Chia rẽ, hỗn loạn ‘rình rập’ lưỡng đảng Mỹ hậu bầu cử
Giữa cuộc đua đầy khó khăn vào quốc hội, Thượng nghị sĩ Cộng hòa John Cornyn nỗ lực chỉ trích phe Dân chủ, nhưng không đề cập nhiều đến Trump.
Trong buổi vận động tuần trước ở thành phố Plano, bang Texas, khi được hỏi liệu Tổng thống Mỹ Donald Trump có mang lại lợi thế tranh cử cho ông hay không, Cornyn, người giữ chức thượng nghị sĩ bang Texas ba nhiệm kỳ qua, tỏ vẻ lưỡng lự, dù vẫn trả lời có.
Theo bình luận viên Lisa Lerer của NY Times, việc Cornyn tránh nhắc đến Trump là dấu hiệu về một “cuộc chiến” không kém phần gay go sắp tới trong nội bộ lưỡng đảng Mỹ. Dù Tổng thống Trump hay ứng viên Dân chủ Joe Biden giành chiến thắng vào ngày 3/11, cuộc bầu cử năm nay được cho là có khả năng đẩy cả hai đảng vào thời kỳ hỗn loạn.
Theo truyền thống, các cuộc bầu cử tổng thống giúp vạch rõ tầm nhìn về chính trị trong tương lai của mỗi đảng. Khi bước vào Nhà Trắng hồi năm 2008, Barack Obama được cho là đã phục hưng hình tượng tiến bộ của một đảng Dân chủ ngày càng đa dạng. 8 năm trước đó, cựu tổng thống George W. Bush cũng tái tạo chủ nghĩa Cộng hòa, với thông điệp về “chủ nghĩa bảo thủ nhân ái”.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) vận động ở Bắc Carolina hôm 21/10 và ứng viên Dân chủ Joe Biden tại Pennsylvania hôm 24/10. Ảnh: AFP.
Tuy nhiên, với những người ôn hòa và cấp tiến sẵn sàng đối đầu nhau ở cánh tả, cùng một loạt lực lượng đang hướng tới thời kỳ hậu Trump bên cánh hữu, tương lai mờ mịt về ý thức hệ dường như đang chờ đợi lưỡng đảng Mỹ. Những câu hỏi đặt ra cho cả hai đảng phần lớn chưa được giải đáp sau hơn một năm đầy biến động của chiến dịch tranh cử. Tranh cãi về Trump được cho là đã phủ bóng các cuộc tranh luận về cách điều hành đất nước giữa khủng hoảng quốc gia.
“Hai bên đều sẵn lòng đưa cuộc bầu cử xoay quanh vấn đề cá nhân. Do đó, không nhiều người chú ý đến sự sắp xếp lại ý thức hệ trong nước”, Brad Todd, chiến lược gia đảng Cộng hòa, đồng thời là tác giả một cuốn sách về liên minh dân túy bảo thủ giúp Trump chiến thắng hồi năm 2016, cho hay.
4 năm trước, Trump nhận được sự ủng hộ rộng rãi của phe Cộng hòa nhờ thông điệp phá vỡ tư tưởng bảo thủ chính thống về các vấn đề như trách nhiệm tài chính, chính sách đối ngoại và thương mại. Tuy nhiên, một nhóm “vệ binh cũ” trong đảng lại muốn biến Tổng thống thành “kẻ phản diện”, nhằm tránh sa vào chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa dân túy và những giả thuyết thiếu nền tảng chính sách nghiêm túc.
Cựu thượng nghị sĩ bang Arizona Jeff Flake nằm trong số đó. Ông bày tỏ mong muốn Trump thua cuộc, đồng thời hy vọng thất bại này sẽ giúp đảng Cộng hòa chuyển hướng khỏi “cơn thịnh nộ và bất bình”, để tập trung trở lại việc phát triển một thông điệp bao quát, đủ khả năng chinh phục một đất nước ngày càng đa dạng.
“Không gì giúp thu hút sự tập trung bằng một thất bại lớn. Đối với Tổng thống thì càng lớn càng tốt. Chủ nghĩa Trump là một ngõ cụt về nhân khẩu học”, Flake, một trong số nhiều đảng viên Cộng hòa nghỉ hưu hồi năm 2018 và từng tán thành Trump, nêu ý kiến.
Cựu thượng nghị sĩ này muốn đảng Cộng hòa khôi phục một quá trình đán.h giá từng được tiến hành hồi năm 2012, nhằm tìm hiểu lý do họ thất bại trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm đó. Bản báo cáo kêu gọi phe Cộng hòa tiếp cận tốt hơn các cử tri da màu và phụ nữ.
Tuy nhiên, Ari Fleischer, đồng chủ tịch dự án trên, cho rằng ý tưởng này không khả thi. Theo ông, Tổng thống Trump đã hoàn thành mục tiêu mở rộng số lượng cử tri ủng hộ, nhưng theo cách hoàn toàn khác. Thay vì thu hút người da màu hoặc phụ nữ, ông chủ Nhà Trắng lại thúc đẩy tầm ảnh hưởng của đảng Cộng hòa trong tầng lớp lao động và cử tri da trắng.
Sara Fagen, giám đốc chính trị của Nhà Trắng dưới thời cựu tổng thống George W. Bush, cũng đồng tình. “ Chủ nghĩa Trump đã trở nên vững chắc. Cơ sở của đảng Cộng hòa đã thay đổi. Ưu tiên của họ giờ đây khác với phương hướng dẫn dắt đất nước của Mitt Romney hay Bush”, Fagen nhận xét.
Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Cộng hòa bang Missouri Josh Hawley cho rằng họ nên tận dụng sự nhiệt huyết của đám đông ủng hộ bằng cách theo đuổi những chiến lược như quay lưng với các hãng công nghệ lớn, bày tỏ hoài nghi về thương mại tự do, hoặc buộc các trường đại học chịu trách nhiệm nhiều hơn về những khoản học phí cao.
Mâu thuẫn này được cho là thể hiện rõ ràng ở bang Texas. Giữa lúc phe Dân chủ ngày càng chiếm được cảm tình của người dân vì sự trỗi dậy của Covid-19, những đảng viên Cộng hòa ôn hòa vẫn nỗ lực hướng Texas theo quan điểm trung tập hơn, trong khi phe bảo thủ cố gắng đẩy “bang đỏ truyền thống” này xa hơn về phía cánh hữu.
Các nhà lập pháp, luật sư và nhà hoạt động theo đường lối cứng rắn của phe Cộng hòa đã kiện Greg Abbott, Thống đốc Texas cùng đảng với họ, vì mở rộng hoạt động bỏ phiếu sớm ở bang này, đồng thời phản đối những biện pháp chống Covid-19 nghiêm ngặt như lệnh bắt buộc đeo khẩu trang trên toàn bang.
Bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra thế nào. Video: CNN.
Đảng Dân chủ cũng đối mặt với tình trạng chia rẽ trong nội bộ, xung quanh việc liệu có nên tận dụng cuộc khủng hoảng toàn quốc để thúc đẩy những thay đổi sâu rộng trong những vấn đề như y tế, bất bình đẳng kinh tế, hoặc biến đổi khí hậu, hay không.
Tương tự đảng Cộng hòa hồi năm 2012, phe Dân chủ đã tập hợp nhóm chuyên trách riêng, nhằm nỗ lực đoàn kết đảng sau cuộc bầu cử sơ bộ đông đảo ứng viên năm nay. Các đề xuất của nhóm này phần lớn có phạm vi rộng hơn so với những gì Biden đề ra trong vòng sơ bộ, nhưng lại ngừng theo đuổi các chính sách cấp tiến chủ chốt, như “bảo hiểm y tế cho tất cả”, Thỏa thuận Xanh Mới hay cấm khai thác dầu đá phiến.
Hạ nghị sĩ Dân chủ Pramila Jayapal, đồng minh của Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, cho biết những kế hoạch này là “mức sàn, không phải mức trần” mà phe cánh tả trong đảng Dân chủ sẽ yêu cầu nếu Biden chiến thắng. Theo bà, sau khi bước vào Nhà Trắng, cựu phó tổng thống Mỹ có nhiệm vụ thúc đẩy những cuộc đại tu sâu rộng hơn.
Tại Texas, ngày càng nhiều chính trị gia cánh tả trẻ tuổ.i tin rằng họ có thể biến “thành trì” bảo thủ, vốn luôn bầu cho đảng Cộng hòa từ năm 1980, thành một “bang xanh” bằng cách theo đuổi đường lối cấp tiến.
Hai năm trước, ứng viên Dân chủ Julie Oliver thất bại trong cuộc đua vào hạ viện với cách biệt 9 điểm phần trăm so với đối thủ Roger Williams của đảng Cộng hòa. Tuy nhiên, khoảng cách này gần hơn nhiều so với 20 điểm mà Williams từng tạo ra để giành chiến thắng năm 2016. Cuộc đua năm nay được cho là còn bám đuổi sít sao hơn.
“Những vấn đề dường như quá cấp tiến mà chúng ta thảo luận hai năm trước giờ đây có lẽ không còn mang sắc thái như vậy nữa. Chăm sóc sức khỏe toàn dân, hay mức thu nhập cơ bản đồng đều, là những ý tưởng phổ biến hiện nay”, Oliver, người được Biden bày tỏ ủng hộ tháng trước, cho biết.
Tuy nhiên, những đảng viên Dân chủ khác lo lắng đồng minh của họ đang lãng quên bài học trước đây. Hồi năm 2008, phe Dân chủ giành quyền kiểm soát cả quốc hội và Nhà Trắng. Nhưng sau khi thông qua Đạo luật Chăm sóc sức khỏe Giá phải chăng (ACA), hay còn gọi là Obamacare, đồng thời thúc đẩy một dự luật về khí hậu, họ đã mất nhiều ghế trong cuộc bầu cử giữa kỳ và thế đa số tại hạ viện.
“Nếu phe cấp tiến được tin tưởng giao trọng trách thì người giành được đề cử của đảng Dân chủ phải là Bernie Sanders hoặc Elizabeth Warren. Điều công chúng Mỹ cần là một ai đó theo xu hướng trung lập hơn”, Henry Cuellar, hạ nghị sĩ Dân chủ có xu hướng ôn hòa, nêu ý kiến.
Tuy nhiên, trong một quốc gia ngày càng phân cực, thế cân bằng có thể đang dịch chuyển. Sau khi nghe Thượng nghị sĩ Cornyn phát biểu ở Plano tuần trước, Mark Wurst, một đảng viên Cộng hòa kỳ cựu, cho biết ông rất ủng hộ “thương hiệu” bảo thủ của Trump. Dù ban đầu khá nghi ngờ, Wurst đã bị thuyết phục bởi những hành động của Tổng thống trong vấn đề nhập cư và thương mại.
“Tôi từng không nhận ra mình thực sự bất đồng với Bush trong một số vấn đề đến mức nào. Hãy nhìn những gì Trump đã làm. Tôi không thích giọng điệu của ông ấy, nhưng đôi khi bạn phải nhìn vào kết quả”, Wurst cho hay.
4 cuộc bầu cử tổng thống Mỹ gây tranh cãi
Người Mỹ đã chọn tổng thống 58 lần, trong đó có 4 lần các ứng viên bất phân thắng bại hoặc tranh chấp về kết quả.
Đại dịch Covid-19 và những cáo buộc của Tổng thống Donald Trump về gian lận bỏ phiếu trên quy mô lớn đã khiến các chuyên gia pháp lý cảnh báo về nguy cơ tranh cãi liên quan đến kết quả bầu cử tổng thống Mỹ năm nay. Trên thực tế, nước Mỹ từng chứng kiến vài lần các cuộc bầu cử lâm vào thế bế tắc.
Nhà Trắng ở thủ đô Washington ngày 7/10. Ảnh: Reuters.
Năm 1800, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ lần thứ tư có kết quả hòa khi Thomas Jefferson và Aaron Burr đều nhận được 73 phiếu đại cử tri. Hiến pháp Mỹ quy định trong tình huống này, Hạ viện là cơ quan định đoạt ai sẽ làm tổng thống. Trong cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống tại Hạ viện, mỗi nhóm nghị sĩ của một bang chỉ có một phiếu duy nhất.
Nhưng khi các nhà lập pháp bỏ phiếu vào tháng 2/1801, cả Jefferson và Burr đều không giành được sự ủng hộ quá bán trong 16 bang của nước Mỹ vào thời điểm đó.
Hạ viện đã bỏ phiếu 35 lần trong một tuần, nhưng Jefferson luôn chỉ giành được 8 phiếu chứ không quá bán. Cuối cùng, ở lần bỏ phiếu thứ 36, Jefferson giành được 10 phiếu và trở thành tổng thống. Đối thủ của ông, Burr, trở thành phó tổng thống, theo quy định thời đó.
Trong cuộc bầu cử năm 1824, có 4 ứng viên tranh cử gồm Andrew Jackson, John Quincy Adams, Henry Clay và William Crawford. Andrew Jackson hơn cả ba người còn lại về phiếu phổ thông và phiếu đại cử tri, nhưng không giành được quá bán 131 phiếu đại cử tri để giành chiến thắng.
Thế bế tắc này dẫn đến một cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện. Cuối cùng, không phải Andrew Jackson mà John Quincy Adams mới được Hạ viện bầu làm tổng thống. 4 năm sau, Jackson đán.h bại Adams khi ông tái tranh cử.
Cuộc bầu cử tổng thống gây tranh cãi nhất trong lịch sử Mỹ được cho là lần đối đầu năm 1876 giữa ứng viên đảng Cộng hòa Rutherford B. Hayes và ứng viên đảng Dân chủ Samuel J. Tilden.
Ở các bang miền Nam, cuộc bỏ phiếu bị cản trở bởi những lời đ.e dọ.a bạo lực từ các đảng viên Dân chủ, những người muốn cử tri da màu không đi bỏ phiếu. Đảng Dân chủ cũng tạo ra các lá phiếu mang hình ảnh của tổng thống đảng Cộng hòa nổi tiếng Abraham Lincoln để dụ các cử tri mù chữ chọn Tilden.
Vào cuối chiến dịch tranh cử đầy hỗn loạn, hai phe đều tuyên bố chiến thắng ở ba bang Florida, Louisiana và Nam Carolina với tổng cộng 19 phiếu đại cử tri. Các phe phái chính trị cạnh tranh ở những bang này đã gửi hai bản danh sách đại cử tri khác nhau, một ủng hộ Tilden, một ủng hộ Hayes, lên quốc hội. Tại Florida, thống đốc bang gửi danh sách đại cử tri ủng hộ đảng Cộng hòa, trong khi tổng chưởng lý bang gửi danh sách ủng hộ đảng Dân chủ.
Ba bang có tranh chấp kết quả này định đoạt kết quả chung cuộc của cuộc đua. Nếu phiếu đại cử tri của đảng Cộng hòa được tính, Hayes sẽ là tổng thống. Nếu phiếu đại cử tri của đảng Dân chủ được tính, Tilden sẽ chiến thắng.
Quốc hội lập ra một ủy ban gồm 15 thành viên để giải quyết tranh chấp, trong đó Hạ viện, Thượng viện và Tòa án Tối cao mỗi bên cử ra 5 đại diện. Ủy ban cuối cùng đã bỏ phiếu với tỷ lệ 8 phiếu thuận 7 phiếu chống, trao số phiếu đại cử tri tranh chấp cho Hayes, giúp ông đắc cử tổng thống.
Đảng Dân chủ chỉ chấp nhận kết quả sau khi đảng Cộng hòa đồng ý rút quân còn lại sau Nội chiến khỏi các bang miền Nam. Thỏa hiệp này góp phần dẫn đến thời kỳ phân biệt chủng tộc "Jim Crow".
Luật Jim Crow, được ban hành trên khắp miền nam và một số bang miền bắc, thể chế hóa những phân biệt về kinh tế, giáo dục và xã hội cho người da màu, phân tách các trường công lập, nơi công cộng, giao thông công cộng, phòng vệ sinh, nhà hàng và bồn nước uống giữa người da trắng và người da màu trong khoảng 80 năm.
George W. Bush (trái) và Al Gore trong cuộc tranh luận năm 2000. Ảnh: NBC.
Cuộc bầu cử tổng thống gây tranh cãi gần đây nhất là cuộc đua giữa George W. Bush của đảng Cộng hòa và phó tổng thống khi đó, Al Gore từ đảng Dân chủ. Kết quả chung cuộc được định đoạt bởi 25 phiếu đại cử tri của Florida.
Khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa ở Florida, nhiều hãng truyền thông tuyên bố Gore đã thắng bang này một cách dễ dàng. Nhưng khi thêm nhiều phiếu bầu được kiểm vào đêm đó, họ rút lại tuyên bố khi số phiếu của Bush tăng lên. Đến sáng, Bush dẫn trước Gore vài nghìn phiếu.
Chiến dịch của Gore đã yêu cầu các quan chức tại 4 trong số các hạt lớn nhất của Florida kiểm lại phiếu bằng tay. Những lá phiếu được bỏ theo hình thức cử tri đục vào lỗ bên cạnh tên ứng viên. Ba tuần sau Ngày bầu cử, Florida tuyên bố Bush đã thắng với cách biệt 537 phiếu.
Gore nghi ngờ về con số đó và tòa án cấp cao nhất của bang đã ra lệnh kiểm lại hàng nghìn lá phiếu đã bị máy đếm từ chối vì chúng không được đục lỗ hoàn toàn, vẫn còn mẩu giấy nhỏ dính vào lá phiếu.
Tòa án Tối cao Mỹ ra lệnh dừng việc kiểm phiếu này vào ngày 12/12, 6 ngày trước khi cử tri đoàn họp. Tòa ra phán quyết rằng hiến pháp đã bị vi phạm bởi các hạt sử dụng các tiêu chuẩn kiểm phiếu khác nhau.
Cuối cùng, Gore nhận thua, nói rằng ông không muốn đất nước tiếp tục lâm vào cảnh đấu đá đảng phái. Bush trở thành tổng thống thứ 43 của Mỹ và tái đắc cử 4 năm sau đó.
Con gái Obama: 'Vậy giờ cha là tổng thống hả mẹ?' Từ đầu năm 2008, con gái Malia thường xuyên hỏi bà Obama về việc cha làm tổng thống. Tuy nhiên, đường đến Nhà Trắng còn nhiều chặng khắc nghiệt. Tôi sẽ bắt đầu bằng cách kể ngay về một kỷ niệm vui của năm 2008, vì năm đó tôi thật sự có nhiều kỷ niệm tuyệt vời. Chúng tôi đã đến Butte, Montana,...