Đằng sau quyết định sa thải Bộ trưởng Quốc phòng thời chiến của Tổng thống Ukraine

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thông báo sa thải Bộ trưởng Quốc phòng với lý do cần có “cách tiếp cận mới” khi cuộc xung đột với Nga bước sang tháng thứ 19.

Ông Oleksii Reznikov giữ cương vị Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine từ ngày đầu bùng phát xung đột với Nga tháng 2/2022. Ảnh: CNN

“Tuần này, quốc hội sẽ được yêu cầu đưa ra quyết định nhân sự… Tôi đã quyết định thay thế Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine. Ông Oleksii Reznikov đã trải qua hơn 550 ngày chiến tranh toàn diện”, ông Zelensky nói.

Tổng thống Ukraine cũng đã đề cử ông Rustem Umerov, cựu nghị sĩ Ukraine, làm tân bộ trưởng quốc phòng.

“Verkhovna Rada (cơ quan lập pháp của Ukraine) biết rõ về người này và ông Umerov không cần bất kỳ lời giới thiệu bổ sung nào”, ông Zelensky nói. “Tôi mong Quốc hội sẽ ủng hộ ứng cử viên này.”

“Tôi tin rằng Bộ [Quốc phòng] cần những cách tiếp cận mới và các hình thức tương tác khác với cả quân đội và xã hội nói chung”, nhà lãnh đạo Ukraine nói thêm.

Ông Reznikov đã giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine kể từ tháng 11/2021, trước đó từng đảm nhiệm các chức vụ khác trong chính phủ trong đó có vị trí phó thủ tướng.

Việc thay đổi bộ trưởng quốc phòng phải được quốc hội thông qua nhưng nhiều khả năng quyết định của Tổng thống sẽ được đa số nghị sĩ ở Verkhovna Rada ủng hộ. Tổng thống Zelensky cũng nói rằng ông mong đợi quốc hội sẽ thông qua việc bổ nhiệm tân Bộ trưởng Umerov.

Umerov, một cựu nghị sĩ 41 tuổi là người Tatar ở Crimea, từng đứng đầu Quỹ Tài sản Nhà nước của Ukraine kể từ tháng 9/2022 và đã đóng một vai trò trong các cuộc đàm phán nhạy cảm thời chiến về thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen.

Thông báo của Tổng thống Zelensky được đưa ra sau khi Bộ trưởng Reznikov tuyên bố các máy bay chiến đấu F-16 do các đồng minh của Ukraine cung cấp sẽ được triển khai vào mùa xuân tới, và còn chia sẻ về kế hoạch tăng cường sản xuất máy bay không người lái của nước này trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn nhà nước Ukraine Ukrinform.

Khi được yêu cầu bình luận về lý do dẫn tới quyết định sa thải Bộ trưởng, Tướng về hưu Mark Hertling, cựu Tư lệnh Lực lượng Mỹ tại châu Âu, nói với đài CNN rằng: “Thông tin về việc này đã râm ran mấy ngày nay. Bộ Quốc phòng Ukraine bị cáo buộc một số vấn đề liên quan đến tham nhũng, gần đây nhất là lùm xùm liên quan đến quân phục mùa đông.

Khi được hỏi liệu quyết định trên có ảnh hưởng đến tình hình chiến trường hay không, tướng Hertling trả lời: Tân bộ trưởng được đề cử Umerov là người sinh ra tại Uzbekistan và đã sống ở Ukraine từ rất lâu trước khi cuộc xung đột năm 2014 bắt đầu. Ông ấy rõ ràng là người tốt. Nhưng như tôi đã nói, tham nhũng đã hoành hành không chỉ ở trong các bộ, mà trong quân đội. Với câu hỏi, quyết định này có ảnh hưởng tới quân đội không, thì tôi không nghĩ là có, đối với các lực lượng chiến đấu”.

Trên thực tế, việc sa thải Bộ trưởng Reznikov diễn ra sau một số vụ bê bối tham nhũng liên quan đến Bộ Quốc phòng Ukraine. Tổng thống Zelensky đã sa thải hàng loạt quan chức cấp cao hồi đầu năm nay vì vụ bê bối liên quan đến việc mua sắm vật tư thời chiến. Một thứ trưởng quốc phòng nước này từ chức sau khi đối mặt với cáo buộc tham nhũng. Sau đó vào tháng 8, ông Zelensky đã sa thải tất cả các quan chức phụ trách các trung tâm tuyển quân trong khu vực, cho biết nhiều thủ tục tố tụng hình sự đang diễn ra.

Mặc dù Bộ trưởng Quốc phòng Reznikov không dính líu đến bất kỳ vụ bê bối nào trong số này, nhưng chúng vẫn bị cho là có liên quan đến việc gây tổn hại tới ông.

Hôm 1/9, Ihor Kolomoisky, một trong những nhà tài phiệt quyền lực nhất Ukraine và là người ủng hộ chủ chốt của Tổng thống Zelensky, cũng đã bị bắt trong một cuộc điều tra gian lận.

Tổng thống Zelensky cho biết việc loại bỏ tận gốc nạn tham nhũng trong chính phủ Ukraine là rất quan trọng đối với cơ hội của Kiev để trở thành thành viên NATO và Liên minh châu Âu.

Theo báo cáo năm 2021 của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Ukraine là quốc gia tham nhũng trầm trọng thứ hai ở châu Âu. Trên toàn cầu, nước này xếp thứ 122 trong số 180 quốc gia.

Lời hứa của Tổng thống Zelensky về loại bỏ chính phủ tham nhũng là một trong những lý do đằng sau sự thăng tiến nhanh chóng của ông vào năm 2019. Là một cựu diễn viên hài đóng vai tổng thống Ukraine trong một chương trình truyền hình ăn khách, ông Zelensky không có kinh nghiệm chính trị vào thời điểm đắc cử, nhưng ông đã giành được sự ủng hộ nhờ các cam kết thay đổi, đáp ứng tâm lý thất vọng sâu xa của người dân trước tình trạng tham nhũng tràn lan.

Ukraine đã chính thức trở thành ứng cử viên của EU vào năm ngoái, nhưng Brussels nói rõ rằng Kiev sẽ cần đẩy mạnh cuộc chiến chống tham nhũng nếu muốn trở thành thành viên chính thức.