Có nên rút tiết kiệm đầu tư trái phiếu doanh nghiệp?
Hiện nay, trái phiếu doanh nghiệp có lợi tức đang thu hút khá nhiều lượng tiền từ các kênh đầu tư trong đó có tiền gửi từ ngân hàng khiến nhiều người lo ngại.
Theo Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD), tới cuối tháng 6/2020, số lượng tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư trong nước và nước ngoài đạt mức 2.541.887 tài khoản. Trong tháng 6, có 35.230 tài khoản được mở mới, tăng nhẹ 3% so với tháng 5. Đây là tháng thứ 4 liên tiếp, thị trường ghi nhận số lượng tài khoản chứng khoán mở mới trên 30.000 tài khoản.
Lũy kế 4 tháng gần nhất, các nhà đầu tư trong nước đã mở mới 137.753 tài khoản chứng khoán. Con số này tương đương 73% số lượng tài khoản chứng khoán mở mới trong cả năm 2019.
Sự gia nhập của các nhà đầu tư mới cho thấy một lượng tiền không nhỏ của nền kinh tế đang chảy vào kênh chứng khoán. Tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư trong nước đã chiếm 78,6% trong tháng 6 từ mức chỉ khoảng 72% của thời điểm đầu năm.
Đáng chú ý, sự bùng nổ về số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán trùng với thời điểm các doanh nghiệp đua nhau huy động trái phiếu doanh nghiệp từ các nhà đầu tư cá nhân thông qua kênh ngân hàng và công ty chứng khoán. Do đó, không loại trừ khả năng có sự tăng trưởng vượt bậc về số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán mở mới có liên quan trực tiếp đến lượng huy động vốn qua kênh trái phiếu.
Nhận định này là có cơ sở bởi qua báo cáo của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội về hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ trong tháng 5 là 27.061 tỷ đồng, tổng khối 5 tháng đầu năm 2020 là 91.616 tỷ đồng tăng 15% so với cùng kỳ năm 2019.
Trong đó, đáng chú ý là các doanh nghiệp bất động sản gia tăng huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, nhà đầu tư cá nhân tiếp tục xu hướng tăng mua TPDN, công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đẩy mạnh việc phân phối TPDN cho nhà đầu tư cá nhân.
Ảnh minh họa.
Trước tình hình thị trường TPDN trên, mới đây, Bộ Tài chính đã đưa ra khuyến nghị đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu và nhà đầu tư.
Cụ thể, doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải tính toán cụ thể dòng tiền để xây dựng phương án phát hành trái phiếu khả thi, đảm bảo khả năng trả nợ. Đối với nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, Bộ Tài chính khuyến nghị cần tiếp cận đầy đủ thông tin, phân tích và đánh giá kỹ các rủi ro có thể gặp phải đối với trái phiếu.
Video đang HOT
Trước khi quyết định đầu tư, cần yêu cầu doanh nghiệp phát hành, tổ chức phân phối cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành bao gồm cả tình hình huy động vốn trái phiếu.
“Chỉ khi nắm rõ thông tin về trái phiếu và cân nhắc kỹ lưỡng về các rủi ro có thể gặp phải, nhà đầu tư nhất là nhà đầu tư cá nhân mới nên mua trái phiếu, không nên mua trái phiếu chỉ vì lãi suất cao, vì có khả năng không thu hồi được khoản tiền đầu tư trái phiếu (bao gồm cả gốc và lãi) nếu doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn” – khuyến cáo của Bộ Tài chính đối với các nhà đầu tư.
Trong một bài viết mời chào khách hàng mua trái phiếu doanh nghiệp, Công ty Chứng khoán VNDirect đã do sánh giữa đầu tư trái phiếu của một doanh nghiệp BĐS với gửi tiết kiệm tại Vietcombank.
Trên thị trường hiện nay, lãi suất bình quân trái phiếu doanh nghiệp phát hành sơ cấp dao động từ 10,1% – 11,2%/năm với kỳ hạn tăng dần từ 12 tháng đến 5 năm. Trong khi đó, lãi suất trái phiếu trên thị trường thứ cấp dao động từ 7,5-10,5%/năm.
Theo khảo sát của SSI Research, mức lợi tức này vẫn cao hơn 0,8-1,7%/năm so với mức lãi tiền gửi cạnh tranh nhất và 1,8-4%/năm so với lãi suất tại các nhà băng lớn có vốn Nhà nước tùy từng kỳ hạn.
Mặt bằng lãi suất tiền gửi tiết kiệm ở các ngân hàng cũng đã được thiết lập lại với mức lãi suất phổ biến thấp hơn 0,75-1%/năm ở kỳ hạn dưới 6 tháng, ít hơn 1-2%/năm ở các kỳ hạn 6 tháng trở lên so với thời điểm cuối 2019.
Với lãi suất cao hơn hẳn tiền gửi, trái phiếu doanh nghiệp có sức hấp dẫn mạnh. Tuy nhiên, cũng giống như những khuyến nghị từ Bộ Tài chính, SSI Research lưu ý nhà đầu tư có thể đối mặt rủi ro doanh nghiệp mất khả năng thanh toán.
Do đó, nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về năng lực của tổ chức trung gian phân phối trong việc thực hiện cam kết mua lại trước hạn trái phiếu và mức phí phải chịu. Trong nhiều trường hợp, mức phí bán lại trái phiếu trước hạn có thể ăn mòn hết phần chênh lệch so với lãi suất tiền gửi ngân hàng.
Nỗi lo quản trị Vinaconex nhìn từ một thương vụ kín tiếng
Áp lực tài chính đối với nhóm nhà đầu tư An Quý Hưng là rất lớn. Nếu tính theo chi phí lãi vay, tổng mức đầu tư ở thời điểm hiện tại có thể lên tới cả chục nghìn tỷ đồng.
Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2020 của Tổng công ty CP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex) vừa được tổ chức cuối tháng 6 vừa qua. Không bất ngờ, Đại hội tiếp tục ghi nhận phong cách điều hành cứng rắn, có phần độc đoán của ban lãnh đạo hiện hành.
Sự cứng rắn đó, nhìn rộng ra, đã là phong cách điều hành của nhóm cổ đông lớn An Quý Hưng tại Vinaconex từ sau khi Nhà nước thoái vốn vào cuối năm 2018.
Khi đó, cái tên An Quý Hưng gây rúng động thị trường khi bỏ tới 7.400 tỷ đồng mua trọn lô 57,71% cổ phần Vinaconex từ SCIC. Số tiền tương đương 2,5 lần vốn pháp định của một ngân hàng thương mại không khỏi đặt ra băn khoăn An Quý Hưng, hay đứng sau doanh nghiệp này là ai. Tại ĐHĐCĐ thường niên năm ngoái (khi cổ đông còn được phát biểu), Chủ tịch Đào Ngọc Thanh cho biết An Quý Hưng đại diện cho một nhóm nhà đầu tư, nhưng nhóm nhà đầu tư là ai thì ông không đề cập chi tiết.
Dù vậy, có những tín hiệu rõ nét cho thấy nhóm này đã và đang "căng tiền" sau thương vụ M&A Vinaconex. Đó là việc An Quý Hưng cùng công ty con An Quý Hưng Land huy động bất thành 5.300 tỷ đồng trái phiếu, dù đã thế chấp toàn bộ cổ phần Vinaconex và đẩy lãi suất lên 12%/năm. Hay đáng chú ý hơn, vào đầu năm ngoái, Vinaconex với sự chi phối của nhóm An Quý Hưng đã ban hành quy chế tài chính mới, trong đó cho phép Chủ tịch HĐQT quyết giao dịch tới 1.000 tỷ đồng, Tổng giám đốc quyết tới 500 tỷ đồng.
Dù gặp sự phản đối quyết liệt với từ các cổ đông lớn khác, song quy chế mới vẫn được ban hành. Tại ĐHĐCĐ thường niên năm ngoái, ông Đào Ngọc Thanh khẳng định: "Tôi đã ký được đồng nào đâu mà cứ bảo rút ruột, thụt két. Mà có thiệt hại, thì chúng tôi bỏ ra 7.400 tỷ mua cổ phần cơ mà, cứ lấy đó mà trừ".
Tại ĐHĐCĐ 2020 vừa qua, vấn đề này không còn được ông Đào Ngọc Thanh đề cập, không rõ là bởi cổ đông không còn chất vấn (ông Thanh yêu cầu viết câu hỏi vào phiếu, không cho chất vấn trực tiếp), hay trên thực tế, lãnh đạo Vinaconex đã áp dụng quy chế tài chính mới.
Cái bắt tay với "người quen" Chu Đức Lượng
Ngày 20/8/2019, Tổng giám đốc Nguyễn Xuân Đông ký tờ trình số 15464/2019/TTr-ĐT về phương án hợp tác đầu tư dự án Xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng Khu công nghiệp Hoà Phú tại huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang.
Chỉ 3 ngày sau, Chủ tịch HĐQT Đào Thanh ngày 23/8/2019 có Quyết định số 0586/2019/QĐ-HĐQT phê duyệt thương vụ đầu tư này. Việc phê duyệt do đơn phương Chủ tịch Đào Ngọc Thanh ký, không căn cứ theo Biên bản họp HĐQT.
Theo phương án đầu tư, dự án Khu công nghiệp Hoà Phú có diện tích 207,45ha, vốn đầu tư 1.933 tỷ đồng. Vinaconex góp vốn với đối tác Công ty TNHH Hoà Phú Invest để triển khai với tỷ lệ góp vốn 45:55.
Đáng chú ý, dù nắm non nửa phần vốn, song Vinaconex không cử người quản lý, điều hành mà "uỷ quyền cho Hoà Phú Invest chủ động thực hiện triển khai các công việc đầu tư của dự án". Trong trường hợp Vinaconex có nhu cầu rút vốn sớm, Hoà Phú Invest cam kết trả thêm phần lãi 10%/năm.
Việc TGĐ và Chủ tịch HĐQT cùng nhau trình và phê duyệt khoản góp vốn lên tới 870 tỷ đồng gây ra không ít lo ngại cho các cổ đông của Vinaconex. Tại phương án đầu tư, không có nhiều điều khoản chi tiết về kiểm soát sử dụng vốn hay hiệu quả đầu tư, mà mang nhiều đặc tính của một khoản cho vay không tài sản đảm bảo.
Những nỗi lo này còn lớn hơn bội phần, khi biết rằng Công ty TNHH Hoà Phú Invest, pháp nhân nhận 870 tỷ đồng từ Vinaconex, là thành viên 100% vốn của CTCP Tập đoàn Phú Mỹ của doanh nhân Chu Đức Lượng.
Tập đoàn Phú Mỹ là một trong số các nhà đầu tư thuộc nhóm An Quý Hưng đã tham gia thương vụ thâu tóm Vinaconex. Cụ thể, ngày 5/11/2018, tức là trước phiên đấu giá 2 tuần, Phú Mỹ và An Quý Hưng đã ký hợp đồng liên danh nhà đầu tư số 11/2018. Sau đó, Phú Mỹ chuyển 630 tỷ đồng cho An Quý Hưng để mua cổ phần Vinaconex. Số tiền này, tính theo giá trúng 28.900 đồng/CP, tương đương với khoảng 4,9% vốn Vinaconex.
Cập nhật tới đầu tháng 3/2020, số cổ phiếu này vẫn được "giữ" ở An Quý Hưng. Trong khi đó, vợ chồng doanh nhân Chu Đức Lượng - Nguyễn Thị Diệu Hiền đã gom thêm gần nửa triệu cổ phiếu Vinaconex.
Như đã lưu ý, áp lực tài chính đối với nhóm nhà đầu tư An Quý Hưng là rất lớn. Nếu tính theo chi phí lãi vay, tổng mức đầu tư ở thời điểm hiện tại có thể lên tới cả chục nghìn tỷ đồng. Và việc Vinaconex, bằng nhiều hình thức, "nắn" dòng tiền ngược về nhóm chủ chi phối không phải diễn biến quá bất ngờ.
Biết thêm rằng, năm 2019, Vinaconex đạt lợi nhuận khá cao, 787 tỷ đồng, song lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh lại âm tới 1.493 tỷ đồng (năm 2018 chỉ âm 50 tỷ đồng), có nghĩa rằng doanh nghiệp này báo lãi nhưng không thu được tiền.
Ba tháng đầu năm 2020, một thông tin bất ngờ khác là dù ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính lên tới 633 tỷ đồng, chủ yếu từ thương vụ thoái vốn khỏi CTCP Đầu tư và Phát triển Năng lượng Vinaconex, song ban lãnh đạo Vinaconex lại dùng phần lớn (495 tỷ đồng) để trích lập dự phòng phải thu khó đòi, trong khi cả năm 2018 thậm chí còn hoàn nhập 2 tỷ đồng.
Những diễn biến này mang tới nhiều băn khoăn cho cổ đông Vinaconex. Trong thời gian tới, không loại trừ tổng công ty này sẽ tiếp tục gia tăng các hoạt động có tính chất tương tự, bởi trên thực tế, nhóm nhà đầu tư đứng đầu bởi An Quý Hưng đã sở hữu quá 65% cổ phần Vinaconex, trong đó trực tiếp An Quý Hưng nắm 57,7%, còn nhóm CTCP Tập đoàn Picenza Việt Nam sở hữu khoảng gần 8%.
Tăng trưởng nóng nhờ trả lãi cao, trái phiếu doanh nghiệp đang hút một lượng tiền đáng kể từ các kênh đầu tư khác Nhìn lại, lượng rái phiếu doanh nghiệp (TPDN) các tổ chức phi tín dụng và cá nhân nắm giữ đã tăng khoảng 153% trong năm 2019 và tăng khoảng 25% trong 6 tháng đầu năm 2020. Rõ ràng TPDN đang hút một lượng tiền đáng kể từ các kênh đầu tư khác trong đó trực tiếp nhất là kênh tiền gửi do có...