Chặn tàu Nga nước cờ mới của các quốc gia EU hay nguy cơ làm leo thang xung đột?

Một số quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU) đang xem xét tăng cường khuôn khổ pháp lý nhằm bắt giữ tàu thuyền liên quan đến Nga tại Biển Baltic với lý do bảo vệ môi trường và ngăn chặn hoạt động cướp biển.

Ảnh minh họa: Getty Images

Động thái này được cho là nhắm vào hoạt động thương mại của Nga, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa phương Tây và Moskva, nhất là từ sau khi nổ ra cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine năm 2022.

Theo tờ Politico, các quốc gia châu Âu gồm Phần Lan, Estonia, Litva và Latvia đang tìm cách thúc đẩy sáng kiến này và mong muốn có được sự ủng hộ từ các thành viên khác của EU. Những quốc gia này cáo buộc các tàu Nga gây ra mối đe dọa đối với môi trường và cơ sở hạ tầng khu vực. Một số nguồn tin nội bộ tiết lộ rằng những quốc gia này có thể sửa đổi luật pháp quốc gia để “giúp việc tịch thu tàu dễ dàng hơn ở xa ngoài biển”, bao gồm cả việc bắt buộc lập danh sách các công ty bảo hiểm cho các hoạt động hàng hải ở Baltic. Bộ trưởng Ngoại giao Estonia Margus Tsahkna nói với hãng Politico rằng có “rất nhiều cơ hội” để thực thi các hạn chế thương mại đối với Nga.

Trước đó, các nước phương Tây đã nhiều lần cáo buộc Nga sử dụng cái gọi là “ hạm đội bóng tối” để né tránh các lệnh trừng phạt đối với lĩnh vực năng lượng. Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraine (DIU) cho biết Nga vận hành “hạm đội bóng tối” gồm khoảng 1.000 tàu chở dầu để lách trừng phạt của phương Tây. Tàu “bóng tối” là cách phương Tây gọi các tàu tắt hệ thống nhận dạng (AIS) để giữ bí mật hoạt động và cáo buộc Nga sử dụng các tàu loại này để giao dịch trên biển, pha trộn dầu mỏ để che giấu nguồn gốc sản phẩm.

Theo DIU, phần lớn đội tàu Nga được đăng ký quốc tịch Panama, Gabon, Quần đảo Cook, Liberia và Quần đảo Marshall. Chủ sở hữu của chúng được đăng ký tại Trung Quốc, Ấn Độ, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Seychelles, Hy Lạp và một số quốc gia và khu vực khác. Các công ty quản lý đội tàu thường đặt trụ sở tại UAE, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Seychelles.

Bên cạnh đó, Moskva cũng bị nghi ngờ đứng sau những vụ phá hoại hệ thống cáp ngầm ở Biển Baltic, dù chưa có bằng chứng xác thực nào được đưa ra.

Hồi tháng 12/2023, Phần Lan đã tịch thu tàu chở dầu Eagle S để điều tra về thiệt hại đối với cáp điện Estlink 2. Con tàu vẫn bị tịch thu mặc dù các nhà chức trách Phần Lan được cho là không tìm thấy bằng chứng nào về hành vi phạm pháp. Trong một diễn biến khác, cuối tháng 1 năm nay, một tàu chở hàng của Na Uy với toàn bộ thủy thủ đoàn là người Nga đã được thả sau khi cảnh sát kết luận không có căn cứ để tiếp tục giam giữ. Trước đó, Latvia cũng đã yêu cầu tịch thu tàu Silver Dania vì một sự cố liên quan đến cáp quang thuộc sở hữu của đài truyền hình quốc gia.

Moskva đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ, cáo buộc phương Tây đang “rao bán một câu chuyện sai sự thật” để bôi nhọ Nga khi coi các vụ tai nạn thường xuyên lại là bằng chứng về chiến dịch phá hoại của Nga. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, bà Maria Zakharova, chỉ trích châu Âu khi không đưa ra được kết quả điều tra vụ phá hủy đường ống Nord Stream vào tháng 9/2022. Bà cũng cho rằng việc EU không điều tra đầy đủ cho thấy họ chấp nhận những lời đe dọa từ Washington đối với cơ sở hạ tầng Nga – Đức.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gọi các lệnh trừng phạt phương Tây là công cụ cạnh tranh phi kinh tế, nhằm kiềm chế Nga vì họ không thể đối đầu một cách công bằng. Ông nhấn mạnh rằng các biện pháp trừng phạt sẽ không làm thay đổi lập trường của Moskva.

“Không có sự tống tiền hay áp đặt nào có thể buộc chúng tôi khuất phục. Nga tự tin vào sức mạnh và sự đúng đắn của mình”, ông Putin khẳng định trong một bài phát biểu gần đây.