Chế độ dinh dưỡng cho vận động viên khác biệt thế nào?

Mối quan hệ giữa dinh dưỡng và sức khỏe đã được khẳng định rõ ràng. Cho dù là người bình thường nếu muốn có sức khỏe tốt cần phải có dinh dưỡng tốt.

Đặc biệt đối với vận động viên thể thao thì nền tảng để cải thiện thành tích phải là một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.

1. Vai trò của dinh dưỡng trong tập luyện và thi đấu thể thao

Cho dù bạn là một vận động viên thi đấu, một người chơi thể thao cuối tuần hay một người tập thể dục đều đặn hàng ngày thì nền tảng hiệu suất tập luyện và cải thiện thành tích là một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.

Các vận động viên rất cần chế độ dinh dưỡng khoa học để tăng cường sức mạnh, sự bền bỉ trong quá trình tập luyện và đạt thành tích tốt khi thi đấu. Dinh dưỡng kém có thể dẫn đến mệt mỏi, chấn thương và khả năng phục hồi kém, cả ba điều này đều có thể cản trở hiệu quả thi đấu của vận động viên.

Theo Hiệp hội Dinh dưỡng Hoa Kỳ, hoạt động thể chất, hiệu suất thể thao và phục hồi sau khi tập thể dục được tăng cường nhờ dinh dưỡng tối ưu. Do đó vận động viên cần có chế độ dinh dưỡng đầy đủ, lựa chọn thực phẩm thích hợp, thời điểm ăn để có sức khỏe và hiệu suất tập luyện tốt.

Vận động viên cần có chế độ dinh dưỡng khoa học để tập luyện và cải thiện thành tích.

Theo PGS.TS Nguyễn Xuân Ninh, Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, cố vấn dinh dưỡng thể thao Việt Nam, dinh dưỡng và tập luyện là hai lĩnh vực không thể thiếu được đối với vận động viên, đặc biệt là vận động viên thành tích cao.

Một chế độ dinh dưỡng phù hợp sẽ cung cấp đủ năng lượng và chất dinh dưỡng để đáp ứng nhu cầu tập luyện và vận động. Ngoài việc giúp hiệu suất tập luyện tối ưu, dinh dưỡng còn tạo điều kiện để phục hồi cơ thể tốt.

2. Vận động viên cần đủ các nhóm chất trong dinh dưỡng thể thao

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, chế độ ăn uống tập luyện cơ bản phải đủ để cung cấp năng lượng đáp ứng nhu cầu tập luyện; tăng cường sự thích ứng và phục hồi giữa các buổi tập.

Chế độ dinh dưỡng cần đủ chất, đa dạng thực phẩm giúp vận động viên đạt được trọng lượng cơ thể và mức mỡ tối ưu để thi đấu; cung cấp đủ chất lỏng để đảm bảo lượng nước tối đa trước, trong và sau khi tập luyện và tăng cường sức khỏe của vận động viên.

Các nhóm chất không thể thiếu trong dinh dưỡng thể thao bao gồm: carbohydrate; chất béo; chất đạm (protein); chất xơ, vitamin và khoáng chất, nước.

Carbohydrate: Carbohydrate được lưu trữ trong cơ thể dưới dạng glycogen, có thể được sử dụng trong quá trình hoạt động thể chất. Carbohydrate cần thiết để đáp ứng nhu cầu năng lượng cần thiết trong quá trình tập luyện, duy trì mức đường huyết và bổ sung lượng glycogen dự trữ trong cơ.

Lượng glycogen trong cơ trước khi tập luyện thấp sẽ làm giảm hiệu suất ở cường độ cao, do đó, việc hấp thụ carbohydrate cần được chú trọng trong toàn bộ giai đoạn tập luyện và thi đấu.

Chất béo: Chất béo chủ yếu được sử dụng làm nhiên liệu khi tập luyện ở cường độ thấp đến trung bình. Chất béo còn tham gia cung cấp cấu trúc cho màng tế bào, giúp sản xuất hormone, màng dây thần kinh để hoạt động bình thường và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hấp thu các vitamin tan trong chất béo.

Protein: Protein cần thiết để vận chuyển chất dinh dưỡng trong máu, hỗ trợ mô liên kết và sửa chữa mô để đáp ứng với thời gian tập luyện. Đối với những người không bổ sung đủ protein trong chế độ ăn uống hàng ngày khả năng phục hồi và điều chỉnh quá trình tập luyện chậm hơn.

Chức năng của protein trong việc thúc đẩy thành tích thể thao được phân chia theo mức độ hoạt động. Các vận động viên muốn tăng cơ và sức mạnh có thể sẽ có lượng protein trong chế độ ăn cao hơn so với những vận động viên tập luyện sức bền.

Vitamin và khoáng chất: Vitamin cần thiết cho nhiều chức năng và hoạt động của cơ thể, giúp cơ thể khỏe mạnh và không mắc bệnh tật. Chức năng của khoáng chất là phát triển cấu trúc của các mô cũng như điều hòa các quá trình của cơ thể.

Nước: Cơ thể con người có thể tồn tại trong một thời gian mà không cần bất kỳ chất dinh dưỡng nào nhưng không thể thiếu nước. Nước hiện diện gần như khắp nơi trong các mô và chất lỏng của cơ thể.

Trong thể thao, nước đặc biệt quan trọng để điều chỉnh nhiệt độ, bôi trơn khớp và vận chuyển chất dinh dưỡng đến các mô hoạt động. Nó điều chỉnh nhiệt độ cơ thể và bảo vệ các cơ quan quan trọng, hỗ trợ hệ tiêu hóa, hoạt động trong mỗi tế bào để vận chuyển chất dinh dưỡng và thải chất thải.

Dinh dưỡng cho vận động viên cần đảm bảo năng lượng để tập luyện và thi đấu.

3. Chế độ dinh dưỡng phải phù hợp với từng cá thể

Theo PGS.TS Nguyễn Xuân Ninh, số lượng chất dinh dưỡng đối với vận động viên không khác nhiều so với người bình thường. Tuy nhiên tỷ lệ của các chất này lại khác nhau, tùy thuộc vào từng loại hình thể thao, giai đoạn tập luyện và phải tùy thuộc vào từng cá thể.

Nhìn chung so với người bình thường thì mức năng lượng có thể tăng hơn hoặc ngang bằng; Protein cần nhiều hơn vì vận động viên phải tăng cường cơ bắp; Chất béo sử dụng vừa phải, có thể ngang bằng với người bình thường, nhưng chất béo phải có lợi giúp cho hệ tim mạch hoạt động tốt; Cần tăng cường vitamin và khoáng chất vì vận động viên phải tập luyện cường độ cao nên cần vitamin để chuyển hóa năng lượng và các khoáng chất giúp điều hòa cơ thể.

Ngoài ra, mỗi người có một thể trạng khác nhau: có người béo, người gầy do di truyền và chuyển hóa khác nhau, mắc các bệnh lý khác nhau… Mỗi một cá thể cần được khám bởi bác các bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn về chế độ dinh dưỡng và luyện tập phù hợp.