Công cụ trái phiếu chính phủ hỗ trợ giảm lãi suất
Việc giảm lãi suất được nhắc đến nhiều năm, đặc biệt là thời kỳ dịch bệnh Covid-19. Nhưng giảm lãi suất đến mức nào đúng với kỳ vọng của Chính phủ và mong đợi của doanh nghiệp (DN), là câu chuyện đáng để bàn.
NHNN đã làm tròn trách nhiệm?
Khi nói đến giảm lãi suất để hỗ trợ hay thúc đẩy nền kinh tế, thường nghĩ ngay đến nhiệm vụ của NHNN. Nhưng NHNN cũng chỉ có trong tay vài công cụ để điều hành. Bơm vốn vào thị trường mở (OMO) đã làm giảm lãi suất trên thị trường liên NH về mức thấp nhất, qua đó đẩy lãi suất huy động của nhiều NH giảm xuống.
Công cụ này vốn dĩ truyền thống và cũng chỉ có bấy nhiêu. Trong khi mức lãi suất tiền gửi cũng khó giảm hơn bởi có quá nhiều NHTM đang gặp những vấn đề riêng. Chỉ cần nhìn vào khoản mục chứng khoán nợ nắm giữ đến ngày đáo hạn do các tổ chức kinh tế phát hành của một số NHTM trong quý I-2020, sẽ nhận thấy những vấn đề riêng của các NHTM làm lãi suất khó giảm thêm (bảng 1).
Trong khi đó, những nỗ lực của NHNN cũng chỉ dừng ở tăng trưởng tín dụng của cả hệ thống ở mức 3,26% trong 6 tháng đầu năm, thấp hơn mức 7,36%/6 tháng 2019, 7,82%/6 tháng 2018. Còn với DN khi thực hiện Thông tư 01/2020, các DN về cơ bản muốn được giảm lãi suất và cơ cấu nợ sẽ phải tất toán dư nợ của hợp đồng trước đó ở mức lãi suất cao, và giải ngân trên hợp đồng mới để có lãi suất thấp.
Các khoản dư nợ trước được NH tiến hành xem xét tái cơ cấu theo Thông tư 01/2020. Do vậy, bản chất của tăng trưởng tín dụng trong 6 tháng của hệ thống cần được xem xét gắn với bản chất của nền kinh tế.
Cảnh báo về tiềm ẩn nợ xấu trong hệ thống NH đã được NHNN phát ra từ bản chất của hoạt động DN. Theo đó, khi DN quay vòng dòng tiền hoạt động kinh doanh, họ có thể thanh toán những khoản dư nợ trước để vay mới với lãi suất thấp hơn.
Nhưng nếu lấy những DN trong ngành du lịch, khách sạn nhà hàng, các công ty may mặc, da giày… khi doanh thu nói chung chỉ còn 5% so với trước, gần như họ không thể thanh toán các khoản nợ cũ để vay mới với lãi suất thấp trên dư nợ đã vay. Do vậy, nhìn vào bản chất tín dụng tăng trưởng, lãi suất vay trung bình của DN vẫn không giảm là bao và nguy cơ nợ xấu càng gia tăng.
Video đang HOT
Lấy thí dụ một công ty có thương hiệu trong ngành dệt may, trước khi xảy ra đại dịch dư nợ chỉ ở mức 220 tỷ đồng, nhưng đến nay mức dư nợ đã lên đến 300 tỷ đồng. Các khoản nợ cũ 220 tỷ đồng thực hiện giãn nợ theo Thông tư 01 nhưng lãi vay của họ không được giảm. Để giảm lãi suất, DN chỉ có thể giải ngân mới nên dư nợ của công ty đã tăng lên.
Tuy nhiên, từ hơn 1.600 công nhân nay còn chưa tới 100 người, hoạt động kinh doanh của họ sẽ ra sao để thực hiện thanh toán các khoản nợ hiện nay. Có thể, chủ DN phải dùng tài sản cá nhân tích lũy được để chống chọi với những khoản nợ, nếu muốn nuôi hy vọng phục hồi kinh tế của Chính phủ.
Những phân tích trên phần nào thấy được bản chất của tăng trưởng tín dụng của hệ thống và tình trạng giảm lãi suất hiện nay để hỗ trợ nền kinh tế Chính phủ mong đợi. Với những gì có trong tay, NHNN đã làm hết sức cho mục tiêu của Chính phủ trong mùa Covid này.
Thế nhưng, mức lãi suất này vẫn không thể đáp ứng kỳ vọng của Chính phủ, khi các cuộc họp của Chính phủ phát đi liên tục chủ trương giảm lãi suất hơn nữa. Vậy ngoài NHNN, Chính phủ cần thêm những công cụ nào khác?
Dùng trái phiếu chính phủ
Sử dụng TPCP sẽ làm tăng cung tiền cơ sở, giống như chiếc máy bơm làm cho hồ nước được lưu thông, tốc độ lưu thông của tiền được đẩy nhanh, giúp gia tăng nguồn thu ngân sách và nền kinh tế sẽ có hy vọng phục hồi.
Nếu nhìn ra thế giới, chính phủ nhiều quốc gia đều phải dùng những liệu pháp mạnh để hỗ trợ nền kinh tế của mình. Ngoài những chính sách hỗ trợ bước đầu từ chính sách tài khóa, chính phủ các nước đã thực hiện mạnh tay hơn không chỉ các gói ngân sách đầu tư công, còn có các gói tín dụng để hỗ trợ lãi suất cho nền kinh tế.
Ở Việt Nam, ngay khi dịch bệnh xảy ra, Chính phủ đã có gói hỗ trợ từ ngân sách lên đến 62.000 tỷ đồng và về cơ bản đã hoàn tất, nhưng tăng trưởng quý II cũng chỉ đạt 0,36% so với cùng kỳ. Do vậy Chính phủ phải hành động mạnh tay hơn cho các chính sách hỗ trợ nền kinh tế, nhất là mục tiêu giảm lãi suất cho nền kinh tế.
Theo kết quả phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) ngày 8-7, lãi suất trúng thầu cho kỳ hạn 5 năm 1,92%/năm. Nếu sử dụng mức lãi suất này để thực hiện cho vay nền kinh tế từ gói tái cấp vốn cho các hợp đồng vay vốn của các DN, việc giảm lãi suất như Chính phủ mong đợi sẽ rất khả dĩ (bảng 2).
Nếu Chính phủ mong muốn giảm lãi suất để thúc đẩy kinh tế trong những tháng cuối năm và xa hơn là thời kỳ hậu Covid-19, sẽ xác định gói tín dụng này từ ngân sách. Bằng việc phát hành 50.000 tỷ đồng TPCP để NHNN cho vay tái cấp vốn đối với các khoản vay phục vụ sản xuất kinh doanh của DN ở các NHTM, sẽ được lãi suất bằng hoặc thấp hơn lãi suất TPCP.
Mục đích của khoản cho vay này được thu hồi không phải là lãi suất cho vay mà là nguồn thu ngân sách. Dù Chính phủ chấp nhận thiệt trong lãi suất huy động và lãi suất cho vay, nguồn thu ngân sách từ thuế cũng sẽ được duy trì.
Thậm chí, chính sách này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro gia tăng nợ xấu cho hệ thống NH, nên các NH có trách nhiệm trong việc mua và nắm giữ TPCP, thay vì nắm giữ các loại TPDN. Lãi suất TPCP không chỉ 1,92% như hiện nay mà còn thấp hơn nữa.
Thực hiện giải pháp này không làm tăng cung tiền cơ sở, mà có thể hình dung như chiếc máy bơm làm cho hồ nước được lưu thông, tốc độ lưu thông của tiền được đẩy nhanh, sẽ giúp gia tăng nguồn thu ngân sách và nền kinh tế sẽ có hy vọng phục hồi. Vấn đề còn lại cho giải pháp này là thẩm quyền chi ngân sách.
Khi đa số chính phủ trên thế giới đều làm việc tích cực với quốc hội trong các gói hỗ trợ nền kinh tế, gần như Việt Nam ít được các đại biểu Quốc hội bàn thảo. Do vậy, DN kỳ vọng vào chức trách của các đại biểu trong những giải pháp của Chính phủ nhằm phục hồi kinh tế.
Lãi suất huy động ngân hàng tháng 7 đồng loạt giảm mạnh
Bước sang những ngày đầu tháng 7, nhiều ngân hàng thương mại đã giảm mạnh lãi suất huy động cả kỳ hạn ngắn lẫn kỳ hạn dài.
Việc giảm lãi suất huy động sẽ giúp ngân hàng giảm thêm lãi suất cho vay. Ảnh: Internet
Cụ thể, trong khối ngân hàng thương mại nhà nước, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) đã giảm mạnh lãi suất huy động ở hầu hết các kỳ hạn.
Cụ thể, với tiền gửi kỳ hạn 1 tháng, 2 tháng, Vietcombank áp dụng mức lãi suất chỉ 3,7%/năm, giảm 0,4% so với trước đó. Kỳ hạn 3 tháng ngân hàng cũng giảm xuống 4%/năm so với mức 4,25%/năm trước đó. Các kỳ hạn 6 tháng, 9 tháng cũng giảm 0,3 điểm %, xuống còn lần lượt 4,4%/năm và 4,6%/năm.
Không những thế, khác với những đợt giảm trước, tại các kỳ hạn dài hơn, từ 12-36 tháng, Vietcombank cũng điều chỉnh giảm khá mạnh, chỉ còn 6,1%/năm đối với kỳ hạn 24 tháng, thay vì 6,6%/năm trước đó. Kỳ hạn 12 tháng, lãi suất huy động tại Vietcombank chỉ còn 6%/năm, kỳ hạn 36 tháng chỉ còn 5,8%/năm.
Tương tự, tại VietinBank, lãi suất huy động cao nhất cũng chỉ 6%/năm, áp dụng cho các kỳ hạn từ 12 tháng trở lên. Các kỳ hạn 1 đến dưới 3 tháng là 3,7%/năm, giảm 0,3%/năm; từ 3 tháng đến dưới 6 tháng là 4%/năm, giảm 0,25%/năm; từ 6 tháng đến dưới 9 tháng là 4,4%/năm, giảm 0,5%/năm; từ 9 tháng đến dưới 12 tháng là 4,6%/năm.
Tại BIDV, biểu lãi suất áp dụng từ ngày 1/7 cũng giảm 0,3%/năm đối với kỳ hạn 1-2 tháng, xuống còn 3,7%/năm. Kỳ hạn 3-5 tháng giảm từ 4,25%/năm xuống còn 4%/năm. Kỳ hạn 6 tháng, 9 tháng lần lượt còn 4,4%/năm và 4,6%/năm. Lãi suất cao nhất ở ngân hàng này đang áp dụng cho các kỳ hạn từ 364 ngày trở lên, ở mức chỉ 6%/năm, giảm mạnh so với 6,8%/năm trước đó.
Với các ngân hàng thương mại tư nhân, lãi suất huy động cũng được điều chỉnh giảm sâu, khiến chênh lệch lãi suất với khối 4 ngân hàng thương mại nhà nước không còn quá lớn.
Tại Techcombank, biểu lãi suất áp dụng từ ngày 3/7 cũng giảm mạnh và mặt bằng lãi suất tại ngân hàng này đang thấp nhất toàn hệ thống.
Trong đó, lãi suất cao nhất tại Techcombank chỉ là 5,8%/năm, áp dụng cho kỳ hạn từ 18 tháng trở lên và số tiền gửi từ 50 tỷ trở lên và chỉ dành cho khách hàng ưu tiên; số tiền gửi dưới 1 tỷ mức lãi suất cao nhất chỉ là 5,6%/năm.
Còn tại VPBank, biểu lãi suất áp dụng từ ngày 2/7 cũng giảm mạnh, mức lãi suất cao nhất áp dụng với tiền gửi tiết kiệm thường dành cho số tiền gửi dưới 300 triệu đồng chỉ còn 6%/năm; với số tiền gửi từ 50 triệu đồng trở lên là 6,5%/năm.
Tại các ngân hàng khác, lãi suất huy động cũng cũng được đồng loạt điều chỉnh từ đầu tháng 7 với mức giảm phổ biến 0,2-0,3 điểm %, một số nơi giảm trên dưới 0,5 điểm %.
Theo các chuyên gia, lãi suất huy động của các ngân hàng giảm mạnh là do thanh khoản của các ngân hàng thương mại đang khá dồi dào. Không chỉ lãi suất trên thị trường dân cư giảm mà lãi suất liên ngân hàng cũng đang duy trì ở mặt bằng khá thấp, nhất là với kỳ hạn ngắn đã tiệm cận 0%/năm.
Hơn nữa, tăng trưởng tín dụng 6 tháng qua vẫn rất thấp, nên việc giảm lãi suất huy động có thể là một giải pháp để giảm chi phí, giúp ngân hàng giảm thêm lãi suất cho vay, kích thích dòng vốn tín dụng ra thị trường.
Thêm 7.450 tỷ đồng "đổ" vào TPCP Sở GDCK Hà Nội cho biết, phiên đấu thầu TPCP do Kho bạc Nhà nước phát hành ngày 10-6 đã huy động được tổng cộng 7.450 tỷ đồng, với lãi suất huy động giảm tại kỳ hạn 5 năm và tăng tại kỳ hạn 10 năm, 15 năm. Một phiên đấu thầu TPCP điện tử. Phiên đấu thầu có tổng khối lượng phát...