‘Dừng đỡ đẻ ở cơ sở hộ sinh kém để giảm tai biến sản khoa’

Bộ Y tế có thể sẽ tạm thời ngừng hoạt động đỡ đẻ ở các cơ sở không đủ điều kiện và đào tạo lại cán bộ sản khoa, cấp cứu, trước tình trạng liên tiếp xảy ra các vụ tai biến làm chết sản phụ và trẻ sơ sinh, Vụ trưởng Sức khỏe bà mẹ và trẻ em Nguyễn Duy Khê trả lời phỏng vấn VnExpress.

- Từ cuối tháng 4 đến nay, ước tính đã xảy ra gần 20 vụ tai biến sản khoa tại nhiều địa phương trong cả nước, đến nay nhiều vụ vẫn chưa có kết luận cuối cùng về nguyên nhân. Có ý kiến cho rằng Bộ Y tế đang bao che cán bộ ngành, ông nghĩ sao về điều này?

- Quan điểm của Bộ Y tế là không bao che, không đổ lỗi cho khách quan mà cần xem xét toàn diện các nguyên nhân, xác định trách nhiệm chuyên môn và tinh thần trách nhiệm của cá nhân và tập thể liên quan để rút kinh nghiệm hoặc xử lý nghiêm các sai phạm nếu có. Xác định nguyên nhân tử vong là vấn đề khoa học và phải để khoa học trả lời. Khi đã có kết luận của cả Hội đồng thì mọi người nên tin vào kết luận đó.

Bộ Y tế đã chỉ đạo các Sở Y tế – nơi để xảy ra tai biến sản khoa gây tử vong mẹ, con – phải khẩn trương có kết luận. Phần lớn các địa phương tổ chức kiểm thảo tử vong. Tuy nhiên, việc xác định nguyên nhân phải căn cứ vào kết luận của pháp y qua mổ tử thi nhưng trong nhiều trường hợp gia đình sản phụ không đồng ý cho mổ. Vì thế, việc xác định nguyên nhân chỉ có thể dựa vào kết luận của Hội đồng chuyên môn của bệnh viện và của Sở Y tế.

Trong chuyên môn để xảy ra tai biến là điều không thầy thuốc nào mong muốn và không phải trường hợp tai biến nào cũng do bác sĩ. Nhưng tai biến đã xảy ra thậm chí dẫn đến chết người thì phải làm rõ nguyên nhân. Ai làm sai, sai đến đâu thì phải chịu trách nhiệm và bị xử lý kỷ luật đến đó theo luật.

Một đứa trẻ ra đời là niềm vui của cả cộng đồng. Trong ảnh, lãnh đạo HĐND TP HCM đón cháu bé đầu tiên được sinh trong năm 2012 tại Bệnh viện Từ Dũ. Ảnh minh hoạ: Hà Thanh.

- Nhiều trường hợp tử vong được kết luận là “thuyên tắc ối – một bệnh lý hiếm gặp và là tai biến bất khả kháng”. Phải chăng nhiều nơi đang “mượn danh”, “đổ lỗi” cho bệnh hiếm gặp để rũ trách nhiệm?

- Cũng như Phó giáo sư Nguyễn Viết Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế đồng thời là Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương đã có ý kiến, tử vong của các thai phụ do rất nhiều nguyên nhân, chủ yếu các tai biến sản khoa như băng huyết, viêm phúc mạc, nhiễm khuẩn huyết, uốn ván rốn, vỡ tử cung, nạo phá thai không an toàn… Ngoài ra, còn do trước khi mang thai sản phụ đã có sẵn các bệnh như tim mạch, huyết áp, thận, phổi… đến khi có thai các bệnh lý này trở nên trầm trọng hơn.

Hiện nay có nhiều loại thuốc tốt hơn, trang thiết bị tốt hơn, vì thế, nhiều tai biến lẽ ra dẫn đến tử vong như trước đây nay đã được cứu sống. Ngay cả những tai biến nguy hiểm như nhiễm khuẩn huyết, viêm phúc mạc… trước kia tỷ lệ tử vong rất cao thì nay cũng đã ít xảy ra. Hay như tai biến nhiễm trùng uốn ván trước đây rất nhiều, nhưng nay hầu như không còn do chiến lược phòng bệnh tiêm phòng uốn ván cho các bà mẹ mang thai bao phủ rộng gần như 100%.

Do đó, những ca tử vong còn lại tập trung vào bệnh khó cứu như: thuyên tắc ối. Khi có kết quả nguyên nhân tử vong sản phụ được khẳng định là thuyên tắc ối, nhiều người thắc mắc “Sao giờ sản phụ hay chết do tắc mạch ối?”. Là vì những tai biến khác người ta đã can thiệp được, cứu sống được nên số tử vong còn lại rơi vào bệnh khó cứu như thuyên tắc ối. Khi tỷ lệ sản phụ chết giảm do đã giải quyết tốt hơn các nguyên nhân có thể can thiệp được thì tử vong chủ yếu sẽ là do các nguyên nhân khó tránh, trong đó có thuyên tắc ối.

- Hầu hết vụ tai biến xảy ra tại các bệnh viện đa khoa tuyến huyện. Ông đánh giá như thế nào về trình độ bác sĩ sản khoa ở tuyến dưới?

Ông Nguyễn Duy Khê, Vụ trưởng Sức khỏe bà mẹ và trẻ em, Bộ Y tế. Ảnh: P.L.

- Trình độ bác sĩ sản khoa ở tuyến dưới còn nhiều hạn chế là một thực tế. Điều này cũng không có gì khó hiểu vì ở tuyến dưới cơ hội để được tập huấn, cập nhật thông tin nâng cao trình độ cũng như điều kiện tiếp cận với nhiều mặt bệnh để rút kinh nghiệm cũng ít hơn. Ở nhiều nơi, trình độ đã hạn chế lại thiếu người, thiếu cả trang thiết bị cần thiết.

Trang thiết bị thiết yếu để chăm sóc sản khoa thông thường là tương đối đủ, nhưng để giải quyết những trường hợp khó hơn, để hỗ trợ cho người thấy thuốc theo dõi tiên lượng như monitoring sản khoa, máy siêu âm… hoặc để cấp cứu như dụng cụ gây mê, máy thở, bộ dụng cụ mổ lấy thai… còn thiếu nhiều hoặc không đồng bộ.

Tuy nhiên, tai biến sản khoa do rất nhiều nguyên nhân, xảy ra rất nhanh, diễn biến bất thường khó tiên lượng. Ngay cả ở tuyến trên nơi có bác sĩ giỏi, nhiều kinh nghiệm với trang thiết bị hiện đại nhưng nhiều khi tai biến xảy ra vẫn không cứu được sinh mạng của sản phụ.

- Trước những ca tử vong bà mẹ, trẻ em xảy ra liên tiếp như thế, ngành y tế có những biện pháp cụ thể gì để hạn chế tình trạng này?

- Bên cạnh cử các đoàn công tác về làm việc trực tiếp với các địa phương, lãnh đạo Bộ Y tế đã có công văn đề nghị Sở Y tế các tỉnh triển khai ngay một số hoạt động nhằm hạn chế tai biến sản khoa, giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh. Đồng thời, Sở Y tế các tỉnh cũng cần rà soát tổ chức nhân sự và trang thiết bị làm công tác sản khoa. Những cơ sở không đáp ứng đủ các điều kiện cần thiết cần được củng cố kịp thời hoặc tạm thời không triển khai công tác đỡ đẻ.

Bộ Y tế cũng đã chỉ đạo Bệnh viện Phụ sản Trung ương, Bệnh viện Từ Dũ và các bệnh viện đầu ngành về sản phụ khoa đẩy mạnh công tác chỉ đạo tuyến. Bộ cũng giao 2 bệnh viện này tổ chức ngay các lớp tập huấn đào tạo lại cho cán bộ y tế tuyến dưới, tập trung vào các nội dung về theo dõi cuộc đẻ và cấp cứu, hồi sức sản khoa.

Về lâu dài, để giảm tai biến sản khoa cần triển khai đồng bộ các giải pháp như: củng cố, kiện toàn mạng lưới chăm sóc sức khỏe sinh sản từ trung ương đến cơ sở, nâng cao năng lực chuyên môn, bố trí đủ cán bộ cho các khoa sản, nhi, đảm bảo trang thiết bị cần thiết cho cấp cứu hồi sức sản khoa và sơ sinh.

Ngoài ra cần tăng cường truyền thông thay đổi thái độ của người dân về chăm sóc thai nghén, nguy cơ của việc không khám thai định kỳ, đẻ dày, đẻ nhiều con, đẻ sớm (dưới 20 tuổi) hoặc đẻ muộn (trên 35 tuổi). Đối với các chị em đã có sẵn các bệnh lý trước khi quyết định mang thai cần được tư vấn bác sĩ chuyên khoa.

Tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong bà mẹ sau sinh hiện là 69 trên 100.000 trẻ đẻ sống. Tỷ lệ này thấp hơn so với một số nước trong khu vực như Indonesia, Philippine, Myanmar, nhưng cao hơn so với nhiều nước khác. Chẳng hạn, theo tạp chí Lancets của Anh, con số này năm 2010 ở Trung Quốc là 40, ở Thái Lan là 42, trong khi ở Nhật Bản chỉ có 7. Việt Nam đặt mục tiêu giảm tỷ lệ tử vong bà mẹ liên quan đến thai sản xuống 58,3 trên 100.000 trẻ đẻ sống vào năm 2015 và xuống dưới 52 vào năm 2020. Theo VNE