“Chợ nợ xấu” muốn xôm, cần phải có luật
Đề án Thành lập sàn giao dịch nợ xấu đã được xây dựng, nhưng những rắc rối về thủ tục pháp lý cùng cơ chế xử lý nợ xấu vẫn đang “thí điểm” khiến nhà đầu tư chưa mặn mà.
Thay vì gửi nợ tại VAMC như trước, các ngân hàng tấp nập tự rao bán nợ xấu. Anh: Đức Thanh
Cần “chợ” nợ xấu đúng nghĩa
Ba năm gần đây, các ngân hàng tấp nập tự rao bán nợ xấu, thay vì gửi nợ tại Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) như trước. Tương tự, tại VAMC, tốc độ bán nợ cũng tăng gấp 4 lần so với giai đoạn trước.
Để có chuyển biến rõ nét này, theo ông Đỗ Giang Nam, Phó giám đốc VAMC, Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (Nghị quyết 42) trao nhiều quyền hơn cho tổ chức tín dụng và VAMC trong việc xử lý nợ, đặc biệt là mua bán nợ, cho phép bán nợ cho các tổ chức và cá nhân, hình thành thị trường mua bán nợ.
Lấy minh chứng thực tế, ông Nguyễn Thế Huân, thành viên HĐQT VietinBank cho hay, ngân hàng này đã xử lý thu hồi hơn 28.000 tỷ đồng nợ xấu theo Nghị quyết 42. Giải pháp được Ngân hàng vận dụng nhiều nhất là bán nợ ra thị trường.
Thế nhưng, không hẳn mọi vướng mắc liên quan đến nợ xấu đã được xử lý dứt điểm. Theo lãnh đạo một ngân hàng, có khoản nợ đã bán thành công, song một thời gian sau, người mua quay lại “bắt vạ”, bởi cả năm vẫn không thể hoàn tất giấy tờ sang tên đổi chủ do vướng mắc cả rừng thủ tục.
Dù việc thu hồi nợ đã tăng mạnh so với trước, song nếu so với tổng khối lượng nợ xấu “tồn kho” thì vẫn còn ít ỏi. Thị trường mua bán nợ đã được tạo lập, nhưng khá èo uột, thiếu minh bạch, chưa thu hút được nhà đầu tư lớn. Do đó, việc hình thành “chợ nợ xấu” đúng nghĩa là rất cần thiết. Trên thực tế, Đề án Thành lập sàn giao dịch nợ xấu đã được VAMC xây dựng, thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm.
Video đang HOT
Theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia ngân hàng, việc hình thành thị trường mua bán nợ không phải là vấn đề mới, bởi thực tế, các ngân hàng, VAMC và Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) đã mua bán nợ với nhau. Nhưng Việt Nam chưa có thị trường chính thống, mà chỉ có một số tổ chức tham gia.
“Một thị trường nợ đúng nghĩa sẽ tăng tính thanh khoản của thị trường mua bán nợ và sau đó là hỗ trợ thị trường trái phiếu phát triển. Đồng thời, thị trường mua nợ tập trung, thông tin công khai, minh bạch sẽ thu hút nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia. Hiện nay, rất nhiều nhà đầu tư muốn mua nợ, nhưng không biết mua ở đâu”, ông Lực nhận xét.
Được biết, ngoài xây dựng Đề án Thành lập sàn giao dịch nợ xấu, VAMC đã xúc tiến thành lập Câu lạc bộ Xử lý nợ để kết nối nhà đầu tư. VAMC cũng đã ký thỏa thuận hợp tác với các đối tác như KAMCO, SAM để chia sẻ kinh nghiệm và kết nối các nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường mua bán nợ tại Việt Nam.
Khó khăn nhất hiện nay, theo VAMC, là hành lang pháp lý của Việt Nam chưa khuyến khích được nhà đầu tư tham gia thị trường này. “Quan trọng nhất là tạo được hành lang pháp lý để khuyến khích các nhà đầu tư tham gia mua lại khoản nợ xấu và trả lời được câu hỏi họ có thể làm gì với nợ xấu”, ông Đỗ Giang Nam băn khoăn.
Luật hóa nợ xấu, tạo niềm tin cho nhà đầu tư
Nợ xấu có dấu hiệu tăng lên do Covid-19, trong khi xử lý nợ xấu hiện hữu đang chậm lại. Việc ban hành một khung pháp lý hoàn chỉnh, vững chắc về xử lý nợ xấu không chỉ giúp ngân hàng bớt thấp thỏm trong xử lý nợ xấu, mà còn khiến nhà đầu tư yên tâm hơn khi tham gia thị trường này.
Đại diện phía ngân hàng thương mại, ông Nguyễn Thế Huân cho rằng, quy định pháp luật về xử lý nợ xấu nói chung và xử lý tài sản đảm bảo của các khoản nợ xấu nói riêng còn nhiều bất cập, chồng chéo, chưa tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho các ngân hàng xử lý nợ xấu.
Bên cạnh đó, tiến độ xử lý, thu hồi nợ qua cơ quan tòa án và thi hành án còn rất chậm. Tình trạng tổ chức, cá nhân có hành vi chống đối, cản trở, đe dọa tính mạng, tinh thần của cán bộ ngân hàng tham gia thu giữ tài sản đảm bảo vẫn diễn ra… Trong khi đó, Nghị quyết 42 lại có tính thời điểm (chỉ thí điểm thực hiện trong 5 năm). Vì vậy, nếu không sớm luật hóa nghị quyết xử lý nợ xấu, cả ngân hàng lẫn nhà đầu tư sẽ rất khó khăn với việc mua bán nợ.
Nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, để xử lý rốt ráo nợ xấu, hình thành và phát triển thị trường nợ xấu, cần phải nhanh chóng luật hóa Nghị quyết 42 để đảm bảo tính nhất quán và đồng bộ, đặc biệt là tính cưỡng chế, cùng sự vào cuộc của nhiều cơ quan để bộ luật có tính mạnh mẽ hơn. Việc có hành lang pháp lý hoàn chỉnh về xử lý nợ xấu là t.iền đề hình thành thị trường mua bán nợ xấu, vốn phổ biến tại các thị trường phát triển như Hàn Quốc, Thái Lan…
Được biết, sau 3 năm thực hiện Nghị quyết 42, Chính phủ đang giao Ngân hàng Nhà nước phối hợp với các bộ, ngành xem xét, nghiên cứu dự định luật hóa các quy định của Nghị quyết để đưa vào Luật Các tổ chức tín dụng. Nếu điều này được hiện thực hóa, “chợ” nợ xấu tại Việt Nam sẽ sớm được hình thành.
Kiến nghị gỡ ‘nút thắt’ để thu hồi nợ xấu trong bối cảnh COVID-19
Hàng loạt vấn đề về tái cơ cấu, xử lý nợ xấu trong 5 năm qua của ngành ngân hàng, các giải pháp cần thực hiện sau COVID-19 đã được đề cập tại Diễn đàn Toàn cảnh ngân hàng 2020 (Vietnam Banking Forum 2020") được Ngân hàng Nhà nước phối hợp cùng nhóm báo Thời báo Kinh tế Sài Gòn tổ chức ngày 30/9.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Kim Anh cho biết: Thời gian qua, tình hình cơ cấu lại và xử lý nợ xấu của tổ chức tín dụng (TCTD) luôn nhận được sự chỉ đạo sát sao của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và sự vào cuộc của các cấp, các ngành. Ngày 21/6/2017, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 42. Đây là Nghị quyết có giá trị pháp lý rất quan trọng khi mà lần đầu tiên, các vấn đề vướng mắc về pháp lý của ngành ngân hàng liên quan đến xử lý nợ xấu và tài sản đảm bảo các khoản nợ của TCTD đã kéo dài nhiều năm qua được giải quyết trong một Nghị quyết của Quốc hội, tạo cơ chế đồng bộ, thống nhất nhằm đảm bảo quyền của chủ nợ trong xử lý nợ xấu.
Tuy nhiên để Nghị quyết số 42 được triển khai có hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh dịch COVID-19 như hiện nay, một số ngân hàng đã kiến nghị một số giải pháp cần tháo gỡ để thu hồi nợ xấu được khả thi hơn.
Theo ông Nguyễn Thế Huân, thành viên HĐQT Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank), hiện nay, tỷ lệ nợ xấu được VietinBank chủ động kiểm soát ở mức an toàn theo quy định của NHNN (dưới 3%). Từ khi Nghị quyết 42 có hiệu lực đến nay, VietinBank đã xử lý thu hồi hơn 28.000 tỷ đồng được xác định là nợ xấu theo Nghị quyết 42.
Tuy nhiên, với áp lực tăng vốn tự có, đặc biệt là vốn điều lệ của VietinBank giai đoạn 2016 - 2020 rất lớn thì bên cạnh các mục tiêu tăng trưởng, VietinBank phải đảm bảo duy trì mức vốn tự có đáp ứng quy định của NHNN và lộ trình áp dụng chuẩn Basel II tại Thông tư 41 (hiệu lực từ ngày 1/1/2020), đảm bảo tỷ lệ vốn cấp 1; tài sản có rủi ro theo tiêu chuẩn của các cơ quan xếp hạng tín nhiệm quốc tế nhằm duy trì mức xếp hạng tín nhiệm hiện tại. "Nếu không tăng được vốn điều lệ, VietinBank sẽ phải giảm tốc độ tăng trưởng tín dụng, tác động trực tiếp đến khả năng cung ứng vốn cho nền kinh tế, ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng tín dụng toàn ngành và theo đó tác động tiêu cực đến tốc độ tăng trưởng GDP của nền kinh tế", ông Nguyễn Thế Huân nói.
Để đẩy nhanh tiến độ xử lý, thu hồi nợ qua cơ quan Tòa án và Thi hành án vẫn còn rất chậm, ông Nguyễn Thế Huân đề xuất: Bên cạnh nguồn lực tích lũy từ lợi nhuận để lại, các TCTD, trong đó có VietinBank rất cần sự phê duyệt của Chính phủ, NHNN và các bộ, ban ngành có liên quan cho phép giữ lại toàn bộ lợi nhuận hoặc chia cổ tức bằng cổ phiếu trong giai đoạn từ nay đến năm 2020; đồng thời Nhà nước bố trí nguồn lực để tăng vốn cho các TCTD Nhà nước trên cơ sở duy trì tỷ lệ biểu quyết của Nhà nước ở mức tối thiểu 65%.
Về Bộ Tài chính, đề xuất phối hợp với NHNN đề xuất cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn cho ngân hàng về các khoản thuế, phí còn nợ của bên bảo đảm trong việc chuyển nhượng tài sản bảo đảm (TSBĐ); có hướng dẫn về tiêu chuẩn định giá khoản nợ để làm cơ sở cho các cơ quan thẩm định giá thực hiện thẩm định giá khoản nợ cho các ngân hàng.
Theo ông Đỗ Giang Nam, Phó Giám đốc Công ty Quản lý tài sản VAMC, hoạt động bán nợ cho mọi tổ chức, cá nhân, không phải chỉ là VAMC. Phương pháp bán nợ được thực hiện công khai minh bạch sẽ là t.iền đề hình thành thị trường mua bán nợ xấu, vốn phổ biến tại các thị trường phát triển như Hàn Quốc, Thái Lan...
"Phương pháp bán nợ này tuy nhiên vẫn còn tiệm cận tại Việt Nam. Quan trọng nhất của biện pháp này là tạo được hành lang pháp lý nhằm khuyến khích các nhà đầu tư tham gia mua lại khoản nợ xấu và trả lời được câu hỏi họ có thể làm gì với khoản nợ xấu. Hầu hết các nhà đầu tư thực hiện mua bán nợ có thỏa thuận chuyển nợ thành vốn góp và tham gia vào tái cấu trúc doanh nghiệp, giúp doanh phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh. Phương pháp mua bán nợ theo giá trị trường sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục đối với việc xử lý nợ xấu tại VAMC; đồng thời giúp huy động nguồn lực vào thụ trường mua bán nợ xấu, có ý nghĩa to lớn với xã hội", lãnh đạo VAMC nói.
Kết quả mua nợ tại VAMC: Lũy kế mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt (TPĐB) tháng 8/2020 đạt 329.007 tỷ đồng. Trong đó, mua nợ bằng TPĐB sau khi Nghị quyết số 42 có hiệu lực đạt 67.612 tỷ đồng; mua nợ theo giá trị thị trường (GTTT) từ 2017 đến 2020 đạt 8.341 tỷ đồng.
Từ khi Nghị quyết số 42 có hiệu lực đến nay, kết quả xử lý nợ tại VAMC như sau: Thu hồi nợ ước đạt 94.370 tỷ đồng, gấp 1,5 lần tổng thu hồi nợ giai đoạn trước đó, từ năm 2013 đến 14/8/2017. Thu giữ thành công một số TSBĐ có giá trị lớn, góp phần đẩy nhanh tiến độ thu hồi nợ.
Kết quả thu hồi từ biện pháp bán nợ tăng gấp hơn 4 lần so với giai đoạn trước đó, từ 2013 đến ngày 14/8/2017; kết quả thu hồi nợ từ biện pháp xử lý TSBĐ tăng gấp 1,5 lần so với giai đoạn trước đó, từ 2013 đến ngày 14/8/2017; ý thức trả nợ của khách hàng tăng cao rõ rệt, việc thu hồi nợ thông qua các biện pháp khác như tố tụng cũng tác động tích cực đến kết quả thu hồi xử lý nợ. Giai đoạn 2017 đến 31/8/2020: thực hiện đấu giá thành công nhiều khoản nợ và TSBĐ với tổng số t.iền trúng đấu giá 1.371 tỷ đồng.
Về khó khăn vướng mắc của Nghị quyết số 42, theo ông Đỗ Giang Nam, trước hết, thực tế quy định khác nhau giữa Nghị quyết số 42 và văn bản pháp luật khác về xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm thì việc thực hiện gặp nhiều khó khăn. Kế tiếp, Nghị quyết số 42 chỉ mang tính chất thời điểm, có hiệu lực 5 năm. Do đó, cần có văn bản pháp luật thay thế khi Nghị quyết 42 hết hiệu lực.
Một khó khăn khác là hành lang pháp lý cho phát triển thị trường mua bán nợ còn nhiều bất cập, chưa khuyến khích nhà đầu tư tham gia thị trường; chưa có quy định cụ thể về tiêu chuẩn thẩm định giá khoản nợ làm cơ sở cho các tổ chức thẩm định giá thực hiện; sự phối hợp của các đơn vị liên quan trong việc xử lý nợ xấu đôi khi còn chưa đồng bộ và thống nhất.
Theo lãnh đạo VAMC, để tạo lập, phát triển thị trường mua bán nợ, cần: Hoàn thiện hành lang pháp lý về phát triển thị trường mua bán nợ; xây dựng và ban hành tiêu chuẩn thẩm định giá khoản nợ tạo cơ sở pháp lý để thực hiện; có chính sách khuyến khích các nhà đầu tư (kể cả nhà đầu tư nước ngoài) tham gia thị trường mua bán nợ (tăng quyền của chủ nợ); thành lập Hiệp hội các AMC (Công ty quản lý nợ và khai thác tài sản ngân hàng thương mại) nhằm kết nối, chia sẻ thông tin; minh bạch thông tin về hàng hóa (nợ xấu và tài sản bảo đảm).
Xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu còn nhiều bất cập, chồng chéo Nghị quyết 42 là văn bản có giá trị pháp lý rất quan trọng, khi lần đầu tiên các vấn đề vướng mắc về pháp lý của ngành Ngân hàng liên quan đến xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm đã kéo dài nhiều năm qua được giải quyết trong một văn bản của Quốc hội... Đây là nhận...
