Chiêm ngưỡng vẻ lộng lẫy của Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai

Nhà thờ Phú Nhai gần đây trở thành điểm tham quan du lịch hấp dẫn giới trẻ bởi công trình kiến trúc đồ sộ tráng lệ nằm trong lòng làng quê yên ả ở tỉnh Nam Định.

Ít ai biết đây là một trong 4 Tiểu Vương cung Thánh đường danh tiếng của Việt Nam, nơi hằng năm đón lễ Giáng sinh với đầy đủ các nghi thức phụng vụ.

Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai uy nghi tại xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Ảnh: TTH

Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai nguyên gốc là Đền Thánh Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội Phú Nhai và thường được gọi với cái tên giản dị là Nhà thờ Phú Nhai hiện ở xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.

Ban đầu, nhà thờ có kiến trúc Á Đông và từng bị cơn bão biển tàn phá năm 1929, qua nhiều lần tu sửa công trình này cho đến nay đậm chất Công giáo Roma và được Tòa Thánh Vatican kí sắc lệnh vinh danh danh hiệu Tiểu Vương cung Thánh đường năm 2008. Danh hiệu này cũng khiến cho nhà thờ Phú Nhai thay đổi lại cơ cấu điều hành và các kỳ thánh lễ tại giáo đường cũng được tổ chức theo một nghi thức riêng dành cho các Tiểu Vương cung Thánh đường.

Trên thế giới hiện có 4 Đại Vương cung Thánh đường và 1.575 Tiểu Vương cung Thánh đường là các cơ sở thờ tự, sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng giáo dân. Việt Nam có 4 ngôi nhà thờ được vinh danh danh hiệu Tiểu vương cung thánh đường bao gồm: Nhà thờ Sở Kiện, Nhà thờ Phú Nhai, Nhà thờ La Vang, Nhà thờ chính tòa Sài Gòn.

Xuất hiện rất sớm chỉ 10 năm sau khi thành lập giáo phận Bùi Chu và trải qua chừng đó năm thăng trầm cùng lịch sử Công giáo Việt Nam, nhà thờ Phú Nhai hoàn toàn xứng đáng đứng trong hàng ngũ những Tiểu Vương cung Thánh đường trên thế giới và có phần bề thế, uy nghi hơn rất nhiều các nhà thờ khác.

Bên trong Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai. Ảnh: TTH

Thuộc giáo phận Bùi Chu có lịch sử lâu đời nhưng nhà thờ Phú Nhai không phải là một nhà thờ chính tòa. Điều khiến ngôi nhà thờ này nổi tiếng nằm ở lịch sử hình thành và sức ảnh hưởng tới giáo phận cũng như cộng đồng tôn giáo bằng những trang biến thiên, thăng trầm của sự phát triển, thực hành tôn giáo trên mảnh đất đồng bằng phù sa cổ ven biển trải dài qua Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình.

Nhà thờ Phú Nhai được xây dựng ở trung tâm làng Phú Nhai. Công trình hình thành sau khi tính toán chu vi ngôi làng hình tròn, tâm là nhà thờ và tỏa rộng ra xung quanh là khu dân cư. Bên ngoài chu vi hình tròn đồng tâm là cánh đồng được tưới mát bằng 2 nhánh sông Thái Bình mang nặng phù sa chảy ra biển. Công trình tỉ mỉ từ khâu xây dựng tới kiến trúc, và vị trí được chọn để trở thành trái tim của vùng đất này.

Một nhánh đường xương cá dẫn vào nhà thờ ở trung tâm làng Phú Nhai. Ảnh: TTH

Được xây dựng lần đầu năm 1881, nhà thờ Phú Nhai trải qua 3 lần xây cất lại; 2 lần sau đó khánh thành vào năm 1923 và 1933. Đặc biệt là vào năm 1923, khi nhà thờ được xây dựng lại trở thành Đền Thánh Phú Nhai thì đây đã là cơ sở Công giáo lớn nhất Đông Dương thời bấy giờ. Gần đây nhất, năm 1990, nhà thờ Phú Nhai được tu bổ lại, sơn phết màu xanh nhạt, tráng lệ như một tòa lâu đài Thánh.

Khuôn viên nhà thờ Phú Nhai rộng hơn 2 ngàn mét vuông, xung quanh là vườn Thánh. Lối đi thênh thang dẫn vào quảng trường và cửa chính giáo đường. Bên phải là Tượng Thánh Đa Minh (tên vị Thánh Tây Ban Nha Santo Domingo đã được Việt hóa) cao 17m có kèm theo con chó nhỏ dưới chân.

Do lịch sử hình thành, vùng Trà Lũ hiện nay là các xã Xuân Bắc, Xuân Phương, Xuân Trung hiện vẫn duy trì các lễ hội văn hóa như hội hát chèo, hội vật dân tộc, bơi chải… tái hiện lịch sử khai hoang, lấn biển lập làng. 2 tôn giáo Phật giáo và Thiên Chúa giáo đồng hành cùng người dân, giao thoa và cùng bản địa hóa với đời sống. Thánh đường Phú Nhai không chỉ là một cơ sở thực hành tôn giáo, đó là biểu tượng của đời sống tinh thần phong phú, khao khát hòa bình, mong muốn ổn cư yên ấm với nếp sống hòa hợp tự nhiên của người dân vùng đồng bằng ven biển đồng bằng sông Hồng.

Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai không chỉ là một ngôi nhà thờ, mà còn là biểu tượng tinh thần phong phú, yêu thích hòa bình và đời sống yên ả của người dân đồng bằng sông Hồng. Ảnh: TTH

Các giáo dân có thể dự các nghi thức phụng vụ trang nghiêm và tận mắt nhìn thấy các vật dụng quý giá, riêng có của Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai chỉ xuất hiện khi làm lễ tại nhà thờ vào ngày lễ Giáng sinh.

Trang phục, lọng che, bàn thờ Thánh và nhiều chi tiết bài trí trong nhà thờ được chế tác riêng, thể hiện sự sang trọng, đẳng cấp tạo cho không gian giáo đường phía trong nhà thờ một vẻ lộng lẫy, hào nhoáng đến mức choáng ngợp. Một số vật dụng và tượng còn là báu vật riêng làm bằng vật liệu quý được các cha xứ mang từ châu Âu sang từ các thời kỳ trước được cộng đồng giáo dân lưu giữ đến ngày nay.

Bên trái vườn Thánh là Đài tưởng niệm 83 người tử đạo của giáo xứ Phú Nhai. Xung quanh nhà thờ có 14 tổ hợp tượng và phù điêu thể hiện 14 đàng Thánh giá. Bên dưới 2 tháp chuông uy nghi là tượng Đức Mẹ cùng các vị Thánh mà người theo đạo Thiên chúa giáo rất thờ kính. Bên trong tháp chuông là các quả chuông lớn mang từ Pháp sang và có những quả chuông mỗi năm chỉ được rung một lần vào dịp Lễ Giáng sinh. Đây là nét riêng của các Tiểu Vương cung Thánh đường.