Có 1 ngày trong năm đàn ông người Mông làm tất tần tật mọi việc thay phụ nữ, đó là ngày nào?

Tết người Mông ở xã vùng cao Co Mạ, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La đến sớm hơn 1 tháng so với tết Nguyên đán.

Rạng sáng ngày mùng 1 Tết, khi những tiếng gà trống gáy “ò ó o” vang lên đầu tiên cũng là lúc những đàn ông người Mông bật dậy làm hết mọi công việc thay người phụ nữ…

Những ngày nghỉ này, chúng tôi có dịp theo chân những bạn người Mông về xã Co Mạ đón Tết cùng gia đình.

Nằm ở độ cao 1.500 mét so với mực nước biển nên thời điểm này bản Co Mạ, xã Co Mạ chìm trong mây mù, nhiệt độ trên 10 độ C, chân tay lạnh tê buốt. Dịp này, bà con đang nhộn nhịp đón tết sau một năm lao động vất vả.

Những ngày này, người Mông ở bản Co Mạ, xã Co Mạ đang đón tết cổ truyền của đồng bào mình. Ảnh: Tuệ Linh.

Gia đình ông Và Sái Di – già làng bản Co Mạ là một trong hộ gia đình đón Tết sớm nhất. Dùng đôi bàn tay thô ráp chia đôi chiếc bánh dày thơm ngon nướng cạnh bếp lửa hồng mời khách thưởng thức, ông Di bảo: Tối nay ít người nên gia đình mổ 2 con gà thôi. Sáng mai, mùng 1 Tết mới mổ lợn để đón người thân bên nội, ngoại, con cháu và khách trong bản đến ăn.

Người Mông bản Co Mạ thật thà, chất phác, mến khách. Ngồi bên mâm cơm đón giao thừa cùng gia đình, ông Di rót chén rượu ngô thơm nức và gắp miếng thịt gà đen săn chắc mời chúng tôi thưởng thức.

Ngày mùng 1 Tết, đàn ông người Mông ở bản Co Mạ, xã Co Mạ dậy sớm nhóm bếp, đồ xôi thay cho chị em phụ nữ. Ảnh: Tuệ Linh.

Vừa tiếp khách, ông Di vừa kể cho mọi người trong mâm nghe về những phong tục, nghi lễ tốt đẹp của người Mông.

Bên cạnh đó, ông cũng không quên căn dặn thế hệ trẻ phải chăm chỉ học tập để trở thành những công dân có ích cho xã hội; không được vi phạm pháp luật; không nghe theo tà đạo, kẻ xấu lợi dụng.

“Người Mông quan niệm, nếu tối nay ăn Tết thì ngày mai là mùng 1 Tết, không nhất thiết cứ phải ăn vào tối 30/11 âm lịch. Khi những tiếng gà gáy “ò ó o” vang lên đầu tiên, đánh dấu những phút giây đầu tiên sang năm mới (rạng sáng ngày mùng 1 Tết), cánh đàn ông người Mông bật dậy làm hết mọi công việc thay người phụ nữ, từ nhóm bếp, nấu cơm, chuẩn bị thức ăn cho lợn, gà, trâu, bò…”, ông Di nói.

Ông Di dậy sớm từ lúc 3 giờ sáng ngày mùng 1 Tết để đàn lợn ăn. Ảnh: Tuệ Linh.

Theo quan niệm của người Mông, ngày mùng 1 Tết không ai gọi ai, cứ nghe thấy tiếng gà gáy là ai nấy đều tự giác bật dậy để chuẩn bị đón năm mới; trong đó người đàn ông là trụ cột chính trong gia đình nên sẽ là người dậy sớm nhất để chuẩn bị mọi thứ.

Việc đàn ông người Mông dậy sớm để cho gia súc, gia cầm ăn thể hiện sự quan tâm của người chủ đối với vật nuôi của mình.

Bởi ở miền sơn cước này vật nuôi chính là tài sản có giá nhất của người Mông. Con trâu, con bò thì giúp người Mông tạo ra hạt gạo, bắp ngô; con lợn, con gà giúp người Mông đón cái Tết đầy đủ, ấm cúng.

Ông Di dậy sớm cho đàn gà ăn. Ảnh: Mùa Xuân.

Cùng với đó, người Mông mong muốn sang năm mới, tổ tiên, ông bà, thần linh phù hộ độ trì cho đàn vật nuôi sinh sôi, nảy nở, không ốm đau, bệnh tật; giúp gia chủ có cuộc sống tốt hơn, giàu hơn so với năm cũ.

Không chỉ có vậy, sáng mùng 1 Tết, khi nghe thấy đàn ông dậy sớm nhóm bếp, cho lợn, gà ăn thì người phụ nữ Mông cũng dậy theo để làm những công việc nhỏ hơn như hứng nước và dọn dẹp nhà cửa để chuẩn bị đón anh em họ hàng gần xa đến chung vui năm mới.

Người Mông bản Co Mạ mổ lợn từ lúc 4 giờ sáng ngày mùng 1 Tết để mời mọi người đến chúng vui. Ảnh: Mùa Xuân.

Chị Thào Thị Ly, bản Co Mạ chia sẻ: Từ khi còn nhỏ, những cô gái người Mông đã được bố mẹ dạy bảo phải tập dậy sớm nhóm bếp, lấy nước, nấu cơm. Có như vậy sau này về nhà chồng mới được lòng mẹ chồng và họ hàng bên đó. Sáng ngày mùng 1 tết, chúng tôi cũng sẽ dậy sớm để hứng những giọt nước sạch nhất về sử dụng với mong muốn năm mới mọi thành viên trong gia đình đều mạnh khỏe, may mắn.

Phụ nữ Mông dậy sớm lấy nước. Ảnh: Mùa Xuân.

Đến với đồng bào Mông ở xã vùng cao Co Mạ vào dịp Tết này, ngoài việc được chứng kiến những phong tục, nghi lễ độc đáo như: Kiêng gọi nhau, kiêng tiêu tiền, kiêng ăn rau… ngày mùng 1; du khách sẽ được thưởng thức bầu không khí trong lành, hòa mình vào sắc màu e ấp của hoa đào, hoa mận; được ném pao (tiếng Mông gọi là pó po) cùng những thiếu nữ người Mông xinh đẹp xúng xính trong những bộ váy áo rực rỡ đi du xuân…