Cuốn sách về bác học Pháp dành 50 năm lừng lẫy cho Việt Nam
Nhân ngày sách Việt Nam, dưới nhan đề “Tuyệt đối hiện đại, tràn ngập nhân văn” nhà báo Phan Quang đã chọn cuốn sách Dịch hạch và Thổ tả (Peste et Choléra) của tác giả Patrick Deville để giới thiệu cùng độc giả Dân trí.
Nhân vật “Bác sĩ Alexandre Yersin”
Thành công của cuốn tiểu thuyết tư liệu, hay nói theo lời chính tác giả “tiểu thuyết không hư cấu” (un roman sans fiction), mang cái tên xui xẻo Dịch hạch và Thổ tả (Peste et Choléra) của Patrick Deville đã gần như tạo nên một sự kiện nho nhỏ thu hút giới truyền thông Pháp cuối năm 2012. Cuốn sách được nhà xuất bản Seuil cho ra mắt tháng 8, nhận Giải Femina tháng 11, đồng thời ôm luôn Giải của các Giải văn học, Giải tiểu thuyết của Tập đoàn văn hóa Fnac năm ấy; và tại vòng chung kết Giải Goncourt cùng năm 2012, Dịch hạch và Thổ tả chỉ kém tác phẩm được trao vòng nguyệt quế có mỗi một phiếu (4/5). Kết quả được Hội đồng Giải Femina công bố sáng 5/11/2012 thì ngay chiều hôm ấy các báo ngày, báo mạng, bản tin thông tấn đã đưa tin, bình luận. Chỉ trong tuần, từ những tờ báo vẫn được cho là có xu hướng thiên hữu như La Croix qua những măng sét tên tuổi Le Monde, Le Figaro, Le Nouvel Observateur, L’Express, Le Point, Paris Match… đến L’Humanité của Đảng cộng sản Pháp đều có bài đọc sách của nhiều cây bút nổi tiếng, phần lớn khen.
Bác sỹ Yersin
Ở nước ta, Nhà xuất bản Trẻ nước ta với sự hỗ trợ của Viện Văn hóa Pháp đã ấn hành bản dịch Yersin: Dịch hạch và thổ tả giúp người đọc thưởng thức qua tiếng mẹ đẻ của mình 1 một cuốn tiểu thuyết đặc sắc về cuộc đời và cống hiến, tâm hồn và trí tuệ của bác sĩ Alexandre Yersin – người đã dành 50 năm cuối cuộc đời lừng lẫy cho Việt Nam. Theo lời tác giả Patrick Deville, Việt Nam có nhiều công trình và đường phố nhất mang tên hai nhà bác học Pháp Pasteur và Yersin. Theo lời Đại sứ Pháp Jean-Noel Poirier, tên tuổi Yersin tại Việt Nam được biết đến còn nhiều hơn ở cả nước Pháp.
Sau 250 trang sách dẫn độc giả theo đấu chân nhân vật đến nhiều nơi trên thế giới từ châu Âu sang châu Á, châu Phi mà Yersin từng thực hiện bằng đường biển, máy bay, xe thô sơ, cưỡi trên lưng ngựa hoặc lưng voi tới những chốn mịt mù đang xảy ra thổ tả, dịch hạch hay một bệnh truyền nhiễm chưa ai tìm được cách phòng ngừa chữa trị, Patrick Deville quay lại chỉ cho mọi người thấy, ngày nay bên bờ biển Nha Trang, “Ở Suối Giao nay gọi Suối Dầu có ngôi mộ màu xanh da trời nằm trên ngọn đồi nhỏ. Phía trái, một ngôi miếu màu cam và vàng cắm đầy chân hương. Hai mét vuông màu xanh da trời lãnh thổ Việt Nam”- Đó là nơi nhà thám hiểm, người lữ hành không mệt mỏi tìm thấy chốn an nghỉ cuối cùng. Và tiếp luôn sau, tác giả dành mấy dòng khái quát nội dung tác phẩm lấp lánh của mình bằng ký họa: “Cuộc đời Yersin như cuộc Đời vị thánh. Một ẩn sĩ rút vào sống trong một căn nhà gỗ nơi khu rừng rậm giá lạnh, thoát khỏi mọi ràng buộc xã hội, đời ẩn sĩ, một con gấu, một con người man dã, một thiên tài độc đáo, một người rất kỳ quặc”.
Dịch hạch và Thổ tả là tiểu thuyết tư liệu
Tác giả Patrick Deville cho biết ông đã viết cuốn sách rất nhanh, gần như một mạch. Được như vậy là nhờ khi đặt bút ông đã có sự chuẩn bị hết sức đầy đủ, đã hình dung trong đầu từ cấu trúc, niên biểu cho đến đầu đề các chương trong sách (những 44 chương). Tác giả phanh phui nhiều tư liệu yên ngủ cả trăm năm nay trong các kho lưu trữ, đọc các sách báo viết về cuộc đời và sự nghiệp khoa học của người thành lập Trường Y khoa Hà Nội, xây dựng Viện Pasteur Đông Dương, đặc biệt đống thư Yersin gửi người thân trong gia đình.
Bác sĩ Yersin tại buổi lễ khánh thành Lycée Yersin nay là Trường cao đẳng Sư phạm Đà Lạt
Video đang HOT
năm 1935
Bác sĩ Yersin không biết mặt cha mất trước khi ông chào đời. Nhà khoa học sống độc thân không ngừng viết thư cho mẹ kể về cuộc sống, những chuyến đi và những việc đang làm, trước sau cả ngàn bức, bà cụ qua đời thì ông tiếp tục viết gửi người chị gái. Patrick Deville đã dựa vào những bức thư ấy mà tìm hiểu và tái hiện cuộc đời nhân vật. Rồi theo dấu chân Yersin đến nhiều nơi tìm cảm hứng tại chỗ, nhiều hơn cả là Việt Nam mà ông đi lại thường xuyên: Nha Trang, Đà Lạt, Phan Rang, Tây Nguyên, Sài Gòn, Hải Phòng, Hà Nội… Ông hiểu rõ tình hình nước ta cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 cũng như hiện nay. Ông băn khoăn, và qua những lời dí dỏm xa xôi bóng bẩy, nhiều lần gợi lên câu chuyện nhạy cảm về “bóng ma của tương lai”. Bóng ma ấy là nhân vật bản sao của chính tác giả Patrick Deville như nhiều nhà phê bình đã chỉ ra, bóng ma của tương lai còn là một thực thể nữa: Việc xây dựng Khách sạn Nha Trang Palace nơi đường Pasteur và đường Yersin giao nhau, mà tháng 2 năm 2012 công nhân làm việc ngày đêm, đang bức bách, dồn ép, đẩy lùi nhiều di tích lịch sử có một không hai trên thế giới liên quan đến Bác sĩ Yersin phải co cụm lại; khi ngôi nhà lớn có nhiều vòm tường ở Xóm Cồn của Yersin ngày trước bị phá cách đây vài năm, tất cả những gì bên trong đã chuyển về ngôi nhà phụ của Viện Pasteur; khi những người dân chài thân thiết với Yersin nay được dời đến một ngôi làng mới bên kia sông nhường chỗ xây các khách sạn, và bóng ma hiện đang tiến về Viện Pasteur gần đó.
Nha Trang vẫn đẹp lắm, nhưng Nha Trang ngày nay so với Nha Trang thời Yersin “chỉ cảnh tượng nhìn về phía chân trời là còn nguyên vẹn”.
Phi hư cấu không có nghĩa là phi tưởng tượng
Phi hư cấu không đồng nghĩa phi tưởng tượng. Lênin nói: “Sẽ nhầm lẫn nếu cho rằng trí tưởng tượng chỉ cần thiết cho nhà thơ. Đó là một thiên kiến ngốc nghếch. Ngay trong toán học, trí tưởng tượng cũng cần thiết; ngay cả việc phát minh ra tính vi phân và tính tích phân cũng không thể có được nếu thiếu trí tưởng tượng”. Trước và sau Lênin, nhiều nhà toán học lỗi lạc thế giới vẫn nói họ làm toán học như thi sĩ làm thơ.
Viện Pasteur Paris
Trong Dịch hạch và Thổ tả, trừ “bóng ma của tương lai”, còn lại tất cả các nhân vật khác đều là người từng có cuộc sống thực trên đời. Thiếu tài năng, kiến thức và trí tưởng tượng của tác giả, làm sao người đọc có thể chia sẻ sự tương lân giữa bác sĩ Yersin với các nhà thơ, nhà văn như Rimbaud và Cendrars, các tướng lĩnh như Lyautey và Pétain, các chính khách như Doumer người xây cầu Long Biên và De Lesseps người đào kênh Suez, hay gần gũi với Yersin hơn, các bác sĩ Roux và Calmette, Bordet và Lwoff – những môn đệ của nhà bác học Pasteur sẽ nối tiếp nhau nhận Giải Nobel Y học3. Tác giả nghèo tưởng tượng, làm sao độc giả có thể tận hưởng bầu trời và sóng biển Nha Trang, xanh cây lá và ảo mờ sương Hà Nội, tâm trạng của chàng trai Yersin hai mươi bảy tuổi lúc tản bộ trên cảng Marseille chờ xuống tàu sang Viễn Đông, nghĩ tới nhà thơ Rimbaud đã từ nơi này lên đường sang A Rập và Châu Phi mười năm trước, nhà văn Conrad khởi đầu sự nghiệp thủy thủ năm trước đó nữa cũng từ đây…
Đương nhiên Patrick Deville cũng như bất kỳ ai khác được chứng kiến chuyến lên đường lần cuối của bác sĩ Yersin về phía trời xanh biển xanh Nha Trang trừ cộng sự viên thân cận, bác sĩ thú y Jacotot, người đã vuốt mắt cho ông. “Khi ấy là một giờ đêm. Áng sáng đã tắt”. Vậy mà chương cuối dài chưa tới năm trang sách của cuốn tiểu thuyết mang tiểu đề “Biển” gợi cảm biết chừng nào. Không ít người Việt ta từng biết đến di chúc bác sĩ Yersin để lại, vậy mà vẫn khó nén rưng rưng khi đọc lại ý nguyện cuối cùng của nhà bác học lừng danh, một người Pháp gốc Do Thái theo đạo Tin Lành sinh ra ở Thụy Sĩ qua ngòi bút Patrick Deville: “Yersin đòi được chôn cất theo nghi lễ Việt Nam, có khói hương và lễ cúng bốn chín ngày, có treo phướn trắng. Người ta sẽ đốt vàng mã, đặt tên bàn thờ người vừa khuất một bát cơm, một quả trứng luộc, một con gà luộc, một nải chuối. Ông muốn được chôn ở Suối Giao, nửa đường từ Nha Trang đi Hòn Bà, ngay giữa trung tâm của thế giới và của khu đồi. Ông đã chọn biến vương quốc của mình từ hàng chục nghìn hecta thành chỉ còn hai mét vuông”.
Bác sĩ Yersin để lại tất cả tài sản ông sở hữu cho Viện Pasteur Đông Dương rồi Viện sẽ làm gì cảm thấy thích hợp; các thiết bị thiên văn học Viện không có khả năng sử dụng thì chuyển cho Đài thiên văn Phù Liễn ngoài Bắc… Ông mong muốn những người Việt từng phục vụ ông mỗi người sẽ nhận một món trợ cấp suốt đời trích từ tiền lãi số cổ phiếu mà ông đã mua sẵn nhằm mục đích ấy tại Ngân hàng SHB chi nhánh Sài Gòn.
Cái thực và chất thơ trong cuốn tiểu thuyết đan xen
Nhà nghiên cứu Đoàn Cẩm Thi tại lời bạt bản tiếng Việt đã cảm nhận bút pháp chính xác, lịch lãm, đậm chất thơ, nhịp câu khi dồn dập khi trầm buồn… của Patrick Deville. Các nhà phê bình Pháp còn chỉ ra thêm nhiều cái hay nữa. Rốt cuộc, phải chăng tài năng và khổ công lao động, tấm lòng ái mộ đối với một nhà khoa học trong sáng và đầy trách nhiệm với cuộc sống con người đã làm cho Dịch hạch và Thổ tả thành một cuốn tiểu thuyết “tuyệt đối hiện đại” mà tràn ngập nhân văn.
Đọc Patrick Deville qua tiếng Việt, không thể không ghi nhận công lao của nhóm người dịch và hiệu đính. Dịch hạch và Thổ tả là cuốn sách hơi khó đọc đối với những ai chưa quen lắm lịch sử, xã hội, văn hóa Pháp và phần nào của Châu Âu cận đại và đương đại. Nhiều người trong chúng ta hẳn từng yêu thơ Rimbaud, ít ra cũng nghe tên chàng thi sĩ qua câu thơ Xuân Diệu: Tôi nhớ Rimbaud với Verlaine/ Hai chàng thi sĩ choáng hơi men…, chúng ta biết bác sĩ Yersin là người tìm ra vi khuẩn bệnh dịch hạch Yersina Pestis và chế tạo huyết thanh phòng ngừa, ông là người phát hiện và đề xuất việc xây dựng thành phố mộng mơ trên cao nguyên Đà Lạt song mấy ai rõ ông còn là một nhà thám hiểm, một nhà kinh doanh, một nhà cơ khí, là người di thực cây cao su vào Nam Trung Bộ và ông vua Canhkina, người mở trại nuôi bò và trồng rau, đồng thời là nhà thiên văn học và thủy văn học đêm đêm quan sát bầu trời và ngày ngày ghi chép mức thủy triều lên xuống tại bờ biển Nha Trang – trừ mỗi năm một lần phải bay sang Paris đeo ống nghe vào tai chủ trì với tư cách Chủ tịch danh dự phiên họp thường niên cúa các Viện Pasteur trên thế giới quy tụ về đây. Làm sao biết những chuyến đi thời chưa có kênh đào Suez ông phải lênh đênh ba tháng trời trên đại dương mới từ Pháp đến được Việt Nam, để rồi trở thành người đầu tiên lái chiếc xe hơi cực xịn đặt mua tại Pháp qua phố phường Hà Nội trước con mắt ngỡ ngàng của người dân; ông còn có ý định sắm riêng một chiếc máy bay cánh quạt và tự mình lái lấy.
Mấy ai biết được “điều bí ẩn cuối cùng của cuộc đời Yersin: Ông đã dính mũi vào văn chương và cả ở đây ông cũng mắc nghiện” – tác giả viết. Đến tuổi gần tám mươi, nhà bác học ôn tập tiếng Hy Lạp và tiếng Latinh và cặm cụi dịch Phèdre và Virgile, Horace và Platon, Cicéron và Demosthène… “Hẳn Yersin đọc thấy ở đó những giá trị cổ đại cũng chính là các giá trị của con người ông, giản dị và ngay thẳng, bình thản và chừng mực”. Nhiều chú giải của nhóm chuyển ngữ giúp người đọc thuận tiện hơn khi tiếp nhận các tư liệu lịch sử, hiểu sâu hơn các bối cảnh gần xa để mà tâm đắc chất thơ, mà ngẫm ngợi những ý ở ngoài lời trong bút pháp Patrick Deville.
“Vào thời của Yersin, Nha Trang thật xa xôi. Bởi nó xa Châu Âu. Ngày nay nó trở thành trung tâm thế giới. Chính châu Âu mới trở nên quá xa xôi” – tác giả viết. Đối với Yersin, Nha Trang là thiên đường. Ông đã đi hầu như khắp thế giới, song đi biền biệt rốt cuộc cũng không hẳn là sống. Và một khi đã biết tới thiên đường Nha Trang, ông không rời nó nữa, ông làm cho nó đẹp thêm, ông lập ra ở đó một Viện Pasteur. “Yersin tự nhốt mình ở Nha Trang, tìm cách biến đời mình thành một tổng thể đẹp hài hòa. Và ông đã làm được việc đó”.
Một trăm năm trước, Yersin tìm ra Đà Lạt. Ngày nay, “Đà Lạt thời gian như dừng hẳn lại trên mặt nước êm đềm của hồ Xuân Hương, trong các phòng khách của Lang Bian Palace, còn thành phố thì tuyệt đối hiện đại”… Qua khứ, hiện tại đan xen. Mừng thích chen trăn trở. Yêu thương và nuối tiếc. Nhiều di sản văn hóa đang có nguy cơ bị xóa khỏi trần gian. Biết làm sao, cuộc sống không ngừng đi tới phía trước. Thời Yersin, dịch hạch, thổ tả là nỗi kinh hoàng đe dọa tồn vong nhân loại; bệnh lao, bệnh phong, bệnh sốt ác tính… những chứng nan y. Ngày nay, chúng ta vượt qua những cái đó nhờ những thiên tài như Yersin, nhưng lại phải đối mặt biến đổi khí hậu, môi trường ô nhiễm, rừng xanh bị cạo trọc – hệ quả toàn cầu hóa.
Cuốn tiểu thuyết phi hư cấu đầy chất thơ viết về một con người có thực mà không bám trình tự thời gian, từ vùng trời này đột ngột nhảy sang không gian khác, tôn vinh cái đẹp đã qua mà không hoài cổ; câu chuyện về một nhân vật ngoại lệ, có một không hai trên đời, gần như một vị thánh song lại rất người, rất gần gũi đời thường. Tác giả Patrick Deville qua một chút hài hước, một thoáng mỉa mai, ý và lời như thơ như nhạc cảnh báo “bóng ma của tương lai”, đặt ra một vấn đề sừng sững tựa ngọn Lang Bian trước người Việt Nam chúng ta cũng như tất cả những ai sống trên hành tinh thời hiện đại.
Nhà báo Phan Quang- tác giả bài viết về cuốn sách “Dịch hạch và thổ tả” của Patrick Deville
Nhà báo Phan Quang
Theo Dantri
Thủ tướng Đức tặng quà nhạy cảm cho Chủ tịch Trung Quốc
Món quà Thủ tướng Đức Angela Merkel tặng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi tuần trước khiến cư dân mạng Trung Quốc sôi sục, đặc biệt là khi ngay cả báo chí nước này cũng phản ứng rất lạ lùng!
Hồi tuần trước, Thủ tướng Đức Angela Merkel đã mời Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ăn tối nhân chuyến thăm kéo dài 2 ngày của ông ở Đức và hai người tặng quà cho nhau. Bà Merkel tặng ông Tập một tấm bản đồ vẽ lãnh thổ Trung Quốc thời Càn Longdo nhà vẽ bản đồ người Pháp Jean-Baptiste Bourguignon d' Anville thực hiện và in tại Đức năm 1735.
Thủ tướng Đức tặng tấm bản đồ cổ vẽ lãnh thổ Trung Quốc cho Chủ tịch Tập Cận Bình. Ảnh: Time.
Trên tấm bản đồ vẽ lãnh thổ Trung Quốc đầu tiên được xuất bản tại Đức này hoàn toàn không có sự hiện diện và vùng Tibet (Tây Tạng), Xinjiang (Tân Cương), Manchuria (Mãn Châu Lý). Các đảo Đài Loan và Hải Nam thì được vẽ bằng màu sắc khác. Tất nhiên tấm bản đồ cũng hoàn toàn không có quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam.
Điều bất ngờ là truyền thông Trung Quốc tỏ ra không đánh giá cao món quà của nữ Thủ tướng Đức. Tờ People's Daily thông tin rất chi tiết về chuyến đi của ông Tập Cận Bình, song lại lờ đi bất cứ thông tin nào về tấm bản đồ này. Kì lạ hơn là khi thông tin về tấm bản đồ này lan truyền tại Trung Quốc đại lục thì lại là một phiên bản hoàn toàn khác. Nhiều tờ báo Trung Quốc lại đăng tải một tấm bản đồ Trung Quốc do chuyên gia bản đồ người Anh John Dower in năm 1844 của nhà xuất bản Henry Teesdale & Co. tại London, với các lãnh thổ bao gồm Tây Tạng, Tân Cương, Mông Cổ và những vùng rộng lớn ở Siberia.Truyền thông Trung Quốc cũng không đả động gì tới thông tin sai lệch nghiêm trọng này!
Tuy nhiên không khó để các cư dân mạng nước này tìm ra món quà thực sự của Thủ tướng Đức khi hàng loạt báo chí phương Tây đều đăng tải về sự kiện này.
Một cư dân mạng gọi tấm bản đồ là một "cái tát" từ bà Merkel. "Chúng ta luôn nói những vùng đất đó là một phần của Trung Quốc từ thời cổ đại, thế nhưng bà Merkel lại nói rằng thậm chí tới thế kỉ 18 những khu vực đó vẫn không thuộc về Trung Quốc" - người này chỉ trích.
Một số ý kiến cho rằng món quà của bà Merkel rất ý nghĩa trong bối cảnh vấn đề khủng hoảng ở Ukraine đang nóng và tấm bản đồ chính là ngụ ý của Thủ tướng Đức nhằm nhắc nhở Trung Quốc về những vết thương trong quá khứ sau các cuộc bành trướng trước đây.
Tuy nhiên cũng cho ý kiến cho rằng không nên quá nhạy cảm về tấm bán đồ từ thế kỷ 18 của d'Anville và coi đó là thông điệp về Tây Tạng hoặc Tân Cương.
Tờ Time bình luận rằng có lẽ bản đồ không phải là một món quà hoàn hảo cho các vị nguyên thủ quốc gia.
Theo Linh San
Người lao động/Time
Thêm ca tử vong vì cúm gia cầm trong năm mới Ngày 5/2, PGS. TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng cho biết, Việt Nam đã ghi nhận ca tử vong thứ hai trong năm 2014 vì chủng cúm gia cầm nguy hiểm. Bệnh nhân thứ 2 tử vong vì chủng cúm gia cầm nguy hiểm A/H5N1 là một bệnh nhân nữ, 60 tuổi, ở Đồng Tháp. Người phụ nữ...











Tiêu điểm
Tin đang nóng
Tin mới nhất

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Dự kiến giảm khoảng 50% số tỉnh, 60-70% số xã

Điều tra nguyên nhân gây hỏa hoạn ở xưởng sơn kèm nhiều tiếng nổ lớn

Người chăn cừu tử vong, nghi bị điện giật

2 xe máy va vào nhau bốc cháy, 2 người tử vong

Xe trung chuyển va chạm xe máy làm 1 người chết

Phát hiện thi thể 1 phụ nữ trong rẫy mía sau 3 tháng mất tích

Tìm thấy thi thể nam sinh mất tích khi tắm biển

Ba xe máy đâm nhau trên quốc lộ 21, một người tử vong

Quảng Nam: Thêm một học sinh huyện miền núi tử vong chưa rõ nguyên nhân

Vợ chồng tâm thần nuôi 3 con trong căn nhà khiến ai cũng ám ảnh rùng mình

Những tỉnh chưa từng sáp nhập từ khi thành lập tới nay

Lái ô tô liên tục quá 4 giờ, tài xế có thể bị phạt tới 5 triệu đồng
Có thể bạn quan tâm

Muốn phòng khách vượng khí, tài lộc dồi dào, chọn ngay 3 loại cây cảnh 'năng lượng dương' này
Trắc nghiệm
23:05:37 11/03/2025
6 bí quyết làm bánh xèo giòn rụm, không bị ướt bột
Ẩm thực
22:57:20 11/03/2025
Nghi vấn Kim Sae Ron bị ép tiếp khách vào ngày xảy ra vụ say rượu lái xe?
Sao châu á
22:44:33 11/03/2025
Hoa hậu Thùy Tiên xuất hiện giữa ồn ào, Chi Bảo và vợ kém 16 tuổi mặn nồng
Sao việt
22:39:52 11/03/2025
Cận cảnh cây hoa sưa hot nhất Hà Nội khiến người người xếp hàng dài, chen chân từng mét để có bức ảnh "sống ảo"
Netizen
21:59:02 11/03/2025
Ronaldo U40 đánh bại bản thân trước tuổi 30
Sao thể thao
21:57:47 11/03/2025
Chủ quán karaoke "bật đèn xanh" cho nhân viên bán ma túy để thu hút khách
Pháp luật
21:39:05 11/03/2025
Sao Hollywood 5 đời vợ Nicolas Cage bị bạn gái cũ kiện
Sao âu mỹ
21:37:09 11/03/2025
Hoàng Hiệp kể về giai đoạn trầm cảm trong thời gian sinh sống tại Mỹ
Tv show
21:23:25 11/03/2025
Album mới của Jennie (BlackPink) được Grammy vinh danh
Nhạc quốc tế
21:18:37 11/03/2025