Dấu chấm hết của Iraq?

Ngày 14-6, lực lượng an ninh Iraq tuyên bố sẵn sàng phản công phiến quân của Tổ chức Nhà nước Hồi giáo Iraq và Cận Đông (ISIL) sau khi Thủ tướng Maliki nói quốc hội đã phê chuẩn cho ông “quyền lực không giới hạn”.

Cả quân chính phủ lẫn các tay súng ISIL đều tăng cường lực lượng đến Samarra, thành phố nằm cách thủ đô Baghdad 110 km về phía Bắc. Ngày 13-6, phiến quân đã tiến gần Muqdadiya, cách Baghdad chỉ khoảng 80 km, trong khi giáo sĩ hàng đầu của dòng Hồi giáo Shiite – Ayatollah Ali al-Sistani – kêu gọi cầm súng bảo vệ thủ đô.

Cùng ngày, Tổng thống Barack Obama tuyên bố sẽ xem xét hàng loạt cách thức giúp đỡ chính quyền Iraq song dứt khoát loại trừ việc đưa bộ binh Mỹ trở lại. Ông tỏ ý trách móc: “Người Mỹ đã hy sinh để trao cho người Iraq cơ hội tự quyết tương lai. Nhưng họ, hay cụ thể là những nhà lãnh đạo Iraq, đã không nắm bắt”.

Theo tổng thống Mỹ, chính quyền Hồi giáo Shiite của Thủ tướng Nuri al-Maliki đã không hàn gắn rạn nứt ở Iraq – nơi dân Hồi giáo Sunni chiếm đa số nhưng hầu như mất quyền tham gia chính trường kể từ khi cố Tổng thống Saddam Hussein bị lật đổ.

Có thể nói ISIL và chính quyền Washington có nhiều duyên nợ. ISIL trỗi dậy sau khi Mỹ đưa quân vào Iraq. Bị Mỹ đẩy lùi vào năm 2006, ISIL ngóc đầu dậy vào năm 2011, tiếp tục hướng đến mục tiêu bất di bất dịch: thành lập một nhà nước Hồi giáo Sunni khắt khe. Đến thời điểm hiện nay, ISIL nắm trong tay một diện tích xấp xỉ nước Bỉ ở Iraq và Syria.

Các tay súng dòng Shiite ở Iraq sẵn sàng bảo vệ thủ đô Baghdad, chống lại ISIL Ảnh: AP

Chính cuộc nội chiến Syria là đòn bẩy giúp ISIL tiếp cận vũ khí hạng nặng và xây dựng một khu vực trú ẩn an toàn. Trang Business Insider dẫn lời nhiều quan chức Mỹ cho rằng chính quyền của Tổng thống Obama đã gián tiếp “hà hơi” cho ISIL bởi chính sách nhẹ tay đối với Syria.

“ISIL đã chiếm Fallujah, cách Baghdad chưa đầy 1 giờ lái xe, suốt 6 tháng qua. Không chỉ tấn công nhiều thành phố khác, chúng còn đặt bom hầu như mỗi ngày tại Baghdad. Vậy mà phải đến trưa 11-6, Nhà Trắng mới lần đầu tiên lên tiếng quan ngại sâu sắc” – Business Insider dẫn chứng.

Vòng tròn chiến tranh Iraq khép lại khi chỉ khoảng 800 tay súng ISIL đuổi hơn 30.000 binh lính Iraq ở thành phố lớn thứ hai Mosul bỏ chạy đến mức vứt cả mũ bảo hiểm đầu tuần rồi. Khó có thể nói hết nỗi thất vọng của Washington, nhất là sau khi bỏ ra hơn 20 tỉ USD để đào tạo và trang bị cho khoảng 930.000 nhân viên an ninh Iraq, bao gồm 270.000 binh lính, trong gần 10 năm qua.

Theo giới phân tích, binh lính Iraq bỏ chạy bởi họ không muốn mất mạng vì chính phủ hiện nay. Hơn nữa, việc binh lính Iraq là lực lượng hỗn hợp Sunni – Shiite cũng là một nguyên nhân.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani ngày 14-6 đánh tiếng sẵn sàng giúp đỡ Baghdadtrong khuôn khổ luật pháp quốc tế. Tuy ông Rouhani loại trừ việc gửi binh lính sang láng giềng nhưng nếu Tehran dính líu vào, chiến sự ở Iraq có thể lan tràn ra toàn khu vực.

Mối quan hệ chớm hàn gắn giữa Iran (theo Shiite) và Ả Rập Saudi (theo Sunni) cũng bị đẩy lại vào thế nghi kỵ, theo Reuters. Chuyên gia về Trung Đông của Trường Kinh tế London (Anh) – ông Fawaz Gerges – nói với Reuters: “Chúng ta đang chứng kiến sự chia năm xẻ bảy ở Iraq. Chính phủ của ông Maliki không bao giờ tập trung quyền lực được nữa và chắc chắn biên giới trong khu vực đang bị vẽ lại”.

Được lợi trong cuộc chiến này có thể là người Kurd theo dòng Sunni ở Đông Bắc Iraq. Họ đã nhanh chóng kiểm soát một số khu vực chiến lược như Saadiyah, Jalawla và đặc biệt là TP Kirkuk với những mỏ dầu khổng lồ.

Đây được xem là lá bài khó đoán bởi với lực lượng thiện chiến vào khoảng 80.000 – 240.000 tay súng, người Kurd không nghe lệnh Baghdad song cũng có thể làm ISIL mệt mỏi.

Theo Người Lao Động