Chuyên gia chỉ phương pháp giúp trẻ chậm nói bật âm, phát triển ngôn ngữ

Chuyên gia chỉ ra giai đoạn vàng để hỗ trợ can thiệp hiệu quả nếu trẻ bị chậm nói.

Theo Ths.Bs Đinh Thạc – Trưởng Khoa Tâm Lý BV Nhi đồng 1 (TP.HCM) nhiều cha mẹ thường nhận ra con mình chậm nói muộn nên để lỡ mất giai đoạn vàng can thiệp ngôn ngữ cho trẻ.

Ngay khi trẻ 3, 4 tháng tuổi phụ huynh cần quan sát những dấu hiệu phát triển ngôn ngữ của trẻ. Từ 2-3 tuổi trở xuống là giai đoạn vàng để hỗ trợ can thiệp hiệu quả nếu trẻ bị chậm nói.

Dấu hiệu phát hiện sớm trẻ bị chậm nói

Theo nghiên cứu của các chuyên gia tại BV Nhi Canada, dựa vào một số cột mốc đánh giá, phụ huynh có thể nhận biết được quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ có đang gặp trở ngại hay không như sau.

Ngay khi trẻ 3, 4 tháng tuổi phụ huynh cần quan sát những dấu hiệu phát triển ngôn ngữ của trẻ. (Ảnh minh hoạ)

Giai đoạn 1 – 6 tháng tuổi: không phản ứng với giọng nói của cha mẹ

Giai đoạn 6 – 9 tháng tuổi: không hay nói những từ không rõ ràng

Giai đoạn 10 – 11 tháng tuổi: không bắt chước âm thanh như nói “mama, dada”

Giai đoạn 12 tháng tuổi: không nói “mama, dada” với mục đích gọi cha mẹ; không thường bắt chước các từ có hai và ba âm tiết

Giai đoạn 13 – 15 tháng tuổi: không nói được ít nhất 4 – 7 từ; người lạ không thể hiểu hết điều trẻ nói.

Giai đoạn 16 – 18 tháng tuổi: không nói được ít nhất 10 từ; người lạ không thể hiểu hết 20% điều trẻ nói.

Giai đoạn 19 – 21 tháng tuổi: không nói được ít nhất 20 từ; người lạ không thể hiểu hết 50% điều trẻ nói.

Giai đoạn 22 – 24 tháng tuổi: không nói được ít nhất 50 từ; không biết sử dụng cụm hai từ; người lạ không thể hiểu hết 60% điều trẻ nói.

Giai đoạn 2 – 2.5 tuổi: không nói được khoảng 400 từ, bao gồm gọi tên, nói theo cụm từ hai – ba từ; sử dụng đại từ; người lạ không thể hiểu hết 75% điều trẻ nói.

Giai đoạn 2.5 – 3 tuổi: chưa biết sử dụng số nhiều và thì quá khứ; chưa đếm 1 đến 3 một cách chính xác; chưa dùng 3-5 từ /câu; người lạ không thể hiểu hết 90% điều trẻ nói.

Giai đoạn 3 – 4 tuổi: chưa dùng được 3-6 từ/ câu; chưa biết đặt câu hỏi, trò chuyện, liên kết các sự kiện, kể chuyện.

Giai đoạn 4 -5 tuổi: chưa dùng được 6-8 từ/câu; chưa biết gọi tên chính xác bốn màu sắc; chưa đếm đúng từ 1-10.

Từ 2-3 tuổi trở xuống là giai đoạn vàng để hỗ trợ can thiệp hiệu quả nếu phát hiện trẻ bị chậm nói.

Ths.Bs Đinh Thạc cho hay: ” Trẻ chậm nói thường có những rối loạn hành vi làm cho cha mẹ lo lắng như trẻ nghịch phá nhiều hơn, thích làm theo ý mình,hay ăn vạ hay đập phá đồ đạc một cách vô lý, một số trẻ không được quan tâm và can thiệp sớm có thể trở thành trẻ tăng động giảm chú ý, khó hòa nhập với cuộc sống trẻ thơ thậm chí trở thành trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ”.

Điều đáng nói, không ít phụ huynh chủ quan cho rằng, chỉ cần chờ đợi một thời gian, trẻ sẽ biết nói. Tuy nhiên, chậm nói để lại hệ lụy không nhỏ. 40% -60% trẻ chậm nói không được can thiệp có thể kéo dài tình trạng này và có nguy cơ cao mắc các vấn đề về xã hội, cảm xúc, khả năng học tập bị hạn chế hoặc thoái lui…khiến trẻ gặp nhiều bất lợi trong công việc và cuộc sống khi trưởng thành…

Cách tương tác và chế độ nuôi dưỡng

Từ thực tế nêu trên, Ths.Bs Đinh Thạc cho biết, cha mẹ là người thường xuyên tiếp xúc, gần gũi với con. Vì thế, cha mẹ cần tăng tương tác với trẻ. Nhưng tương tác ở đây là tương tác tích cực để kích thích trẻ bật âm.

Thời gian giao tiếp tích cực là không phụ thuộc bao lâu bạn giao tiếp với bé mà là bao nhiêu thời gian bạn làm trẻ vui, ngạc nhiên, phản ứng, tham gia và hiểu những gì bạn đang giao tiếp.

Ví dụ bạn dành 10 phút chỉ đọc sách cho trẻ mà không quan tâm đến sự tham gia của trẻ thì vẫn tính là 0, nhưng chỉ cần 2 phút bạn làm trẻ hứng thú nhìn và chịu lật trang sách thì đó là 2 phút tích cực.

Cha mẹ có thể khuyến khích sự nhận thức về môi miệng và vận động của lưỡi, cũng như phối hợp các cơ quan phát âm khác cho bé qua các hoạt động như: đánh răng, thở hay nhai thức ăn hằng ngày…

Dinh dưỡng cũng có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Dinh dưỡng cũng có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Ths.Bs Đinh Thạc cho biết, tốc độ phát triển ngôn ngữ của trẻ liên quan trực tiếp tới sự phát triển trí não của trẻ.

Ngoài cung cấp đầy đủ 4 nhóm thành phần thực phẩm cơ bản như: nhóm bột đường, chất đạm, chất béo, chất xơ, vitamin khoáng chất thì omega có nguồn gốc thực vật đóng vai trò rất quan trọng với sự phát triển của não bộ. Chất này kích hoạt não bộ hoạt động hiệu quả bởi nó kích thích đường dây dẫn truyền thần kinh.

Khi có tác động vào não sẽ dẫn truyền tới cơ quan đích. Khi nghe được, trẻ sẽ bắt chước, chú ý và bật ra tiếng nói ở bộ phận phát âm.

Ths.Bs Thạc cho hay, omega nguồn gốc thực vật rất cần thiết đối với trẻ sơ sinh, trẻ trong độ tuổi phát triển, đặc biệt là trẻ sinh non, chậm nói hoặc bị rối loạn tăng động, giảm chú ý. Nếu thiếu chất này, trẻ sẽ có chỉ số thông minh IQ thấp.

Ở góc độ của chuyên gia dinh dưỡng, BS.CKII Đỗ Thị Ngọc Diệp – Chủ tịch Hội Dinh dưỡng và Thực phẩm TP.HCM cho biết, omega chiếm 60% thành phần chất béo trong não. Vì vậy, trẻ được cung cấp đầy đủ axit béo omega ngay từ khi còn trong bụng mẹ, và khi chào đời sẽ góp phần rất quan trọng đối với việc phát triển trí não, phát triển ngôn ngữ.

Bs Diệp cho biết: “Sau khi chào đời, não chúng ta có khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh. Tuy không có sự tăng thêm về số lượng các tế bào thần kinh sau khi sinh nhưng có sự tăng trưởng về trọng lượng của các tế bào thần kinh. Cấu trúc của não bộ, các mô đệm, mô liên kết cũng tăng trưởng lên. Từ đó, trọng lượng của toàn não bộ tăng lên. Đây là lý do tại sao cần chăm sóc dinh dưỡng tốt cho trẻ ngày từ những năm đầu đời trong đó nhóm axit béo omega có nguồn gốc thực vật đặc biệt quan trọng”.

Theo Bs Diệp, ưu điểm nổi bật của omega thực vật là chứa thành phần ALA rất tốt cho quá trình dẫn truyền thần kinh, tăng khả năng ghi nhớ tập trung, truyền thông tin nhanh và chính xác hơn. Đặc biệt, ALA có vai trò kháng viêm và bảo vệ tế bào. Mà tế bào não rất dễ bị tổn thương nên rất cần được bảo vệ. Sau khi chào đời, não của chúng ta có 100 tỷ tế bào thần kinh nhưng các tế bào này không có sự tăng thêm về số lượng mà chỉ chết dần đi. Do đó, vai trò bảo vệ được tế bào não của ALA đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Thêm vào đó, Omega thực vật không mùi, không vị, không tanh, do đó, trẻ nhỏ ngay từ trẻ sơ sinh có thể uống mà không bị kích ứng, nôn trớ nên dễ dung nạp với trẻ em.