Công viên Lê Văn Tám – nghĩa trang của người giàu Sài Gòn xưa

Mai Phương Lý07:28 28/08/2016

Từng là nghĩa trang dành cho lính Pháp, sau đó là của giới thượng lưu, đến năm 1983 nơi đây trở thành công viên Lê Văn Tám ở trung tâm TP HCM như ngày nay.

Khu vực nội đô TP HCM trước đây có rất nhiều nghĩa trang với hàng trăm nghìn ngôi mộ. Đa số chúng được xây dựng vào khoảng cuối cuối thế kỷ XIX, dưới chế độ Pháp thuộc, khi quy mô của Sài Gòn – Gia Định còn rất nhỏ. Sau đó, dân cư thành phố nhanh chóng trở nên đông đúc nên chính quyền phải di dời nghĩa trang để “lấy đất xây dựng các công trình phúc lợi, giữ vệ sinh môi trường”.

Trong số những nghĩa trang, nổi tiếng và lâu đời nhất là Mạc Đĩnh Chi – nay là công viên Lê Văn Tám. Khu vực này được giới hạn bởi 4 tuyến đường Điện Biên Phủ – Hai Bà Trưng – Võ Thị Sáu và Phan Liêm ở trung tâm quận 1.

Cổng chính nghĩa trang trên đường Legrand de la Liraye (nay là Điện Biên Phủ) lúc vừa được người Pháp xây dựng ở vị trí công viên Lê Văn Tám ngày nay. Ảnh tư liệu

Theo tác giả Tim Doling (Ireland) – người có nhiều nghiên cứu, tìm hiểu về lịch sử Sài Gòn – TP HCM, công viên Lê Văn Tám nguyên thủy là nghĩa trang của người Châu Âu (Cimetière Européen) hay nghĩa trang Massiges. Người Sài Gòn thời đó cũng gọi là Đất thánh Tây. Về sau mang tên là nghĩa trang Mạc Đĩnh Chi.

Năm 1859, sau khi chiếm được Sài Gòn, người Pháp đã cho xây nghĩa trang này với diện tích 7,5 ha ở phía đông đường National (nay là Hai Bà Trưng). Lúc mới hoàn thành, nghĩa trang được giao cho Hải quân Pháp quản lý, chôn cất các sĩ quan và binh lính người Pháp trong cuộc chiếm đóng Sài Gòn.

Dù vậy, trong nghĩa trang cũng có một số lượng lớn các ngôi mộ của người Đức và Nga. Mãi đến cuối thập niên 1860, dân thường bắt đầu được chôn cất ở đây vì thời điểm đó Sài Gòn có rất nhiều người chết do dịch tả, sốt rét, ký sinh trùng đường ruột và kiết lỵ.

Vào khoảng năm 1870, nghĩa trang Việt Nam nhỏ (Cimetière Anamite hay Cimetière Indigène) được mở ngay tại phía bắc nghĩa trang của người Châu Âu. Đường phân chia hai nghĩa trang này được đặt tên là rue des Deux cimetières (đường hai nghĩa trang). Phải 10 năm sau, nó mới được mang tên là Mayer, sau đó là Hiền Vương và nay là đường Võ Thị Sáu.

Từ cuối thế kỷ 19, Sài Gòn bắt đầu phát triển thịnh vượng, nghĩa trang của người Châu Âu trở thành nơi an nghỉ của các chính trị gia xứ thuộc địa và các quản trị viên. Trong số đó có kiến trúc sư Marie-Alfred Foulhoux (1840-1892) và thị trưởng thành phố Sài Gòn Paul Blanchy (1837-1901).

Nghĩa trang Mạc Đĩnh Chi vào thời chính quyền Việt Nam Cộng Hòa. Ảnh tư liệu

Sự thay đổi khiến nó thành nơi chôn cất cho tầng lớp thượng lưu thuộc địa được nhắc trong một báo cáo quan trọng trên tờ Courrier Saigonnais đăng ngày 14/12/1912. Sau đó, những ngôi mộ hoành tráng của người quyền thế ở Sài Gòn ngày càng tăng, trong khi các ngôi mộ của những người lính và thủy thủ Pháp bị bỏ phế cỏ mọc um tùm.

Video đang HOT

Đầu thế kỷ 20, nghĩa trang được chia cắt thành những con đường nhỏ có trồng cây và kiểng do nhân viên thảo cầm viên Sài Gòn chăm sóc. Nghĩa trang lúc này được bao bọc bởi bốn bức tường vôi cao 2,5 m với cổng chính ở phía nam đường Legrand de la Liraye (nay là Điện Biên Phủ).

Cổng chính nằm đối diện trực tiếp cuối phía bắc của đường Bangkok, và sau năm 1920 khi đường Bangkok được đổi tên thành đường Massiges (nay là đường Mạc Đĩnh Chi), nó được biết đến với cái tên mới là nghĩa trang đường Massiges.

Nhiều nhân vật nổi tiếng của thời kỳ thuộc địa sau đó đã được chôn cất ở đây. Tuy nhiên, ngôi mộ ấn tượng nhất giai đoạn này là lăng mộ của ông Nguyễn Văn Thinh (qua đời ngày 1/11/1946) – thủ tướng đầu tiên của thời tự trị Cộng hòa Nam Kỳ (1/6/1946- 8/10/1947).

Tháng 3/1955, khi người Pháp rút khỏi Việt Nam, đường Massiges được chính quyền Việt Nam Cộng Hòa đổi tên thành Mạc Đĩnh Chi và tên gọi này mặc nhiên cũng trở thành tên của nghĩa trang.

Trong hai thập kỷ tiếp theo, các chính trị gia cao cấp, tướng tá và thành viên nổi bật khác của chính quyền Việt Nam Cộng Hòa cũng được chôn tại đây cùng với số lượng nhỏ người nước ngoài như phóng viên Franois Sully – làm việc ở tờ Time và Newsweek (qua đời tháng 2/1971).

Người nổi tiếng nhất được chôn cất tại nghĩa trang này là tổng thống chính quyền Việt Nam Cộng Hòa Ngô Đình Diệm và em trai – giám đốc cố vấn chính trị Ngô Đình Nhu. Hai người đã bị quân đảo chính ám sát vào ngày 2/11/1963. Ngoài ra, nơi đây còn có mộ của thống tướng Việt Nam Cộng Hòa Lê Văn Tỵ, chuẩn tướng Lưu Kim Cương…

Một góc công viên Lê Văn Tám ngày nay, nơi từng là nghĩa trang của giới thượng lưu ở Sài Gòn. Ảnh: Vũ Hà Duy/Panoramio

Năm 1971, theo tác giả Arthur J Dommen, một phần bức tường phía tây của nghĩa trang bị đổ, kèm theo nó là những lời đồn đại đó là dấu hiệu cho thấy ông Thiệu phải chịu trách nhiệm về cái chết của ông Diệm và phải làm gì đó để giải thoát cho linh hồn ông Diệm.

Những lời đồn đại về ma quỷ ở nghĩa trang chỉ thực sự bắt đầu lan truyền rộng rãi sau năm 1983, khi chính quyền TP HCM quyết định ngừng hoạt động nghĩa trang Mạc Đĩnh Chi với hàng nghìn ngôi mộ cùng kế hoạch xây dựng địa điểm này thành Cung Văn hóa thiếu nhi thành phố. Tuy nhiên, về sau nơi đây được quy hoạch thành công viên cây xanh và đặt tên là Lê Văn Tám.

Theo chỉ thị của chính quyền vào lúc đó, những người có thân nhân chôn trong nghĩa trang được hướng dẫn để sắp xếp cho việc cải táng trong hai tháng, nếu không có người nhận thì được hỏa táng và di dời nơi khác. Còn lại hài cốt của những người lính Pháp được đưa về quê chôn cất.

Cũng trong đợt di dời, giải tỏa này mộ của ông Ngô Đình Diệm và em trai được chuyển về nghĩa trang Lái Thiêu (Bình Hòa, Thuận An, Bình Dương). Một người em trai khác của ông Diệm là ông Ngô Đình Cẩn được chôn tại nghĩa trang sân bay Tân Sơn Nhất sau khi bị xử bắn vào năm 1965, và mộ bà thân mẫu Phạm Thị Thân cũng được quy tụ về đây.

Hiện, công viên Lê Văn Tám có rất nhiều cây xanh phủ bóng mát đã thay thế cho nghĩa trang Mạc Đỉnh Chi hoang vắng trước đây. Nơi đây cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động giải trí cũng như các hội chợ, triển lãm về sách, nông nghiệp… Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người dân địa phương mê tín không muốn đến đây vì lịch sử trước đó.

Đây cũng là nơi có dự án bãi đậu xe ngầm 100 triệu USD với quy mô chứa 2.000 xe máy, 1.250 ôtô, 28 xe buýt, xe tải và một bên là ba tầng hầm dành cho thương mại. Tuy nhiên, sau ngày động thổ vào tháng 8/2010, đến nay dự án đang “án binh bất động” vì vướng một số thủ tục và chưa biết bao giờ mới hoàn thành.

Trung Sơn

Theo VNE

Chốn ăn, chơi của người Sài Gòn xưa

Với người Sài Gòn giữa thế kỷ trước, muốn ăn ngon phải ra quận 5, mua nhà tại quận 3, vui chơi ở quận 1 và đặc biệt tránh xa quận 4 vì nổi tiếng với nạn trấn lột.

Hơn 50 năm trước, Sài Gòn rất phổ biến bài vè về đặc điểm của những khu dân cư gọi là "đắc địa" của Hòn ngọc Viễn Đông. "Ăn quận 5, nằm quận 3, múa ca quận 1, trấn lột quận 4" - mô tả này ngắn gọn nhưng đầy đủ về thành phố lớn nhất nước:

Quán ăn của người Hoa ở quận 5 rất hút người Sài Gòn xưa. Ảnh: Panoramio

Trong lịch sử 300 năm của thành phố Sài Gòn - Gia Định, quận 5 là nơi có cộng đồng người Hoa đông đúc. Khu vực còn gọi là Chợ Lớn này nổi tiếng với hàng loạt nhà hàng, khách sạn đủ phong cách, hương vị đặc trưng Trung Quốc.

Người Việt Nam quan niệm ăn cơm Tàu là ngon, là sang và tục này nhiều người giờ đây vẫn giữ. Mười đám cưới thì quá nửa chọn thực đơn của người Hoa nên người Sài Gòn nói "ăn quận 5" ý là như thế.

Ngoài cơm, quận 5 còn khá nhiều món trứ danh như hủ tíu Triều Châu, vịt quay, cơm chiên Dương Châu... Hiện, khu vực Chợ Lớn và rải rác khắp TP HCM vẫn còn rất nhiều hàng quán với các món ăn danh tiếng này.

"Nằm quận 3" là đề cập đến nhà cửa lý tưởng nhất là ở khu vực này - trung tâm thành phố. Hàng loạt biệt thự, cư xá, cao ốc khang trang, đẹp có tiếng thời bấy giờ tập trung trên những con đường rợp bóng cây xanh, yên tĩnh như Tú Xương, Đoàn Thị Điểm, Ngô Thời Nhiệm, Hồ Xuân Hương...

Cư dân sống ở đây ngủ yên, ngủ ngon vì không có hàng quán, chợ búa ồn ào, phiền nhiễu. Giá nhà vì thế mà rất đắt đỏ, là niềm mơ ước của tất cả những người gắn bó với Sài Gòn.

Vũ trường Maxim's nổi tiếng của quận 1 xưa. Ảnh: Tư liệu

Có lịch sử phát triển sớm cũng như nhộn nhịp, xa hoa nhất Sài Gòn vẫn là quận 1. Các dinh thự, ngân hàng, cao ốc, công ty, trung tâm mua sắm, siêu thị, nhà hàng, khách sạn sang trọng, bề thế đều tập trung ở đây. Ban ngày nhộn nhịp người vào ra, ban đêm cũng rộn ràng không kém.

Thời ấy, sau những ngày lao động mệt nhọc, dân Sài Gòn đều tụ tập đến sân khấu, phòng trà, xinê ở quận 1 để nghe nhạc, xem kịch, phim... Tại đây có các vũ trường hoành tráng không thua phương Tây như Đại Nam, Kim Sơn, Mỹ Phụng, Quen Bee, Tự Do rồi đến Maxim's... Trải qua hàng trăm năm, quận 1 hiện vẫn là trung tâm tập trung đủ loại múa ca.

Chỉ cách quận 1 con kênh Tàu Hủ, song nhắc đến quận 4 nhiều người vẫn dè chừng về vùng đất dữ nhiều khu ổ chuột đầy rẫy giang hồ, cướp bóc, trấn lột . Đời sống người dân khá nghèo khó, là khu vực của dân lao động, thợ thuyền, buôn bán nhỏ, công nhân khuân vác ở kho cảng Sài Gòn. Họ ở trong những căn nhà lụp xụp, những ngõ hẻm tối tăm, nơi tệ nạn xã hội hoành hành không thể kiểm soát...

Quận 4 dần thành "đất lành" cho các băng đảng xã hội đen, buôn lậu, mại dâm, ma túy, trộm cướp lập căn cứ địa. Những con đường ở đây ban đêm không ai dám đi một mình bởi trình trạng giật dây chuyền, túi xách, cướp xe xảy ra như cơm bữa.

Tuy nhiên, hiện đây là khu vực thay đổi nhiều nhất Sài Gòn. Đường xá mở rộng, nhà phố sửa sang, khu dân cư cao tầng thay thế cho những ngôi nhà lụp xụp. Từ một quận nghèo, nhếch nhác, mất an ninh, quận 4 trở thành một vùng dân cư đầy triển vọng.

Quận 4 với các khu nhà ổ chuột là căn cứ địa của giang hồ, nổi tiếng nạn trấn lột, trộm cướp. Ảnh: Life

Một nhà nghiên cứu văn hóa ở TP HCM cho biết, đến nay vài quán ăn Tàu ở quận 5 vẫn rất ngon nhưng chỉ những người sành ăn tìm đến. Nếp ăn cơm Tàu xưa cũng không còn ở người trẻ. Tốc độ đô thị hóa, dân số ở Sài Gòn tăng quá nhanh, tình trạng kẹt xe, ô nhiễm bùng phát khiến những đặc trưng xưa dần phai nhạt.

"Giờ ở quận nào cũng có thể có quán ăn Tàu, tuy không ngon nhưng nhịp sống nhanh khiến ít người quan tâm đến việc thưởng thức. Quận 3 cũng là điểm kẹt xe và không êm đềm như trước nữa. Quận 4 thì thay đổi chóng mặt và đang dần thoát khỏi cụm từ quận giang hồ trước đây", nhà nghiên cứu này nói.

Sơn Hòa

Theo VNE

Người bỏ quan trường trở thành đệ tam phú hào Sài Gòn Bá hộ Xường sở hữu hơn một nửa những căn nhà ở khu Chợ Lớn, nắm giữ đế chế mua bán thực phẩm, bất động sản ở Sài Gòn và miền Tây cuối thế kỷ 19. Nằm lọt thỏm trong khu dân cư trên đường Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú (TP HCM) là cổ mộ rộng khoảng 100 m2 và xây từ...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Vụ ô tô Mercedes lao xuống biển Nha Trang, xác định danh tính 4 cô gái đi cùng13:53

Người đàn ông trùm kín mít, bấm đèn đỏ khiến xe dừng không kịp ở TPHCM00:54

Người lạ vào tận trường mầm non nghi bắt cóc bé gái 4 tuổi10:53

Xác minh người mặc đồ GrabBike chỉnh tín hiệu đèn giao thông ở TPHCM12:11

Người dân sợ bị phạt khi leo lề, rẽ phải nhường đường xe cấp cứu lúc bị kẹt xe09:12

Vụ tin giả về Xuân Son: Việt Nam vô địch không cần anh, VFF 'dẹp' loạn MXH?03:02

Hơn 130 giao lộ ở TP.HCM cho xe máy rẽ phải khi đèn đỏ08:48

Vợ Xuân Son "lén lút" mang "hàng cấm" thăm chồng, bác sĩ "khóc thét"?02:54

Dân "rén" phạt, TP.HCM kẹt xe cục bộ, xe cấp cứu "khóc thét" chờ đèn đỏ03:42

Madam Pang "phông bạt" gây phẫn nộ, CĐV Việt bị "dắt mũi" đau, VFF lên tiếng?02:56

Hiện trường vụ xe tải lao vào quán tạp hóa, 6 người tử vong07:55

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Kỷ luật bí thư xã tự ý tháo máy lạnh cơ quan đem về nhà sử dụng

19:42:07 22/01/2025

Một bí thư xã ở Cà Mau bị kỷ luật vì tự ý tháo máy lạnh cơ quan đem về nhà sử dụng và tự quản lý số tiền vận động, tài trợ cho xã.

Công an xuất hiện, hết cảnh trên bờ thả cá, dưới sông chờ bắt

19:20:29 22/01/2025

Sự có mặt của cán bộ công an tại điểm thả cá chép tiễn ông Táo chầu trời ở thành phố Vinh (Nghệ An) khiến cảnh trên bờ thả, dưới sông chờ bắt chấm dứt.

Vượt xe trên cầu có một làn đường bị phạt tới 6 triệu đồng

17:38:40 22/01/2025

Theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, nếu đang ở trên cầu hẹp có một làn đường, tài xế ô tô không được phép vượt. Tài xế vi phạm sẽ bị phạt 4-6 triệu đồng.

Xe container lao vào trạm thu phí: Tài xế có phải đền bù?

14:24:57 20/01/2025

Thậm chí nếu tài xế vi phạm nghiêm trọng, phương tiện có thể bị tịch thu. Điều này thường áp dụng cho các hành vi vi phạm nghiêm trọng như điều khiển xe không có giấy phép hoặc giấy phép không hợp lệ.

Tai nạn trên cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, tài xế mắc kẹt trong cabin

13:44:51 20/01/2025

Khoảng 5h30 ngày 20/1, tài xế Lê Bùi Anh (32 tuổi, trú xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng) điều khiển xe tải chạy trên cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi theo hướng Nam - Bắc.

Đình chỉ 3 nhân viên đường sắt chậm kéo gác chắn

11:16:55 20/01/2025

Những người này cũng được yêu cầu viết tường trình liên quan đến việc chậm đóng gác chắn tàu khi đoàn tàu đang di chuyển qua, gây nguy hiểm cho người và phương tiện tham gia giao thông khi đi qua cung đường ngang này.

Cháy lớn căn nhà 5 tầng bán máy hàn ở TPHCM

11:00:57 20/01/2025

Căn nhà 5 tầng làm siêu thị phân phối máy hàn nằm bên đường Lê Đức Anh, xã Bà Điểm, huyện Hóc Môn, TPHCM xảy ra cháy lớn, nhiều tài sản bị hư hại nặng.

Xác minh clip tài xế xe khách bị chặn đánh trên quốc lộ 18

07:07:07 20/01/2025

Ngày 19/1, trên mạng xã hội xuất hiện đoạn clip với nội dung một tài xế xe khách bị hành hung trên cabin tại quốc lộ 18 (đoạn qua phường Quang Hanh, TP Cẩm Phả, Quảng Ninh).

Điều tra vụ người đàn ông tử vong dưới mương nước

19:53:19 19/01/2025

Sáng 19/1, Cơ quan CSĐT Công an huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận cho biết, đang điều tra vụ một người đàn ông tử vong dưới mương nước.

Tai nạn liên hoàn trên quốc lộ 1 qua Khánh Hòa, 13 người thương vong

13:32:41 19/01/2025

Ô tô va chạm với xe khách và xe container khi chạy trên quốc lộ 1 qua tỉnh Khánh Hòa, gây tai nạn liên hoàn khiến 1 nạn nhân tử vong, 12 người bị thương.

Phát hiện nam bảo vệ tử vong tại trường học ở Nghệ An

13:30:39 19/01/2025

Ngày 19/1, lãnh đạo thị trấn Hưng Nguyên (huyện Hưng Nguyên, Nghệ An) cho biết, cơ quan chức năng đang làm rõ nguyên nhân một nam bảo vệ tử vong trong phòng gác của trường học trên địa bàn.