Đại dịch từng khiến Tổng thống Mỹ cư xử lạ

Tối 3/4/1919 tại Paris, Tổng thống Woodrow Wilson bắt đầu bị ho, sốt và không thể cử động, ông đã mắc cúm Tây Ban Nha.

Bác sĩ của Wilson, Cary T. Grayson, viết thư mật cho Nhà Trắng, thông báo rằng Tổng thống thứ 28 của nước Mỹ có triệu chứng rất nặng. Họ cố giữ kín thông tin này, Grayson nói các phóng viên rằng ông bị cảm và chỉ cần nghỉ ngơi ít ngày.

Tổng thống Woodrow Wilson tại Nhà Trắng năm 1918. Ảnh: Library of Congress.

Vào thời điểm đó, đại dịch cúm Tây Ban Nha đã hoành hành khắp thế giới hơn một năm, tấn công nặng nề cả Nhà Trắng. Thư ký riêng của Wilson là một trong những người đầu tiên trong chính quyền mắc cúm. Con gái ông, mật vụ và thậm chí cả những con cừu ở Nhà Trắng cũng nhiễm virus. Khi kết thúc vào khoảng tháng 4/1920, đại dịch khiến ít nhất 20 triệu người mất mạng, gồm khoảng 600.000 người Mỹ.

Wilson đến Paris vào tháng 4 để dự Hội nghị Hòa bình Paris – cuộc đàm phán của các nước thắng trận sau khi Thế chiến I kết thúc, nhằm định hình trật tự toàn cầu thời hậu chiến và định đoạt tình trạng của nước Đức bại trận. Trước khi ngã bệnh, Wilson đã tranh luận kịch liệt với Thủ tướng Pháp Georges Clemenceau và Thủ tướng Anh David Lloyd George về cái giá Đức phải trả. Wilson nghĩ rằng phe Đồng minh không nên quá khắt khe đối với nền cộng hòa non trẻ hậu chiến của Đức và thúc đẩy ý tưởng đi trước thời đại là thành lập Hội Quốc Liên, tiền thân của Liên Hợp Quốc.

Nhưng Pháp đã hai lần bị Đức chiếm đóng trong nửa thế kỷ trước và Clemenceau muốn nhận được hàng chục tỷ USD để tái thiết nước Pháp, lập vùng đệm ở biên giới phía đông của đất nước, để quân Pháp kiểm soát vùng Rhineland của Đức.

Đến tháng 4/1919, tranh cãi giữa Wilson và Clemenceau lâm vào bế tắc. Khi Clemenceau biết Wilson bị ốm, ông hỏi Lloyd George: “Ông có quen bác sĩ của ông ấy không? Có thể tiếp cận và mua chuộc ông ấy không?”.

Wilson dưỡng bệnh tại khách sạn Hotel du Prince Murat, ông có những hành động kỳ lạ khi triệu chứng ngày càng nặng thêm. “Wilson vốn là người khá dễ đoán. Nhưng khi đó, Wilson bắt đầu thốt ra những mệnh lệnh bất ngờ”, A. Scott Berg viết trong cuốn tiểu sử về cố tổng thống. “Ông ấy quả quyết rằng một số món đồ nội thất đột nhiên biến mất mặc dù đồ đạc không hề di chuyển. Wilson cũng nghĩ rằng xung quanh mình toàn gián điệp”.

“Chúng tôi có thể phỏng đoán rằng có điều gì đó kỳ quặc diễn ra trong tâm trí ông ấy”, Irwin Hoover, một phụ tá của Wilson, nói.

Wilson truyền đạt quan điểm qua các phụ tá trước khi ông có thể gặp các lãnh đạo trực tiếp. Trong tuần thứ hai của tháng 4, Wilson đã từ bỏ hầu hết yêu cầu mà ông đã thúc giục Clemenceau đáp ứng. Tổng thống Mỹ chấp nhận để quân Pháp kiểm soát Rhineland ít nhất 15 năm và không đặt ra giới hạn cho quá trình tính toán khoản bồi thường của Đức.

Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson (thứ nhất từ phải sang) và các lãnh đạo Pháp, Anh, Italy tại Hội nghị Hòa bình Paris tháng 5/1919, một tháng sau khi Wilson mắc cúm Tây Ban Nha. Ảnh: Library of Congress.

Theo Margaret MacMillan, tác giả cuốn “Paris 1919: 6 tháng thay đổi thế giới”, Clemenceau đột nhiên nắm trong tay “thỏa thuận tốt nhất có thể cho Pháp”. Tuy nhiên, Hòa ước Versailles, được ký kết vào ngày 28/6/1919, hiện thực hóa các nhượng bộ của Wilson, cuối cùng quá khắc nghiệt với người Đức đến mức nó trở thành nguyên nhân kích động chủ nghĩa dân tộc Đức hồi sinh những năm 1920, 1930 và tạo động lực cho Adolf Hitler.

Wilson cuối cùng khỏi cúm nhưng bị đột quỵ 6 tháng sau đó, khiến ông bị liệt nửa người và ảnh hưởng thị lực. Sau khi Wilson qua đời năm 1924, các học giả tranh luận liệu có phải ông không bị cúm mà thực ra bị đột quỵ trong quãng thời gian ở Paris dự hội nghị hay không.

Nhà sử học John Barry bác bỏ lập luận đó. Các triệu chứng của Wilson, bao gồm “sốt cao, ho liên tục và mệt lả người hoàn toàn phù hợp với bệnh cúm và không liên quan gì đến đột quỵ”.

Việc Wilson bị cúm Tây Ban Nha đã ảnh hưởng đến nền văn minh thế giới như thế nào? Nếu ông khỏe mạnh, liệu các điều khoản hòa ước có khác đi? Liệu chiến tranh có tiếp diễn? “Không ai biết điều gì sẽ xảy ra trong trường hợp đó”, Barry viết. “Chúng ta chỉ có thể chắc về điều đã xảy ra: Cúm đã tấn công Wilson”.