‘Cú sốc’ 2020: Hàng vạn gia đình giảm thu nhập, điều kiện sống thấp hơn 2019

Mặc dù số lượng hộ gia đình bị giảm thu nhập đã thu hẹp lại, điều kiện sống của trên nửa số hộ gia đình thấp hơn so với năm 2019.

Dần hồi phục nhưng còn yếu

Ngân hang Thê giơi (WB) đang thưc hiên khao sat đanh gia tac đông cua Covid-19 đên cac hô gia đinh tai Viêt Nam, đăc biêt cac nhom đôi tương dê bi tôn thương nhât. Khao sat tâp trung vao cac khia canh: thu nhâp hô gia đinh, tinh trang viêc lam va tiêp cân trơ giup tư chinh phu.

Trong đơt khao sat lân hai, WB đa thưc hiên phong vân qua điên thoai vơi gân 4.000 hô gia đinh trên toan quôc tư ngay 27/7 đên 12/8 – thơi điêm băt đâu lan song Covid-19 thư hai.

Kết quả cho thấy 1/3 sô hô gia đinh co mưc thu nhâp giam so vơi thang trươc. Con số này 70% là tại lân khao sat trươc, chưng to kinh tê đa co dâu hiêu hôi phuc.

Covid-19 làm nhiều gia đình giảm thu nhập.

Mặc dù số lượng hộ gia đình bị giảm thu nhập đã thu hẹp lại, song điều kiện sống của trên nửa số hộ gia đình thấp hơn so với năm 2019. Trên một nửa số hộ gia đình cho hay thu nhập bị giảm trong tháng trước đó so với cùng kỳ năm ngoái. Việc một số nhóm hộ gia đình vẫn có điều kiện sống thấp hơn chứng tỏ một số thành phần kinh tế chịu ảnh hưởng nhiều hơn do đại dịch. Các hộ kinh doanh gia đình gần như đều bị giảm thu nhập so với năm trước đó.

Theo Ngân hàng Thế giới, phần lớn các doanh nghiệp gia đình vẫn tiếp tục hoạt động, nhưng một phần nhỏ đang gặp khó khăn. Số lượng các doanh nghiệp gia đình dừng hoạt động cũng tăng lên trong khảo sát Vòng 2 (thời gian tham khảo: Tháng 6/Tháng 7). So với kết quả từ Vòng 1 vào thời điểm tháng 5/tháng 6, tỷ lệ doanh nghiệp đang hoạt động trong tháng 6/tháng 7 đã giảm từ 95% xuống 90%.

Một số cũng quan ngại cho rằng những doanh nghiệp tạm thời đóng cửa có thể sẽ chuyển sang trạng thái đóng cửa vĩnh viễn. Tỷ lệ doanh nghiệp gia đình dừng hoạt động không có sự khác biệt đáng kể giữa các vùng, lĩnh vực hoạt động hoặc theo vị trí thành thị – nông thôn. Tuy nhiên, doanh nghiệp gia đình có quy mô lớn hơn, số lượng nhân viên nhiều hơn có nhiều khả năng tiếp tục hoạt động.

Chính phủ đã ban hành “gói” hỗ trợ kinh tế lần thứ nhất khá kịp thời, ngay trong tháng 3-4/2020. Tuy nhiên, việc thực thi chính sách nói chung còn chậm. Sự vào cuộc của nhiều cơ quan ban ngành thiếu quyết liệt, chưa đồng bộ. Kết quả là tác động của gói hỗ trợ chưa như mong đợi, còn nhiều hạn chế.

Theo khảo sát của WB, kha năng ngươi dân tiêp cân cac goi cưu trơ Covid-19 cua Chinh phu vân con thâp. Trong khoang 13% sô hô nôp đơn đê nghi hô trơ tư thang 2, chi 2,3% nhân đươc hô trơ trong thang 7/8.

Còn theo điều tra diện rộng của Tổng cục Thống kê, chỉ chưa tới 18% doanh nghiệp tiếp cận được gói hỗ trợ.

Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng cần tiếp tục được thực hiện theo hướng khẩn trương, tập trung, đúng đối tượng

Có cần gói hỗ trợ lần hai?

Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR), trong báo cáo kinh tế vĩ mô quý III, cũng đánh giá: Số doanh nghiệp được thụ hưởng chính sách không đáng kể do nhiều doanh nghiệp đã thực hiện các nghĩa vụ thuế trước giai đoạn được gia hạn từ tháng 3/2020. Việc thực thi chính sách hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp ảnh hưởng bởi dịch bệnh cho thấy nhiều bất cập, còn DN muốn tiếp cận nguồn hỗ trợ này phải đáp ứng các thủ tục phức tạp với chi phí lớn.

TS Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng VEPR, cho rằng: Các chính sách an sinh xã hội vẫn cần được ưu tiên hàng đầu và cần phải được tiếp tục triển khai nhanh chóng, đúng đối tượng, trước khi người dân rơi vào những bi kịch không đáng có.

Đặc biệt, việc thực thi chính sách cần quan tâm hơn đến lao động trong khu vực phi chính thức bởi nhóm này chiếm một tỷ trọng lớn, dễ tổn thương, chịu tác động nặng nề nhất và đang khó tiếp cận các chính sách hỗ trợ. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng cần tiếp tục được thực hiện theo hướng khẩn trương, tập trung, đúng đối tượng và thực chất hơn, theo sát với nhu cầu của doanh nghiệp.

“Chúng tôi cho rằng gói cứu trợ lần hai ở thời điểm này là không cần thiết, bởi khi gói cứu trợ lần một còn chưa được giải ngân một cách hiệu quả thì việc đưa ra gói cứu trợ lần hai chỉ mang tính dân túy, đồng thời nhiều khả năng chỉ gây thêm gánh nặng cho ngân sách thay vì thực sự tạo được ảnh hưởng tích cực trong nền kinh tế và xã hội”, ông Phạm Thế Anh nói tại tọa đàm.

Trái ngược quan điểm trên, TS Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ, tại Diễn đàn kinh tế 2021 mới đây cho rằng: “Bối cảnh khó khăn chung cộng dịch Covid-19 tái bùng phát càng cho thấy phải tiếp tục có những chính sách kích thích kinh tế mới – gói hỗ trợ lần thứ hai. Quan trọng nhất là cần đảm bảo thực thi ‘nhanh – đúng và minh bạch’ các gói hỗ trợ này”.

Bên cạnh nỗ lực giúp doanh nghiệp và người lao động vượt “bão dịch” với quy mô đủ lớn, dù phải chấp nhận thâm hụt ngân sách và tỷ lệ nợ công cao hơn, TS Võ Trí Thành lưu ý: Tính ít nhất cho cả năm 2021, “gói” hỗ trợ lần hai phải gắn với tiến trình tái cấu trúc nền kinh tế , bắt nhịp được với xu hướng phát triển (công nghệ, nhất là chuyển đổi số; kỹ năng lao động và cả cách thức tiêu dùng mới,… ). Mục tiêu ở đây chính là vừa cố gắng giảm thiểu khó khăn cho doanh nghiệp vừa tạo tiền đề cho bước phát triển bền vững, bao trùm và sáng tạo tiếp theo.

Dù khẳng định trước cú sốc lớn như đại dịch Covid-19, vai trò hỗ trợ của nhà nước là rất quan trọng, song TS Võ Trí Thành cũng nhấn mạnh “dù như thế nào nỗ lực của bản thân doanh nghiệp vẫn có ý nghĩa quyết định”. Bởi theo chuyên gia này, “thảm họa Covid-19 là biến cố không ai mong đợi, song đây chính là dịp thử thách bản lĩnh Việt Nam và doanh nghiệp”.