Cẩm Phả, Quảng Ninh: Đền Cửa Ông Một kỳ quan linh thiêng vùng Đông Bắc

Đền Cửa Ông tọa lạc ngay trên bờ vịnh Bái Tử Long thuộc phường Cửa Ông – TP. Cẩm Phả nơi thờ vị thần Đức Ông Đệ Tam cửa Suốt chính tên là Trần Quốc Tảng, con thứ ba của Trần Hưng Đạo, tước Hưng Nhượng Vương, một vị tướng có tài thao lược đã góp phần chiến thắng quân Mông Nguyên, rất linh thiêng.

Văn chầu nêu rõ Ông đã nhiều lần giáng phúc, trừ tai, giúp cho dân chúng an cư lạc nghiệp.

700 năm tọa lạc trên vùng sơn thủy hữu tình, ngôi Đền được trùng tu nhiều lần và đang trở thành một kỳ quan linh thiêng bậc nhất vùng Đông Bắc Tổ quốc – một trong những ngôi đền đẹp nhất Việt Nam hiện nay.

Đền Cửa Ông có một lối kiến trúc độc đáo, huyền bí, hội tụ đủ yếu tố phong thủy: Tả thanh long, hữu bạch hổ, tiền chu tước, hậu huyền vũ.

Nơi đây tạo nên sự giao hòa giữa núi non, rừng, biển, một cảnh đẹp tuyệt vời không nơi nào có được.

Cổng chính vào ngôi Đền được xây theo lối truyền thống 4 cột trụ uy nghi, sừng sững…

Nơi đây thờ phụng công đồng triều Trần và Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng – một vị tướng tài ba nhà Trần có công lao to lớn trấn ải vùng Đông Bắc của Tổ quốc chính vì vậy những khí phách của Ông vẫn còn hào hùng, linh thiêng mãi mãi đến muôn đời. Hàng năm vào dịp đầu xuân Đền mở hội: Lễ xin mở hội tại Đền Thượng; Lễ Cầu siêu, Lễ xin ở cửa Đền và dâng hương rước Đức Ông; đại lễ tưởng niệm và cuối cùng là rước Đức Ông hồi cung an vị, cùng nhiều trò chơi dân gian…

Cửa Ông – một vùng lợi thế

Địa hình Cửa Ông là dải thung lũng hẹp chạy dài theo Quốc lộ 18, nằm giữa hai dãy đồi núi cao. Từ xa xưa, con đường bộ đi qua Cửa Ông là con đường độc đạo đi ra vùng biên giới phía Đông Bắc và ngược lại. Cửa Ông như là cái yết hầu nối miền Đông chập trùng đồi núi với vùng mỏ giàu có và miền Tây rộng lớn của tỉnh Quảng Ninh.

Bậc đá lên Đền Trung hai bên được khắc tượng rồng thời Trần uy nghi, hoành tráng, lẫm liệt.

Các cuộc chinh phạt xâm lược của phương Bắc, hay các cuộc điều binh của các triều đại phong kiến Việt Nam ra miền biên giới Đông Bắc đều đi qua Cửa Ông. Xưa kia, các triều đại phong kiến đều đặt ở Cửa Ông – Cẩm Phả một đồn binh để chốt giữ nơi “yết hầu” này. Phía Nam Cửa Ông là vịnh Bái Tử Long không chỉ là một cảnh đẹp nổi tiếng, một vùng biển trù phú các giống loài hải sản mà còn tạo cho Cửa Ông một lợi thế về cảng biển.

Cửa chính vào Đền Thượng nơi thờ Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng và cộng đồng Triều Trần.

Vùng vịnh phía Nam Cửa Ông nước sâu, lượng phù sa bồi hàng năm không đáng kể. Cách bờ từ 1 đến 2km là dãy đảo đá nhấp nhô tạo hình vòng cung chắn sóng gió, khiến cho vùng biển luôn luôn tĩnh lặng, thuận tiện cho tàu thuyền neo đậu. Với vị trí và địa hình thuận lợi để xây dựng cảng biển, từ xa xưa, nơi đây đã là một bến thuyền giao thương trên con đường thủy từ đồng bằng sông Hồng với vùng biên cương Đông Bắc Việt Nam và Đông Nam Trung Quốc. Bến thuyền Cửa Ông thời ấy gọi là Cửa Suốt…

Đền Trung – nối giữa Đền Thượng và Đền Hạ

Đền Đức Ông Trần Quốc Tảng

Đền Cửa Ông được người xưa xây dựng trên một vị trí hết sức đắc địa hội tụ đủ bốn yếu tố phong thủy, huyệt đạo hiếm có (Tả thanh long, hữu bạch hổ, tiền chu tước, hậu huyền vũ). Khu di tích này đã được Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận xếp hạng khu di tích lịch sử quốc gia và trở thành điểm du lịch tâm linh, hướng về cội nguồn không chỉ của người dân Quảng Ninh mà của đông đảo du khách trong, ngoài nước. Ngôi Đền được xây dựng thờ vị thần chính là Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng – một vị tướng tài ba của nhà Trần, người con thứ 3 của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, đã có công đánh đuổi quân xâm lược Nguyên Mông thế kỷ XIII.

Từ sau năm 1288 đến khi qua đời, phần lớn thời gian Trần Quốc Tảng dành cho việc trấn giữ miền Đông Bắc Tổ quốc.

Phía sau lưng Đền Thượng là ngôi mộ của Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng (theo dân gian thì đây chỉ là ngôi mộ gió của Ngài, mang tính tượng trưng chứ không có hài cốt thật).

Vì những công lao to lớn đó, ông được vua Trần Anh Tông phong tước Hưng Nhượng Đại Vương. Những ngày cuối đời của ông và sự hình thành ngôi Đền, sử sách cũ kể lại như sau: “Ông ra Cửa Suốt được ba ngày thì trời nổi giông tố. Ông qua đời ở đó, thi hài trôi tới Vườn Nhãn (ngày 11/9/1311). Tục truyền rằng, đêm hôm ấy, mọi người trong vùng đều mơ thấy một người cân đai, áo mũ chỉnh tề đứng ở đình làng nói rằng: Ta là tướng nhà Trần, nay số đã hết, lại trở về Đồn cũ giữ yên dân nước”. Vua Trần thấy Trần Quốc Tảng là người có công, lại linh ứng, nên truyền cho lập miếu thờ và phong là Thượng đẳng Phúc thần, cho 800 quan tiền công hàng năm để cúng tế hai mùa vào bậc Nhà nước”.

Kiến trúc độc đáo

Một góc trong nơi thờ tự của Đền Thượng cho thấy ngôi Đền được dựng bằng gỗ chắc, quý và khắc họa bằng các bức phù điêu, bức trướng, câu đối…và các hoa văn được sơn son, thếp vàng lộng lẫy.v.v…

Đền Cửa Ông không chỉ mang lại giá trị lịch sử to lớn, mà còn có giá trị về nghệ thuật, văn hóa dân tộc đặc sắc. Toàn cảnh khu Đền được bố trí trên các ngọn đồi không cao lắm, đan xen, hài hòa dưới những bóng cây cổ thụ, tạo nên cảnh tĩnh mịch, hùng tráng, hoa mỹ nhưng trang nghiêm…

Sau những lần trùng tu ngôi Đền vẫn được giữ gìn nét kiến trúc hoa văn cổ.

Tất cả được xây bằng các loại vật liệu như: đá đúc, gạch Bát Tràng, vữa hồ pha mật, gạch lát nền bằng đất sét nung, ngói mũi đất nung…Kiến trúc trang trí theo các điển tích: Long, Ly, Quy, Phượng…Phần trong nhà Đền được sử dụng bằng các loại gỗ bền, chắc, đẹp như: đinh, lim, trắc, gụ…Khung nhà được dựng theo lối: kèo, cầu, dường, trụ…trên đó được khắc họa bằng các bức phù điêu, bức trướng, câu đối…và các hoa văn được sơn son, thếp vàng lộng lẫy.v.v…

Tháp chuông trong ngôi Đền thường vang lên tiếng chuông vỗ vào trùng dương, dội vào rừng xanh tạo thành thứ âm thanh trầm bổng, ngân nga, vang vọng… như một bản hòa tấu mà ít nơi nào có được.

Trước cửa ngôi Đền là vịnh Bái Tử Long, một “rừng” đảo muôn hình, muôn vẻ nổi bật trên nền xanh biếc của nước biển…Nằm trong cảnh rừng, biển, núi non, sơn thủy hữu tình, vị trí ngôi Đền đã được người xưa ca tụng: “Nghìn trùng nước biếc buông tay áo. Bốn phía non xanh tạc họa đồ”

Trước cửa ngôi Đền là vịnh Bái Tử Long – một rừng đảo đá bồng bềnh trên thảm nước xanh rì như một bức tranh sơn thủy hữu tình tuyệt mỹ.

Đến với khu di tích đền Cửa Ông, du khách sẽ được tham quan 3 khu vực chính là Đền Hạ, Đền Trung và Đền Thượng, được phân bố ở ba vị trí khác nhau theo chiều lên cao dần. Đền Hạ nằm ở phía dưới thờ Mẫu; khu Đền Thượng gồm đền chính thờ Trần Quốc Tảng, lăng Trần Quốc Tảng, đền Quan Châu, đền Quan Chánh… Đây là Đền duy nhất thờ đầy đủ gia thất Trần Hưng Đạo và các cận thần của ông còn lại đến ngày nay. Hiện nay, Đền Cửa Ông còn lưu giữ 34 pho tượng lớn nhỏ đã được các nghệ nhân chạm trổ công phu, với tư thế ngồi trong ngai, khám, long đình rất cân đối, mang giá trị nghệ thuật cao…

Khu Đền Hạ nơi thờ Mẫu tọa lạc dưới bóng đa cổ kính càng làm cho ngôi Đền thêm linh thiêng, huyền bí.

Từ lâu lắm rồi, trong nhân dân đã truyền tụng ca ngợi Đức Ông Trần Quốc Tảng:

Đời Trần thị mở mang Nam Hải
Đức Đệ Tam dòng dõi kim chi.,
Mấy phen giáp mã truy chùy,
Đã bình Phạm đảng lại đi phạt Sầm.
Phong Đại Vương an tâm thần chức,
Lại đem câu yến dực ra bàn.
Nghĩa rằng đạo hiếu chu toàn,
Nào ngờ phải bước tiếng oan ở đời.
Dạ gang tấc khổ bày khúc trực,
Để thanh thiên vằng vặc sáng soi.
Mấy năm tính kế cùng ai,
Đành rằng đem xuống Tuyền đài cho cam.

Những ai đã tìm hiểu cuộc đời đầy phong ba, bão tố nhưng vinh quang, hiển hách của Ngài chắc sẽ thấu hiểu những câu thơ vùa hùng vừa bi như trên.

Tượng đài Hưng Nhượng Vương – Trần Quốc Tảng sừng sững trên một ngọn đồi cao nhất bên cạnh Đền, hiển hách, vững vàng, hiên ngang nơi vùng Đông Bắc tổ quốc.

Hàng năm, khách thập phương đến viếng thăm thắng cảnh Đền Cửa Ông, dưới mái Đền cổ kính, tán cây cổ thụ tĩnh lặng, ai cũng kính cẩn trước các vị Nhân Thần nhà Trần, họ không những ngưỡng mộ nhân tài, khí phách của các vị anh hùng hào kiệt, mà còn nguyện làm việc tốt để xứng đáng với ông cha.

Văn Nguyễn

Theo khoe365.net.vn