Cách làm bánh chưng đen ngày Tết của người dân tộc Tày Tây Bắc

Hoàng Ly11:39 12/02/2021

Bánh chưng đen là loại bánh truyền thồng của người dân tộc Tày phía Tây Bắc như Yên Bái, Lạng Sơn…Món bánh này vừa là một nét phong tục không thể thiếu trong ngày lễ tết và là tinh hoa văn hóa nơi đây.

Nguyên liệu làm bánh chưng đen

Lá dong: chọn lá bánh tẻ, rửa sạch, lau khô, cắt bớt gân cho lá mềm.

Gạo nếp: nên chọn nếp cái hoa vàng

Thịt lợn ướp gia vị

Cây vừng đen: nguyên liệu đặc trưng để tạo nên màu đen cho bánh

Lạt gói bánh

Đỗ xanh.

Cách làm bánh chưng đen

Bước 1: Chuẩn bị các nguyên liệu gói bánh

Trước tiên là phần gạo nếp, bạn cần chọn những hạt gạo to đều, thơm mới. Tốt nhất là chọn nếp cái hoa vàng.

Sau khi mua về, nhặt sạch sạn, bụi bẩn còn sót. Vo kĩ và ngâm 3 tiếng trong nước lạnh.

Đỗ xanh ngâm 2-3 tiếng rồi rửa sạch, hấp chín mềm có thể trộn thêm chút tiêu và muối cho đậm đà.

Thịt lợn chọn loại dày ngon, thái miếng to dài. Ướp với chút hạt tiêu, muối, mì chính cho ngon hơn. Lá dong gói bánh chọn những chiếc lá to dài, rửa sạch để ráo, bỏ cậng đi.

Video đang HOT

Bước 2: Tiến hành gói bánh chưng

Ảnh minh họa

Chuẩn bị 1 cái mâm sạch, đặt 3 dây lạt vào để cách đều nhau. Tùy theo kích cỡ bánh để kích cỡ lạt cho phù hợp.

Đặt úp 2 lá bánh lên dây lạt, chiều dài lá ngược với dây lạt, lá này chồng lên nửa lá kia.

Lấy 1 bát gạo khoảng 200 gram cho vào giữa 2 chiếc lá, san đều ra, đổ đỗ xanh vào giữa, thêm thịt ba chỉ, có thể thêm hành khô cho thơm. Tiếp đó cho đỗ xanh lên, cuối cùng phủ kín bằng 1 lớp gạo nếp để nhân không bị hở ra ngoài.

Gấp lá dong theo hình sống lá, vuốt đều và dùng lạt buộc cố định lại thật chặt, khi gói chặt tay. Sử dụng thêm nhiều dây lạt nữa để buộc quanh chiếc bánh cho thật chắc chắn.

Bước 3: Luộc bánh chưng

Ảnh minh họa

Xếp bánh vào nồi to, đổ nước ngập bánh.

Để lửa vừa, đun sôi khoảng 10 tiếng là bánh được mềm và nhừ.

Trong khi luộc, cần bổ sung nước nóng thường xuyên để bánh không bị cạn nước. Nếu luộc bằng bếp gas thì khi bánh sôi rồi hãy để lửa nhỏ để bánh chưng chín dần.

Bước 4: Trình bày thành phẩm

Bánh chưng đen – đặc trưng của văn hóa người Tày Tây Bắc (Ảnh minh họa)

Khi luộc xong, vớt bánh ra và để nguội.

Khi ăn, cắt thành từng khoanh tròn đều rồi bày ra đĩa sao cho đẹp mắt.

Độc đáo bánh chưng đen Na Kim

Khác với bánh chưng xanh dưới xuôi, đồng bào người Tày ở Bắc Hà (Lào Cai) có một loại bánh chưng độc đáo, với gạo trộn từ than của cây núc nác, cùng một số loại gia vị đặc trưng của vùng núi.

Đó chính là bánh chưng đen, thứ bánh trước kia chỉ xuất hiện vào mùa Tết, nhưng giờ đây đã khá phổ biến và trở thành món đặc sản được nhiều khách du lịch tìm mua mỗi khi đến với vùng đất này.

Bánh chưng đen Na Kim.

Trước kia, cứ mỗi độ cây đào trước sân chuẩn bị thay lá, những mầm nụ, những búp lá non đang lấp ló dần, bà Vàng Thị Hoa (người Tày, thôn Na Kim, xã Tà Chải, Bắc Hà, Lào Cai) lại lụi cụi đi lấy những khúc thân cây núc nác được đem về từ những lần đi rừng trong cả năm, phơi nỏ trên gác bếp xuống để đốt lấy than. Cây núc nác được người Tày coi là vật trừ tà ma, hay treo quả ở cửa. Cây núc nác dễ sống, mọc hoang cả trên núi, trong rừng, thậm chí ven đường đi. Thân, cành bẻ ra mang về bỏ lên gác bếp hong cho khô, cứ hong ở đó chờ đến khi nào cần dùng thì đem xuống.

Mùa Tết, một trong những việc cần chuẩn bị là gói bánh chưng. Khác với bánh chưng dưới xuôi, bánh chưng đen gói nhỏ và dài, chiều dài chắc chỉ độ hơn bàn tay một chút, vắt bánh đều đặn tròn căng hơi giống bánh tét nhưng ngắn hơn. Bánh dùng toàn đặc sản bản địa: nếp bản địa, lợn đen ở bản, hạt tiêu, thảo quả..., chỉ cần mở nồi ra vớt là cả nhà thơm sực mùi ấm nóng của nếp, của miếng thịt lợn béo tươm mỡ đượm ra nhân đỗ xanh, của tiêu cay nồng và thảo quả thơm quyện.

Bà Vàng Thị Hoa gói bánh chưng đen.

Gia đình bà Vàng Thị Hoa đã qua nhiều đời gói bánh chưng đen. Năm nay 60 tuổi, bà kể rằng trước kia, từ thời ông bà đã có tục gói bánh chưng đen truyền thống. Bà dạy cho mẹ, mẹ lại dạy cho con gái, cứ thế những người trong thôn Na Kim đã giữ được nghề truyền thống như vậy.

Giã than.

Than núc nác vừa được giã xong.

Điểm đặc biệt của bánh chưng đen Na Kim là chỉ sử dụng những nguyên liệu truyền thống của địa phương. Chẳng hạn như gạo nếp, là giống lúa nếp bản địa. Đã có người dùng loại nếp khác, ở đâu ngon nhưng vào bánh chưng đen Na Kim quả thực không hợp, phải đổi về giống nếp cũ. Nếu chẳng may năm nào đó mất mùa, bởi vì giống nếp bản địa này vốn cũng không được trồng nhiều, do tính chất thời tiết, khí hậu ở Bắc Hà chỉ trồng được một vụ lúa mỗi năm, thì người làm bánh phải lặn lội sang Điện Biên mua nếp. Không biết tại sao, ngoài nếp Bắc Hà, lại chỉ có giống nếp Điện Biên là hòa hợp được với những mùi vị đặc trưng độc đáo của bánh chưng đen Na Kim.

Sáng sảy than sau khi giã xong.

Còn nữa, bánh chưng đen nhiều vùng khác cũng có, nhưng phần lớn là đốt than từ rơm, trấu, chỉ riêng bánh chưng đen Na Kim là chỉ lấy than từ cây núc nác. Bản thân những cành, thân, gỗ cây núc nác khi đốt lấy than cũng phải đốt riêng, tuyệt đối không đốt chung với các loại gỗ, củi khác, không được tranh thủ đốt cùng bếp củi đun nấu bình thường.

Nguyên liệu làm bánh chưng đen.

Có nếp rồi, khâu quan trọng nhất là trộn than với nếp cho ra màu gạo đen đặc trưng. Gỗ cây núc nác phơi cho khô nỏ, đen đốt thành than. Quá trình đốt than này là lâu nhất, thường mất tới 2-3 tiếng đồng hồ. Bà Vàng Thị Hoa bảo, khi đốt phải trông bếp, sao cho gỗ cháy vừa đủ thành than là phải tắt bếp, lấy luôn than ra cất vào lọ, nếu không than sẽ cháy ra tro hết. Than đó đem giã hoặc nghiền vụn ra thành bột, trộn với gạo rồi đem đi giã, xong rồi mới sàng sảy sạch sẽ. Nhân bánh cũng có đỗ xanh đồ chín, thịt lợn đen trộn với muối, tiêu bột (tiêu hạt xay thành bột chứ không xay vỡ như dưới xuôi) và thảo quả cũng giã mịn hoặc xay thành bột. Bánh luộc hết khoảng 7-8 tiếng đồng hồ, vớt ra cũng để cho ráo hết nước ăn mới ngon.

Nếu ăn bánh chưng đen Na Kim, thì không nên giữ khẩu vị của bánh chưng xanh với thịt lợn quê ướp mắm tiêu ở dưới xuôi. Hạt nếp dày, nhuyễn, quyện với vị oi oi đầm đậm của than, miếng nhân đượm mùi thơm của miếng thịt lợn bản dày mỡ dày bì, lớp mỡ được đun nhừ trên lửa 7-8 tiếng tươm ra, ướp béo ngậy cả đám đỗ chung quanh đó, giữa mùi thơm tưng bừng và ấm sực của tiêu và thảo quả.

Bánh chưng đen trở thành công việc đem lại thu nhập ổn định cho gia đình bà Vàng Thị Hoa.

Bà Hoa cho biết, trước kia chỉ vào mùa Tết mới làm bánh chưng, bây giờ nhu cầu mọi người ăn quanh năm, chưa kể vào mùa du lịch, du khách đến Bắc Hà ai cũng thích mua một vài cặp bánh về làm quà. Mỗi ngày, bà Hoa gói khoảng 7-8 kg gạo, tương đương với khoảng 40 chiếc. Hằng ngày bà bán ở quanh khu vực chợ và đền Bắc Hà. "Nhanh thì trong buổi sáng là hết, còn chậm thì lai rai, nhưng cứ cuối ngày là hết bánh". Có những đợt khách đặt nhiều, số lượng bánh lên tới cả trăm chiếc. Bình thường với nhân lực gồm hai vợ chồng bà, cùng vợ chồng cô con gái, không thể nảo làm xuể với các đơn đặt bánh nhiều như thế này. Nhưng từ ngày có sự hỗ trợ của dự án với nguồn vốn từ Chính phủ Australia thông qua Great tài trợ cho Trung tâm phát triển kinh tế CRED thực hiện, Tổ nhóm sản xuất bánh chưng Na Kim đã được thành lập, ban đầu có bốn thành viên, sau đã thu hút đông đảo hơn chị em phụ nữ tham gia. Các bà, các chị chia sẻ, hỗ trợ nhau thực hiện các đơn đặt hàng số lượng lớn, giúp nhau làm bánh hằng ngày, cũng như động viên nhau trong nhiều công việc khác. Có Tổ nhóm, nhiều đơn hàng lớn "đi" bon bon, nhẹ nhàng, không khó khăn, vất vả, mà ai cũng được hưởng lợi.

Một trong những điều mà bà Vàng Thị Hoa có chút lo lắng là, hiện tại con cháu trong nhà mải học, mải làm việc, không ai để ý đến việc học gói bánh chưng đen. Mà bánh chưng đen, ngoài việc là một món ăn đặc sắc của Bắc Hà, còn có ý nghĩa trong đời sống của người Tày ở Bắc Hà, giống như bánh chưng xanh của người Việt. Thế nhưng, có lẽ, giống như lẽ tự nhiên, hay như giống nếp bản địa của Bắc Hà, có thể không nhiều, nhưng bánh chưng đen vẫn có những cách để tồn tại, để được gìn giữ qua nhiều thế hệ, như nó đã từng được gìn giữ.

Bí quyết làm bò khô chiêu đãi khách dịp Tết Tân Sửu Mỗi dịp Tết về, món bò khô được rất nhiều gia đình lựa chọn là món ăn vặt chiêu đãi khách cùng ly rượu, chén trà hay cốc bia nhâm nhi chúc mừng năm mới. Dưới đây là bí quyết làm bò khô cay, ngon chuẩn vị. Nguyên liệu làm bò khô Thịt bò: 1kg (bạn chọn phần thịt vai, không mỡ không...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Khởi tố TikToker Nam 'Birthday'02:13

Diva Hồng Nhung mắc bệnh ung thư vú02:59

Cháu trai "bắt quả tang" ông nội U70 lén làm 1 việc khi không có ai, tiết lộ sau đó khiến tất cả oà khóc00:29

Chuyến bay delay 3 tiếng khiến người phụ nữ tình cờ chứng kiến cảnh tượng kì lạ: Đây là ông bố bà mẹ hiếm có!00:32

3 người đánh shipper ở Đà Nẵng tử vong bị khởi tố tội 'cố ý gây thương tích'03:01

Camera ghi lại diễn biến hãi hùng khi xe máy phóng tốc độ kinh hoàng ngay ngã tư00:12

Thêm 1 cặp sao Việt bị đồn phim giả tình thật, công khai khóa môi trước hàng trăm người khiến ai cũng sốc00:35

Mỹ nhân đẹp hoàn hảo khiến Trấn Thành vừa gặp đã "rung động", nhan sắc trăm năm có một01:03

Táo Quân 2025 tung trailer chính thức, hé lộ nhiều câu nói ấn tượng00:51

Camera ghi cảnh đôi vợ chồng làm ngân hàng ngã ra sàn nhà sau khi nhận thưởng Tết, biết con số mà thèm00:45

Ông Trump dọa trừng phạt Nga nếu ông Putin từ chối đàm phán chấm dứt chiến sự Ukraine09:59

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Cách làm thịt khô que: Món ăn siêu ngon nhất định nên thử trong Tết này

13:37:27 24/01/2025

Từng miếng thịt khô mềm dai với mùi thơm đậm đà tràn ngập trong miệng. Thịt khô que là món ăn đặc biệt ngon miệng, nhất định bạn nên thử làm trong ngày Tết.

Cách làm món canh xương mướp đắng ngon

05:55:24 23/01/2025

Canh xương mướp đắng (khổ qua) là món canh thơm ngon, bổ dưỡng, chế biến đơn giản và được nhiều người yêu thích.

Tết này hãy nấu món canh vừa ngon miệng lại đẹp mắt, nước dùng đậm đà ai ăn cũng khen

06:04:35 22/01/2025

Hãy tưởng tượng, khi món canh trứng cuộn nhân tôm thịt thơm ngon này được bưng ra bàn, tất cả mọi người đều bị kích thích bởi mùi thơm và hình thức ấn tượng.

Cách làm xôi hình cá chép đẹp mắt dâng cúng ngày ông Công ông Táo thêm ý nghĩa chỉ với vài bước đơn giản

06:02:37 22/01/2025

Với sắc đỏ rực rỡ của gấc, độ dẻo thơm của nếp, kết hợp cùng nhân đậu xanh bùi bùi, món xôi gấc hình cá chép không chỉ ngon miệng mà còn đẹp mắt, chinh phục cả người lớn lẫn trẻ nhỏ.

Cách luộc gà cúng ông Công ông Táo vàng ươm và mẹo hay tận dụng nước luộc gà để có cơm ngon

06:02:06 22/01/2025

Hầu như các dịp lễ cúng đều cần một con gà luộc nhưng không phải ai cũng biết cách luộc gà cúng đẹp mắt, nghiêm cẩn.

Bật mí cách làm bánh kếp kim chi chua cay, giòn rụm

06:00:51 22/01/2025

Bánh kếp kim chi không chỉ cuốn hút bởi hương vị độc đáo mà còn là một lựa chọn hoàn hảo cho bữa sáng hoặc bữa ăn nhẹ.

Chả tôm Thanh Hóa đặc sản mang đậm hương vị xứ Thanh

06:00:25 22/01/2025

Món ăn này không chỉ thu hút bởi hương vị thơm ngon mà còn gắn liền với văn hóa ẩm thực truyền thống của người dân nơi đây.

Top 6 mâm cúng ông Công ông Táo năm 2025 đủ đầy, đẹp mắt, dễ làm

22:30:05 21/01/2025

Mâm cỗ cúng để tiễn ông Công ông Táo về trời thường được chuẩn bị vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm. Tuy nhiên cũng tùy vào điều kiện và hoàn cảnh gia đình, nhiều người chọn cúng trước 1-2 ngày.