Chứng khoán điện tử thời 4.0

Ngành tài chính vốn là xương sống của nền kinh tế, nên trong thời đại 4.0 lại càng quan trọng và đang có tốc độ biến đổi mạnh mẽ. Điển hình như fintech sử dụng các công nghệ mới để cải thiện, nâng cao các sản phẩm, dịch vụ tài chính.

Tuy vậy, đến nay fintech chưa thể thay thế được các dịch vụ tài chính truyền thống, chưa tạo ra được các sản phẩm và dịch vụ hoàn chỉnh, trong khi lại tạo ra sản phẩm lai như ví điện tử.

Thực ra ví điện tử chỉ là dạng thẻ thanh toán được nâng cấp, ứng dụng được một phần nào đó trong thực tế, chưa phải ví điện tử đúng nghĩa. Bởi ví điện tử đó lại không thể đựng được tiền điện tử và chứng khoán điện tử (CKĐT) để tận dụng đầy đủ ý nghĩa và ứng dụng nó vào thực tiễn như ví điện tử thật sự.
CKĐT là gì?

Trong Cryptocurrency (tiền mã hóa, tiền điện tử, tiền kỹ thuật số) bao gồm 2 sản phẩm chính là Coin và Token. Coin đã quá nổi tiếng với Bitcoin là đại diện sinh động, sản phẩm còn lại chính là Token. Token là sản phẩm có nền tảng cấu trúc tương đồng với tiền mã hóa và cũng được phát hành thông qua các đợt ICO (loại hình huy động vốn đầu tư), nhưng có nhiều chức năng hơn, phạm vi ứng dụng rộng hơn nhằm đạt hiệu quả cao hơn.

Token bao gồm 2 loại là Utility token (token tiện ích) và Security token (CKĐT phát hành dưới dạng token). Token tiện ích phục vụ cho một dự án với mục tiêu và tính năng cụ thể. Thí dụ, token tiện ích dạng voucher khuyến mại cho sản phẩm, dịch vụ thuộc dự án nào đó. Còn với CKĐT phát hành dưới dạng token, người đầu tư thậm chí còn được hưởng cổ tức dựa trên số cổ phần bạn sở hữu của dự án đó. CKĐT còn cho phép bạn có quyền bầu chọn hoặc tham gia quyết định một số công việc của dự án hay doanh nghiệp, cùng nhiều chức năng mở rộng.

Khác nhau cơ bản của người sở hữu CKĐT và token tiện ích, là người sở hữu CKĐT nắm trong tay quyền sở hữu tài sản của công ty hay dự án. Trong khi đó, người sở hữu token tiện ích không có quyền trên, mà mục đích đơn giản chỉ dùng cho một chức năng, một công việc trong dự án hoặc sản phẩm đó mà thôi. Ngoài việc phát hành trực tiếp CKĐT từ một dự án, công ty, doanh nghiệp tương tự việc thực hiện phát hành CK thông thường, với công nghệ số hóa điều này còn được nâng cấp lên khi có thể chuyển đổi các CK truyền thống thành CKĐT. Ngoài ra các loại tài sản số, tài sản vật chất cũng có thể được chuyển thành CKĐT.
Ứng dụng vào cuộc sống

Bình thường khi đi ăn phở bạn có thể thanh toán bằng tiền mặt, hay trả bằng thẻ tín dụng, loại hình ví điện tử cơ bản, thậm chí là tiền mã hóa (nếu được luật pháp cho phép). Tuy nhiên, nếu bạn chỉ có CP, chẳng hạn là VNM, về mặt lý thuyết bạn phải bán ra rồi đợi T 3 để rút tiền ra và đi ăn phở, quá phức tạp. Tuy nhiên, CKĐT có thể sử dụng thông qua bên trung gian thanh toán (thậm chí không cần) như Visa, Master Card, JCB…

Theo đó, bạn sử dụng ví điện tử thật sự để chuyển cho bà chủ quán phở số CP VNM tương ứng (tính cả số lẻ như nửa CP hoặc 0,3 CP nếu giá tô phở rẻ hơn CP). Thậm chí nếu bà chủ quán phở chỉ muốn nhận tiền, tổ chức trung gian sẽ quy đổi thành đơn vị tiền tệ tương ứng pháp luật cho phép theo đúng yêu cầu của chủ quán, chuyển về ví điện tử của người cung cấp dịch vụ ở đây là quán phở. Bà chủ quán phở có thể có lợi nhuận nhiều hơn nếu nhận bằng CP nếu giá CP đó, hoặc cũng có thể chuyển thành tiền để gửi qua tài khoản ngân hàng nhận lãi suất định kỳ.

Hình thức khác như khi các cổ đông họp ĐHCĐ, họ có thể họp online, bỏ phiếu online không sợ gian lận. Bình thường mỗi kỳ họp ĐHCĐ luôn phải có Ban kiểm phiếu để kiểm soát các hành vi gian lận, cũng như tránh sai sót trong quá trình bỏ phiếu. Nhưng CKĐT vốn được lưu trên Blockchain hoặc lưu trên công nghệ mới hơn, như HBAR (Hedera Hashgraph) sử dụng cấu trúc “hạt và lưới” (với hàm băm được cải tiến nâng cao) có độ chính xác tới tận micro.

Hình dung đơn giản mỗi phiếu được kiểm đều được kiểm tra qua quy trình này và sao lưu trên tất cả hạt của mạng lưới, thậm chí ngay cả khi quá trình đang diễn ra đã được gửi hết nội dung chi tiết cho cổ đông, đối tác, cơ quan quản lý nhà nước và những người có liên quan, khi chưa cần phải kết thúc kiểm phiếu. Vì thế bạn không có cách nào thay đổi kết quả kiểm tra, trừ khi phải đi gặp từng đối tượng để được sự đồng ý thay đổi của tất cả.

Nhưng điều này cũng không thể vì tất cả địa chỉ của họ chỉ được hiển thị dưới đoạn mã gần như “vô nghĩa”, không phải tên đối tượng. Do đó không có cách nào dò ra được bởi tính ẩn danh trên toàn bộ hệ thống theo đúng nguyên tắc “quan sát công khai nhưng kiểm soát bí mật”. Vì thế các cổ đông không cần quen biết hay tin tưởng ai đều hoàn toàn yên tâm kết quả trên chính xác, trung thực và có độ tin cậy tuyệt đối.

Tuy vậy, để tiến tới ứng dụng sâu rộng, mang lại hiệu quả cao, công nghệ và quan trọng hơn là hành lang pháp lý phải theo kịp để hỗ trợ và đưa những lợi ích CKĐT mang lại vào cuộc sống từ đó thúc đẩy kinh tế đất nước phát triển, có thể “đi tắt đón đầu”.

Để tiến tới ứng dụng CKĐT sâu rộng, mang lại hiệu quả cao, ngoài công nghệ, hành lang pháp lý cần phải theo kịp để hỗ trợ đưa những lợi ích của CKĐT vào cuộc sống.

Phan Dũng Khánh Giám đốc Tư vấn Đầu tư CTCK Maybank Kim Eng