Gánh chè xí mà có tuổi đời 76 năm ở Hội An

Ông Ngô Thiêu, 97 tuôi, đã giữ hôn món chè xí mà – thức quà đặc biêt ở phô cô Hôi An, suốt 76 năm qua.

Ông Thiều bên gánh chè xí mà.

Xí mà còn có tên gọi khác là chè mè đen. Lúc chúng tôi đên, ông Thiểu đang ngôi bán bên ngã tư đường Nguyên Trường Tô (đôi diên Trung tâm bảo trợ trẻ em mô côi Hôi An). Môt chiêc đòn gánh đã cũ, bên là môt nôi chè đặt trên bêp than, bên là âm nước chè tươi trong gáo dừa khô.

“Tôi đi bán đên nay đã hơn 76 năm rôi. Lúc trước gánh hàng thuê cho các thương lái Trung Quôc, môt lân tôi ăn thử rôi học được”, ông Thiểu cho biết.

Môt bạn già tên Xuân của ông Thiêu ngôi bên tiêp lời: “Đê có được nôi chè này, hai vợ chông lão phải dây từ 3h sáng. Ở Hôi An chỉ có ông là người duy nhất bán thôi. Xí mà đã cùng với ông tham dự các cuôc thi vê văn hóa âm thực trong tỉnh và nó đã được công nhân là đặc sản của riêng du lịch Hôi An đây!”.

Nhìn bô đô bà ba trên bờ vai trắng phêt màu, đôi dép cao su đã mòn, chúng tôi tự hỏi ông đã quang bao nhiêu gánh chè đi khắp con đường phô cô hơn 76 năm qua?

Môi sáng, ông Thiểu tự mình chuân bị tât cả các nguyên liêu rôi đi gánh nước nâu. Ông không cho ai làm thay, chỉ khi ông gât đâu thì mới được phụ. Môi nôi chè ông chỉ bán chừng 3 tiếng đồng hồ môi sáng là hêt sạch.

Xí mà gắn liền với tuổi thơ của nhiều người dân Hội An.

Chè xí mà nấu từ nước giếng nghìn tuổi

Nguyên liêu chính của chè xí mà là mè đen, sau khi được ngâm khoảng 3 tiếng thì đem mè đi xay nhuyên rôi trôn các cây thuốc Bắc vào. Ông Thiểu cho biêt: “Nước đê nâu chè được lây vê từ chiêc giêng cô hơn nghìn năm tuôi gân nhà. Chỉ có nước nớ (ấy) làm xí mà mới có mùi vị đâm đà riêng thôi. Xí mà sẽ ngon ngọt hơn. Người ăn sẽ dê dàng nhân ra nó dở nêu dùng nước máy!”.

Thì ra chiếc giếng mà ông Thiểu nói đến chính là giếng Bá Lễ có từ thời của nhà Chăm xưa (khoảng từ thế kỷ thứ 8-9). Chất liệu làm giếng cổ này duy nhất bằng gạch mà không dùng vôi vữa kết lại, dưới chân là khung gỗ lim rộng bản, cả nghìn năm nay vẫn cho dòng nước quý giá mà không đâu sánh được.

Có lẽ ấn tượng nhất là cái cách thưởng thức chè xí mà. Khách ăn buôc phải ngôi xôm. Ghê đọt chỉ có dăm bảy cái dành cho người nước ngoài nêu không quen theo cách xổm. Chiêc bát sứ bé chỉ chừng hai vá chè là đây. Ăn xí mà phải dùng môt chiêc muông con, nêm dân từng tí môt sẽ thấy ngọt lịm từ đâu lưỡi và thơm thoảng mùi thuôc Bắc.

Chị Mai, đến từ TP HCM, cho biêt: “Xí mà rât đôi quen thuôc với tuôi thơ tôi. Còn nhớ môi lân đi học cùng tụi bạn, nghe tiêng rao lanh lảnh của cụ thì chân cứ muôn dừng lại đê mà thưởng thức. Hình ảnh môt nôi xí mà đặc sêt, lóng lánh màu lam trên đôi vai kẽo kẹt bay mùi khói khiến bao năm xa Hôi An vân còn nguyên vẹn. Lần nào về quê cũng phải tìm cụ để được ăn”.

Chiêu nay phô cô mưa, câm trên tay chén xí mà nóng hôi thoảng mùi thơm dịu, bông thây lòng yên bình và nhẹ nhàng đên lạ. Nêu môt lân đên với Hôi An, hãy ghé thưởng thức món chè xí mà đặc biêt này. Bởi lẽ sẽ chẳng ai biêt được, môt mai kia bạn sẽ nuôi tiêc không được ăn thử vì cái tuôi “ông lão xí mà” đã là quá cửu thâp rôi.

Xí mà được nấu từ vị thuốc Bắc.

Theo ngôi sao