài, là những phẩm chất mà máy móc khó lòng thay thế.

Điều thú vị là, nghiên cứu còn “đạp đổ” một niềm tin chung của người Greenland rằng chó Qimmit đôi khi được lai với chó sói để cải thiện sức bền.

Tuy nhiên, dữ liệu di truyền lại không ủng hộ điều này. “Chúng tôi đã bị sốc”, Feuerborn nói. Những con chó này không biểu hiện mối liên hệ di truyền mạnh mẽ hơn với loài sói so với các giống chó Bắc Cực khác.

Có lẽ những con lai giữa chó sói và chó nhà đơn giản là không truyền lại được gen của chúng nếu chúng không thể thực hiện những nhiệm vụ khó khăn thường thấy ở chó kéo xe, và bị loại bỏ.