Đã đến lúc mạnh tay hơn khi “so găng” cùng nợ xấu

Đã qua 3/4 quãng đường của năm 2020, dưới sức ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nợ xấu của đa số ngân hàng đều có xu hướng gia tăng, trong khi công tác xử lý nợ xấu dù đã có nhiều tiến triển về mặt pháp lý nhưng vẫn còn những vướng mắc cản trở tốc độ phá “cục máu đông” của ngành ngân hàng.

Nợ xấu tại các ngân hàng còn tiềm ẩn do ảnh hưởng bởi Covid-19. Ảnh: Thùy Linh

“Cuộc chiến” nên được “luật hóa”

Câu chuyện nợ xấu đối với ngành ngân hàng đã trở thành nỗi lo muôn thuở, vấn đề thường được quan tâm là “quả bóng” này sẽ phình lên hay xẹp xuống qua thời gian. Tuy nhiên, dưới tác động của đại dịch, “quả bóng” nợ xấu có vẻ ngày càng được bơm căng và tiềm ẩn, nhất là khi NHNN ban hành Thông tư 01 cho phép các ngân hàng không chuyển nhóm nợ để giúp doanh nghiệp bị tác động bởi dịch bệnh. Chuyên gia tài chính – ngân hàng, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhận định, tỷ lệ nợ xấu trên sổ sách hiện tại của các ngân hàng không phải là cơ sở để xác nhận chính xác tình hình nợ xấu. Chính vì thế, theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu và Đào tạo BIDV, đến cuối năm nay, mức tăng nợ xấu nội bảng toàn hệ thống ngân hàng có thể lên 4%, cao hơn so với mức 1,89% vào cuối năm 2019 do tăng trưởng tín dụng ở mức thấp, hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng thấp.

Mặc dù tình hình nợ xấu “căng” hơn giai đoạn trước, nhưng cũng không phải là vấn đề gây nhiều lo ngại bởi “công cụ” để xử lý nợ xấu của ngành ngân hàng hiện đã được cung cấp khá đầy đủ. Cùng với cơ sở pháp lý nhờ Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng, nhiều ngân hàng đã tăng trích lập dự phòng rủi ro, đẩy mạnh việc bán nợ, bán tài sản nợ ra thị trường để thu hồi dòng tiền.

Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Thế Huân, Thành viên HĐQT Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam ( VietinBank) cho biết, trong thời gian qua, VietinBank đã thực hiện rà soát chi tiết danh mục khoản nợ, đánh giá các biện pháp xử lý phù hợp với từng khoản nợ để áp dụng hiệu quả các quy định tại Nghị quyết 42. Nhờ đó, tỷ lệ nợ xấu đã được kiểm soát ở mức an toàn theo quy định của NHNN dưới 3%, xử lý thu hồi hơn 28.000 tỷ đồng nợ xấu được xác định là nợ xấu theo Nghị quyết 42. Ngoài ra, thay vì tập trung vào tài sản thế chấp là bất động sản như lâu nay, hiện các tài sản đảm bảo được ngân hàng rao bán đã đa dạng hơn từ phương tiện giao thông cho đến nhà xưởng, máy móc… với các mức giá từ vài trăm triệu đến vài trăm tỷ đồng.

Trên thực tế, việc “đẩy hàng” ra thị trường để thu hồi nợ xấu của các ngân hàng tại nhiều trường hợp không hề dễ dàng. Như Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) muốn rao bán tài sản thế chấp lớn là Khu công nghiệp Phong Phú (huyện Bình Chánh, TPHCM) để xử lý, thu hồi nợ. Tuy nhiên, bất động sản này thuộc đề án tái cơ cấu đã được Chính phủ và NHNN phê duyệt nên việc bán đấu giá đang tạm dừng theo yêu cầu của UBND TP HCM nhằm tiến hành rà soát các vấn đề pháp lý theo quy định.

Theo ông Đỗ Giang Nam, Phó Giám đốc VAMC, nhiều quy định tại Nghị quyết 42 với các văn bản pháp luật khác chưa đồng nhất, khiến việc xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm gặp nhiều khó khăn.

TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng ngân hàng BIDV cho rằng, cần luật hóa Nghị quyết số 42 trở thành một bộ luật xử lý nợ xấu để đảm bảo tính nhất quán và đồng bộ, đặc biệt là tính cưỡng chế, cùng sự vào cuộc của nhiều cơ quan để bộ luật có tính mạnh mẽ hơn.

Do đó, để “mạnh tay” hơn, hiện Chính phủ đã giao NHNN phối hợp với các bộ, ngành xem xét, nghiên cứu dự định sẽ luật hóa các quy định nói trên, đưa vào Luật các Tổ chức tín dụng. Nếu điều này trở thành sự thật, các ngân hàng có phát sinh nợ, các đơn vị, tổ chức, cá nhân có khoản nợ với ngân hàng đều sẽ thuận lợi hơn trong quá trình xử lý khoản nợ, giúp tiết kiệm thời gian giải quyết khoản nợ rất nhiều so với trước đây.

Thị trường mua bán nợ cần “đúng nghĩa”

Một vấn đề khác để đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu luôn được các chuyên gia nhắc đến là hình thành thị trường mua bán nợ. Thực tế thì đây không phải vấn đề mới, do các ngân hàng và VAMC hay Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam đã thực hiện mua bán nợ với nhau. Ông Nguyễn Thế Huân chia sẻ, VietinBank đang vận dụng nhiều nhất biện pháp bán nợ ra thị trường để xử lý nợ xấu. Đây là một trong những giải pháp mà trong Nghị quyết 42 có đề ra cho phép bán nợ cao hơn hoặc thấp hơn giá trị gốc của khoản nợ, giúp các các ngân hàng yên tâm trong việc bán nợ một cách công khai và minh bạch. Điều này giúp ngân hàng tiết kiệm nhiều thời gian, nguồn lực.

Tuy vậy, để nói về một thị trường mua bán nợ đúng nghĩa thì Việt Nam vẫn chưa có và vẫn đang được Chính phủ “thúc giục” các cơ quan liên quan nhanh chóng triển khai. Bởi hiện nay, hành lang pháp lý cho phát triển thị trường mua bán nợ còn nhiều bất cập, chưa khuyến khích nhà đầu tư tham gia thị trường. Chưa có quy định cụ thể về tiêu chuẩn thẩm định giá khoản nợ làm cơ sở cho các tổ chức thẩm định giá thực hiện.

Theo TS. Cấn Văn Lực, thị trường mua bán nợ được hình thành sẽ giúp tăng tính thanh khoản của thị trường mua bán nợ, sau đó là hỗ trợ thị trường trái phiếu phát triển. Hơn nữa, thị trường mua bán nợ sẽ giúp thu hút nhiều nhà đầu tư cùng tham gia, cả trong và ngoài nước, cung cấp thông tin công khai minh bạch. Cũng về vấn đề này, ông Đỗ Giang Nam cho hay, hầu hết nhà đầu tư thực hiện mua bán nợ có thỏa thuận chuyển nợ thành vốn góp, và tham gia vào tái cấu trúc doanh nghiệp. Nên phương pháp mua bán nợ theo giá trị trường sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục đối với việc xử lý nợ xấu tại VAMC, đồng thời giúp huy động nguồn lực vào thị trường mua bán nợ xấu, có ý nghĩa to lớn với xã hội.

Do đó, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh cho biết, NHNN sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ban, ngành có liên quan đề xuất Chính phủ các giải pháp để giải quyết dứt điểm những khó khăn vướng mắc về cơ chế xem xét, nghiên cứu việc luật hóa xử lý nợ xấu, xử lý tài sản đảm bảo của khoản nợ xấu, nâng cao vai trò, năng lực của VAMC và tạo động lực cho các tổ chức tín dụng xử lý nợ xấu đạt hiệu quả…