Chính quyền Mỹ âm thầm thay đổi chiến lược đối với Ukraine?

Chính quyền Mỹ và châu Âu được cho là đang âm thầm chuyển trọng tâm từ ủng hộ mục tiêu chiến thắng hoàn toàn của Ukraine trước Nga sang cải thiện vị thế của nước này trong cuộc đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh.

Ngày 12/12/2023, tại cuộc hội đàm ở Nhà Trắng với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái), Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết nước này sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraine, ngay cả khi các nghị sĩ đảng Cộng hòa phản đối cung cấp viện trợ bổ sung cho Kiev. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong bối cảnh viện trợ của Mỹ và châu Âu cho Ukraine hiện đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng, chính quyền Tổng thống Biden và các quan chức châu Âu đang âm thầm chuyển trọng tâm từ ủng hộ mục tiêu chiến thắng hoàn toàn của Ukraine trước Nga sang cải thiện vị thế của nước này trong một cuộc đàm phán cuối cùng nhằm chấm dứt chiến tranh. Thông tin này được một quan chức chính quyền Mỹ và một nhà ngoại giao châu Âu cho hay. Một cuộc đàm phán như vậy có thể đồng nghĩa là Ukraine phải nhường một phần lãnh thổ cho Nga.

Nhà Trắng và Lầu Năm Góc công khai khẳng định không có thay đổi chính thức nào trong chính sách hành chính – rằng họ vẫn ủng hộ mục tiêu của Ukraine là buộc quân đội Nga rút hoàn toàn khỏi đất nước. Nhưng cùng với chính người Ukraine, các quan chức Mỹ và châu Âu được cho là đang thảo luận về việc tái triển khai lực lượng của Kiev khỏi cuộc phản công bất thành từ mùa hè để tạo lập một vị trí phòng thủ mạnh mẽ hơn chống lại lực lượng Nga ở phía Đông.

Nguồn tin nói trên cho biết, nỗ lực này cũng liên quan đến việc củng cố các hệ thống phòng không và xây dựng công sự, vật cản bằng dây thép gai, chướng ngại vật chống tăng và mương dọc biên giới phía Bắc Ukraine với Belarus. Ngoài ra, chính quyền Mỹ cũng đang tập trung vào việc phục hồi nhanh chóng ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine để cung cấp các loại vũ khí rất cần thiết mà Quốc hội Mỹ còn đang lưỡng lự thay thế để viện trợ cho Kiev.

Nguồn tin trên nói với tờ Politico rằng phần lớn sự chuyển đổi chiến lược sang phòng thủ này nhằm mục đích củng cố vị thế của Ukraine trong bất kỳ cuộc đàm phán nào trong tương lai. Vị quan chức giấu tên – cũng là một phát ngôn viên của Nhà Trắng, cho biết: “Đó là lý thuyết xuyên suốt của chúng tôi về vấn đề – cách duy nhất để cuộc chiến này kết thúc thông qua đàm phán”.

“Chúng tôi muốn Ukraine có được lực lượng mạnh nhất có thể khi điều đó xảy ra”. Tuy nhiên, người phát ngôn trên nhấn mạnh rằng chưa có cuộc đàm phán nào được lên kế hoạch và lực lượng Ukraine vẫn đang tấn công ở nhiều nơi nhằm vào Nga. Nguồn tin nói thêm: “Chúng tôi muốn họ có vị thế mạnh mẽ hơn để giữ lãnh thổ của mình. Nhưng không phải là chúng tôi không khuyến khích họ tiến hành bất kỳ cuộc tấn công mới nào”.

Đối với Tổng thống Biden, việc điều hướng cuộc chiến kéo dài gần hai năm với một chiến dịch bầu cử quyết liệt sẽ là khó khăn lớn nhất. Trong khi giúp Ukraine chuyển sang thế phòng thủ hơn, chính quyền Biden lại không thể cho phép mình trao lợi thế cho Nga.

Một quan chức Quốc hội Mỹ giấu tên cho biết: “Những cuộc thảo luận [về các cuộc đàm phán hòa bình] đang bắt đầu, nhưng [chính quyền] không thể lùi bước một cách công khai vì rủi ro chính trị”.

Quân nhân Ukraine tuần tra quanh căn cứ quân sự ở vùng Donetsk ngày 4/2/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong một cuộc phỏng vấn hôm 21/12, John Kirby, người đứng đầu bộ phận truyền thông chiến lược tại Hội đồng An ninh Quốc gia, nói rằng với việc Washington “gần hết khả năng” cung cấp hỗ trợ quân sự cho người Ukraine vì đảng Cộng hòa đã chặn yêu cầu của Tổng thống về số tiền viện trợ khoảng 60 tỷ USD, chính quyền Tổng thống Biden đang “tập trung rất nhiều vào việc giúp đỡ Kiev tấn công và phòng thủ”.

Ông Kirby nói: “Chúng tôi đang có những cuộc trò chuyện hàng ngày với người Ukraine về chiến trường, về nhu cầu và ý định của họ”. Nhưng ông nói thêm: “Tôi sẽ không điện báo cho người Nga biết chiến lược của Ukraine trong những tháng tới”.

Tại cuộc họp báo vào đầu tháng 12, Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine đang chuẩn bị các đề xuất mới để chấm dứt chiến tranh nhưng nói thêm rằng ông sẽ không thay đổi yêu cầu Nga rút toàn bộ lực lượng. Ông Kirby tái khẳng định đường lối hành chính rằng “chúng tôi không đưa ra các điều khoản cho Tổng thống Zelensky”. Thay vào đó, Nhà Trắng đang giúp ông Zelensky “thực hiện” đề xuất hòa bình của riêng mình “với những người đối thoại trên khắp thế giới”.

Trong năm qua – khi sự ủng hộ về quân sự ở Đồi Capitol đối với Ukraine giảm nhanh và cuộc phản công của Ukraine không đi đến chiến thắng – Tổng thống Biden đã chuyển từ cam kết hỗ trợ Ukraine “chừng nào còn cần thiết” sang nói rằng Mỹ sẽ cung cấp hỗ trợ “miễn là chúng tôi có thể” và cho rằng Ukraine đã giành được “một chiến thắng to lớn rồi. Ông Putin đã thất bại”.

Một số nhà phân tích tin rằng đó là “mật mã” cho thông điệp: Hãy sẵn sàng tuyên bố chiến thắng một phần và tìm cách đạt được ít nhất một thỏa thuận đình chiến hoặc ngừng bắn với Moskva (điều sẽ khiến Ukraine bị chia cắt một phần).

Ngày 26/4/2023, Tư lệnh Không quân Ukraine Mykola Oeshchu thông báo hệ thống phòng không Patriot bắt đầu thực hiện nhiệm vụ ở Ukraine từ tháng 4/2023, giúp Kiev bảo vệ bầu trời khỏi các tên lửa đạn đạo. Ảnh: Hệ thống tên lửa phòng không Patriot tại Kahramanmaras, miền Nam Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: AFP/TTXVN

George Beebe, cựu giám đốc phân tích về vấn đề Nga của CIA, hiện là giám đốc chiến lược của Viện Quản lý Nhà nước có trách nhiệm Quincy, cho biết: “Nhận xét về chiến thắng của ông Biden có ưu điểm là đúng. Nhưng thời gian đã trở thành một bất lợi rõ ràng đối với nhân lực và năng lực công nghiệp của Ukraine, và điều đó đúng ngay cả khi phương Tây tiếp tục hỗ trợ. Chuyện này càng kéo dài thì chúng ta càng phải nhượng bộ trước chỉ để đưa người Nga ngồi vào bàn đàm phán.”

Việc chuyển sang phòng thủ có thể giúp Ukraine có thêm thời gian cần thiết để cuối cùng buộc Nga phải đạt được một thỏa hiệp có thể chấp nhận được. Anthony Pfaff, chuyên gia tình báo tại Đại học Chiến tranh Quân đội Mỹ, nhận xét: “Rất có thể việc chuyển sang thế phòng thủ sẽ cho phép người Ukraine bảo tồn tài nguyên trong khi khiến cho bước tiến của Nga trong tương lai khó có thể xảy ra”.

Một nhà ngoại giao châu Âu làm việc Washington giấu tên cho biết, Liên minh châu Âu (EU) cũng đang đưa ra cảnh báo đẩy nhanh tư cách thành viên của Ukraine trong NATO để “đặt Kiev vào vị thế tốt nhất có thể để đàm phán” với Moskva.

Đó là một điểm chú ý đối với Tổng thống Putin, người được cho là chủ yếu quan tâm đến thỏa thuận chiến lược với Washington, theo đó Ukraine sẽ không gia nhập NATO. Tuy nhiên lúc này, chính quyền Mỹ tiếp tục công khai khẳng định rằng tư cách thành viên NATO của Ukraine hiện không được đàm phán. Người phát ngôn Nhà Trắng John Kirby lưu ý: “Tổng thống Biden đã nói rất rõ ràng rằng NATO sẽ có mặt trong tương lai của Ukraine”.

Ukraine cũng không phải là mặt trận lớn duy nhất mà Tổng thống Biden đang cố gắng chấm dứt chiến tranh và tránh những tin tức xấu trong năm bầu cử. Ở Trung Đông, chính quyền Mỹ đang thực hiện một loạt chuyến thăm ngoại giao rầm rộ tới Israel – gần đây nhất là chuyến thăm vào tuần trước của Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Tướng C.Q. Brown – để ngăn chặn người Israel gây ra thảm họa nhân đạo lớn hơn ở Gaza và leo thang thành một cuộc chiến rộng hơn chống lại Hezbollah, gây căng thẳng cho toàn bộ khu vực. Các cuộc thăm dò cho thấy cam kết ủng hộ không giới hạn trước đó của ông Biden đối với cuộc trả đũa của Israel đang khiến ông mất đi sự ủng hộ, đặc biệt là ngay trong các thành viên đảng Dân chủ.