Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ gieo họa cho cuộc chiến chống IS
Những rối loạn do cuộc đảo chính bất thành gây ra đã khiến Thổ Nhĩ Kỳ đán.h mất vai trò của mình trong cuộc chiến chống IS ở khu vực.
Cường kích A-10 Mỹ triển khai tại căn cứ không quân Incirlik của Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: USAF
Cuộc thanh trừng quy mô lớn trong lực lượng quân đội và an ninh mà Thổ Nhĩ Kỳ đang thực hiện sau cuộc đảo chính bất thành hôm 15/7 đã gây ra những xáo trộn rất lớn trong nội bộ nước này, và có thể gây ra những hậu quả to lớn về lâu dài đối với các đồng minh trong khu vực và quốc tế, theoFT.
Khi các tướng lĩnh quân đội huy động lực lượng để tìm cách lật đổ Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, họ đã đóng cửa căn cứ không quân Incirlik ở miền nam trong vài giờ đồng hồ, nhưng quãng thời gian này là quá đủ để chứng minh sự bất ổn của Thổ Nhĩ Kỳ có thể gây ra hậu quả lớn như thế nào ở Trung Đông.
Trong vài giờ căn cứ Incirlik đóng cửa, các chiến đấu cơ của liên quân chống Nhà nước Hồi giáo (IS) do Mỹ dẫn đầu triển khai ở đây buộc phải ngừng hoạt động, và IS đã tận dụng thời cơ phát động một loạt vụ đán.h bom t.ự sá.t nhắm vào dân quân người Kurd ở Syria được Mỹ hậu thuẫn.
Những cuộc tấ.n côn.g đó đã khiến hàng chục tay sún.g của Các đơn vị Bảo vệ Nhân dân (YPG) người Kurd thiệ.t mạn.g, theo các nguồn tin trên chiến trường. “YPG về cơ bản đã mất lực lượng không quân. Đó có thể là một thảm họa nếu hiện tượng này tiếp tục xảy ra”, một quan chức an ninh khu vực giấu tên nói.
Thổ Nhĩ Kỳ là một cường quốc ở Trung Đông, và các đồng minh của nước này lo ngại rằng tình trạng bất ổn nội bộ và sự dịch chuyển trọng tâm chính sách vào xử lý các vấn đề trong nước của Ankara sẽ gây ra những hậu quả không thể lường trước với khu vực.
Trong cuộc chiến chống IS, Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ mở cửa căn cứ không quân Incirlik cho các đối tác phương Tây, mà còn ủng hộ lớn về tiề.n bạc, vũ khí cho các nhóm nổi dậy Syria hoạt động dọc biên giới, nhằm mục đích diệt IS và lật đổ chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al Assad.
Các nhóm nổi dậy Syria cho biết hồi tuần trước họ đã nhận thấy sự thay đổi trong chính sách của Ankara. Lúc đó, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tỏ ra thờ ơ một cách đáng ngạc nhiên, trong khi phe nổi dậy phải gồng mình chống lại quân đội chính phủ Syria ở thành phố bị vây hãm Aleppo. Nếu Aleppo thất thủ, phe nổi dậy Syria coi như bị xóa sổ, và cục diện chiến trường sẽ thay đổi nhanh chóng.
“Trước đây, người Thổ Nhĩ Kỳ thường xuyên tới chỗ chúng tôi, gặp gỡ các chỉ huy và đảm bảo mọi người làm đúng việc của mình, đúng kế hoạch vạch ra”, một chỉ huy nhóm nổi dậy được Mỹ hậu thuẫn cho biết. “Người Thổ Nhĩ Kỳ có thể kiểm soát được tình hình, nhưng giờ đây họ hoàn toàn vắng mặt”.
Cho đến nay, đã có 6.000 tướng lĩnh, sĩ quan, binh sĩ và gần 9.000 nhân viên Bộ Nội vụ Thổ Nhĩ Kỳ bị bắt giữ, điều tra với cáo buộc tham gia cuộc đảo chính. Chỉ huy trưởng căn cứ không quân Incirlik và sư đoàn trưởng sư đoàn phụ trách Syria, Iraq cũng nằm trong số hơn 100 tướng quân đội bị bắt giữ.
Aaron Stein, chuyên gia phân tích tại Hội đồng Đại Tây Dương ở Washington, cho rằng sự hỗn độn trong bộ máy quân sự và an ninh Thổ Nhĩ Kỳ trong đợt thanh trừng có thể gây ra những rắc rối lớn về khả năng phối hợp với các đồng minh NATO.
Video đang HOT
Các tướng lĩnh Thổ Nhĩ Kỳ bị bắt giữ sau cuộc đảo chính. Ảnh: Reuters
“Các nước phương Tây đang rất bối rối, không hiểu đối tác của mình có thể làm được việc nữa hay không”, ông Stein nói. “Các quan chức an ninh phương Tây đang giữ rịt lấy điện thoại để liên hệ với các đối tác ở Thổ Nhĩ Kỳ”.
Căng thẳng Mỹ – Thổ Nhĩ Kỳ
Một mối lo ngại nữa là cuộc khẩu chiến đang diễn ra giữa Ankara và Washington, khi ông Erdogan khăng khăng đòi Mỹ phải dẫn độ giáo sĩ Fethullah Gulen về nước để xét xử với tội danh xúi giục đảo chính. Trong khi đó, Mỹ khẳng định việc dẫn độ ông Gulen phải tuân thủ quy trình pháp lý, và phải có bằng chứng xác thực chống lại ông.
Tổng thống Barack Obama hôm thứ sáu tuần trước một lần nữa nhấn mạnh phía Mỹ không biết và không liên quan gì tới âm mưu đảo chính này, thể hiện mối quan hệ căng thẳng giữa Ankara và Washington.
“Nếu mối quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ xấu đi, chúng ta có thể chứng kiến thời kỳ hỗn loạn nhất từ trước tới nay”, một lãnh đạo phe nổi dậy ở Syria nói. Ông này lo sợ rằng cả Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ có thể chống lại nhau bằng “cuộc chiến ủy nhiệm” trên chiến trường Syria.
Soner Cagaptay, nhà phân tích Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện Washington, cho rằng cách xử lý trường hợp của giáo sĩ Gulen có thể tác động rất lớn đến quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. “Nếu Erdogan không cho rằng chính phủ Mỹ đang xử lý vấn đề này một cách nghiêm túc, ông ta có thể ngả theo phe của Nga”, Cagaptay nhận định.
Một số chuyên gia phân tích quân sự cho rằng nếu không có căn cứ Incirlik, Mỹ vẫn có thể sử dụng các căn cứ khác ở Vùng Vịnh để né.m bo.m IS. Tuy nhiên, phe nổi dậy Syria cho rằng quãng đường bay một tiếng đồng hồ từ các căn cứ đó đến chiến trường là quá lâu để có thể ngăn chặn những đợt tấ.n côn.g tự sát bằng bom xe, trong khi những chiến đấu cơ cất cánh từ Incirlik chỉ cần 15 phút là đến được mục tiêu.
Nhắm mục tiêu vào người Kurd
Theo chuyên gia phân tích Kamal Chomani, trong trường hợp các phe phái ở Thổ Nhĩ Kỳ đấu đá kịch liệt sau cuộc đảo chính bất thành, Ankara có thể hướng mũi dùi ra bên ngoài, bằng cách tăng cường cuộc chiến chống lại dân quân người Kurd đòi ly khai, đặc biệt là Đảng Công nhân người Kurd (PKK).
Ông Chomani cho rằng trong cuộc chiến chống IS hiện nay, lực lượng dân quân người Kurd đang trở thành mục tiêu dễ dàng hơn cho Thổ Nhĩ Kỳ, bởi họ phải di chuyển ra khỏi các căn cứ địa ở vùng núi để tấ.n côn.g phiến quân ở những địa hình trống trải, ngay sát biên giới phía nam Thổ Nhĩ Kỳ.
“PKK đang phải tìm biện pháp đối phó vì ông Erdogan có thể ra lệnh cho quân đội tấ.n côn.g dân quân người Kurd, nhằm khơi dậy tinh thần dân tộc trong quân đội và thu hút sự ủng hộ của xã hội”, Chomani nói.
Dân quân người Kurd chiến đấu chống phiến quân IS. Ảnh: Reuters
Trong bối cảnh đó, dường như những đối thủ của ông Erdogan và những người ủng hộ ông Assad là cảm thấy vui mừng nhất, khi một trong những thế lực lớn nhất trong cuộc nội chiến ở Syria giờ đây đang phải vật lộn với những vấn đề nội bộ của mình.
Một nhà ngoại giao thân cận với Nga cho biết ông Assad vẫn đang “chờ đợi và theo dõi” để xem ông có thể lợi dụng tình trạng bất ổn của Thổ Nhĩ Kỳ để gây sức ép buộc Ankara phải thỏa thuận chấm dứt hợp tác với phe nổi dậy, góp phần kết thúc cuộc chiến tương tàn ở Syria.
“Họ (Ankara) đang bị vướng vào những rắc rối của riêng mình, không thể quan tâm quá nhiều đến phần còn lại của khu vực được. Thật khó để giả vờ nói rằng tôi không vui mừng trước việc đó”, nhà ngoại giao này nói.
Trí Dũng
Theo VNE
Số phận kho vũ khí hạt nhân Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ sau đảo chính
Sự an toàn của số bom hạt nhân B-61 Mỹ tại căn cứ không quân Incirlik có thể bị đ.e dọ.a khi tình hình an ninh ở Thổ Nhĩ Kỳ có biến động bất ngờ.
Một máy bay chiến đấu F-15E Mỹ chuẩn bị rời căn cứ Lakenheath của Không quân Hoàng gia Anh để tới căn cứ Incirlik, Thổ Nhĩ Kỳ, hồi năm ngoái. Ảnh: US Air Force
Căn cứ không quân Incirlik được xây dựng từ những năm 1950 ở phía đông nam Thổ Nhĩ Kỳ. Hiện nay nó có vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo (IS), bởi đây là nơi chiến đấu cơ Mỹ xuất kích để tiê.u diệ.t phiến quân.
Các chuyên gia quân sự cho hay quân đội Mỹ đang bố trí tại căn cứ Incirlik khoảng 50 vũ khí hạt nhân, chủ yếu là bom B-61 có từ thời Chiến tranh Lạnh, theo CNN.
Việc những quả bom đó được cất trữ tại Incirlik là "một bí mật mở", Joshua Walker, nhà nghiên cứu về quan hệ Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ từ Quỹ German Marshall, cho hay.
"Những quả bom ấy đã ở Thổ Nhĩ Kỳ từ thời Chiến tranh Lạnh", Tom Collina, giám đốc chính sách tại Quỹ Ploughshares, nói. Ông cũng thêm rằng Washington còn đặt những vũ khí hạt nhân tương tự ở Đức, Italy và Hà Lan.
Theo Washington Post, các quả bom B-61 tại căn cứ không quân Incirlik có thể trang bị cho những loại chiến đấu cơ tốc độ cao như F-15E Strike Eagle hay F-16 Fighting Falcon. Mỗi quả bom dài khoảng ba mét, nặng hơn 300 kg. Chúng được cất ở những căn hầm dưới lòng đất, bên trong các nhà chứa máy bay. Muốn kích hoạt những quả bom này cần đến một thiết bị đặc biệt.
Trong cuộc đảo chính nổ ra hồi cuối tuần trước, chỉ huy trưởng căn cứ không quân Incirlik bị cáo buộc ủng hộ phe tạo phản. Lực lượng an ninh Thổ Nhĩ Kỳ đã bao vây căn cứ, cắt nguồn cung cấp điện và đóng tạm thời không phận xung quanh Incirlik.
Dù máy bay, vũ khí và binh sĩ Mỹ tại Incirlik nằm ở một khu vực tách biệt, cách xa nơi các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ hoạt động, Mỹ vẫn nâng mức phòng vệ lên cao nhất vào thời điểm cuộc đảo chính nổ ra.
Hiện không có dấu hiệu nào cho thấy những quan chức quân sự hay chuyên gia kỹ thuật từ Bộ Năng lượng Mỹ đến Thổ Nhĩ Kỳ để giám sát kho vũ khí này hay di chuyển chúng ra khỏi đất nước trước những mối quan ngại về an ninh. Nhưng nếu điều đó xảy ra, đây sẽ là một chiến dịch tuyệt mật và chỉ tổng thống Mỹ cùng một số quan chức hàng đầu mới biết về nó, một nguồn tin am hiểu vấn đề nhận xét.
Các quan chức hàng đầu Lầu Năm Góc đều nói rằng tất cả vũ khí Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ đều nằm trong tầm kiểm soát. "Chúng tôi đã thực hiện các bước cần thiết để đảm bảo rằng mọi thứ chúng ta nắm giữ ở Thổ Nhĩ Kỳ vẫn an toàn và được bảo vệ", phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Mỹ Peter Cook hôm 18/7 nói.
Tuy nhiên, giới quan sát vẫn tỏ ra lo lắng về sự an toàn của kho vũ khí hạt nhân Mỹ đặt tại Thổ Nhĩ Kỳ, trong bối cảnh tình hình ở quốc gia này ngày càng bất ổn, đặc biệt là sau đảo chính.
Theo cây bút Jeffrey Lewis từ tạp chí Foreign Policy, những vũ khí tại căn cứ không quân Incirlik được cất trong những kho hàng được bảo vệ nghiêm ngặt. Mỹ cùng các đồng minh NATO mới đây còn đầu tư 160 triệu USD để nâng cấp hệ thống an ninh cho vũ khí hạt nhân. Nổi bật nhất trong số này là mạng lưới cung cấp hình ảnh vệ tinh các khu vực trong và xung quanh căn cứ Incirlik.
Trong trường hợp những kẻ âm mưu đảo chính tiếp cận được số vũ khí quan trọng nói trên, việc sử dụng chúng cũng không hề dễ dàng, Lewis nhấn mạnh.
Một quả bom B-61. Ảnh: US Air Force
Nhưng nếu như chính quyền một quốc gia nắm giữ vũ khí hạt nhân Mỹ, giống như Thổ Nhĩ Kỳ, bị lật đổ bằng bạo lực, tình thế có thể trở nên vô cùng nguy hiểm, Lewis đán.h giá.
"Tôi nghĩ bài học mấu chốt ở đây là lợi ích từ việc cất trữ vũ khí hạt nhân Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ là rất nhỏ nhưng nguy cơ thì đang không ngừng gia tăng suốt 5 năm qua", Hans Kristensen, chuyên gia về vũ khí hạt nhân thuộc Liên đoàn các Nhà khoa học Mỹ, nhận xét. "Theo tôi, an ninh ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng như tại căn cứ Incirlik đã không còn đáp ứng được những yêu cầu an toàn của Mỹ. Bạn sẽ nhận về rất nhiều lời cảnh báo trước khi mọi chuyện trở nên vô cùng tồi tệ. Đã đến lúc rút vũ khí về rồi".
Tình hình an ninh ở Thổ Nhĩ Kỳ thời gian qua liên tục xấu đi. Hồi đầu năm, Bộ Quốc phòng Mỹ phải sơ tán binh sĩ và dân thường khỏi Incirlik với lý do lo ngại về các mối đ.e dọ.a khủng bố. Hồi tháng 4, một nhóm cánh hữu địa phương đã cố gắng "tấn công" một phi công Mỹ tại căn cứ. Sự việc xảy ra cách khu vực cất trữ vũ khí hạt nhân chỉ một km. Và nay, một quan chức chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ còn nói bóng gió rằng Washington nhiều khả năng có một vai trò nào đó trong vụ đảo chính, dựa trên việc giáo sĩ Hồi giáo Fethullah Gulen đang tị nạn tại Mỹ. Ông Gulen bị Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cáo buộc đứng sau âm mưu lật đổ chính quyền.
"Nếu giới tình báo cho rằng nơi cất số vũ khí ấy là một mục tiêu của khủn.g b.ố và bất ổn thì chẳng có lý do gì phải giữ chúng ở đó nữa", Ian Kearns, giám đốc viện chính sách Mạng lưới Lãnh đạo châu Âu, bình luận.
Vũ Hoàng
Theo VNE
Người lấy thân mình chặn xe tăng phe đảo chính ở Thổ Nhĩ Kỳ là ai? "Tôi muốn trái tim, bộ não, và tất cả bộ phận cơ thể bị nghiền nát cùng một lúc", Dogan kể về giây phút nằm trước xe tăng và sẵn sàng đón nhận cái chế.t. Metin Dogan nằm trước xe tăng tại sân bay Ataturk ở Istanbul đêm 15/7. Ảnh: Reuters Metin Dogan, 40 tuổ.i, sống tại Istanbul, không hề do dự khi...