Các bước của Iran để tránh xung đột trực tiếp với Mỹ ở Trung Đông

Iran đã tiến hành các bước nhằm tránh một cuộc chiến trực tiếp với Mỹ và tránh liên quan đến lực lượng đã khiến lính Mỹ thiệt mạng ở Jordan, đồng thời chuẩn bị đáp trả nếu bị Mỹ tấn công.

Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei phát biểu tại Tehran, ngày 25/10/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo tờ New York Times, Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran mới đây đã tổ chức một cuộc họp khẩn cấp trong bối cảnh Mỹ trả đũa lực lượng thân Iran liên quan đến vụ tấn công căn cứ Mỹ ở Jordan khiến 3 lính Mỹ thiệt mạng.

Hội đồng trên gồm tổng thống, bộ trưởng ngoại giao, người đứng đầu các lực lượng vũ trang và hai trợ lý của nhà lãnh đạo tối cao Iran. Các thành viên đã tranh luận về cách ứng phó trước một loạt tình huống, trong đó có cuộc tấn công của Mỹ vào chính Iran.

Họ cũng chuyển các kế hoạch được phát triển trong cuộc họp tới nhà lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei và ông đã đưa ra tuyên bố rõ ràng: tránh một cuộc chiến trực tiếp với Mỹ và tránh liên quan đến lực lượng đã khiến lính Mỹ thiệt mạng, đồng thời chuẩn bị đáp trả nếu Mỹ tấn công Iran.

Theo tờ New York Times, trong bối cảnh Iran đang phải đối mặt với những thách thức ở trong nước, xung đột trực tiếp với Mỹ có nguy cơ dẫn đến hậu quả thảm khốc với Iran.

Vì vậy sau đó, các quan chức cấp cao của Iran, bao gồm cả Ngoại trưởng và Đại sứ Iran tại Liên hợp quốc, đã công khai tuyên bố lập trường do ông Khamenei đưa ra, tìm cách trấn an những người Iran đang lo lắng về viễn cảnh chiến tranh và xoa dịu phản ứng của Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Mặc dù Iran nói rằng họ không muốn chiến tranh nhưng họ đang chuẩn bị sẵn sàng cho điều đó. Theo ba người Iran quen thuộc với vấn đề, một quan chức hiện tại và một cựu quan chức Iran, nước này đã đặt tất cả các lực lượng vũ trang trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu cao nhất, kích hoạt hệ thống phòng không đất đối không và bố trí tên lửa đạn đạo dọc biên giới với Iraq.

Tướng Hossein Salami, Tổng tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran phát biểu tại một hội nghị ở Tehran: “Những ngày này, giữa những tuyên bố của các quan chức Mỹ, chúng ta thấy một số lời đe dọa không cần thiết. Chúng ta sẽ sẵn sàng đáp trả trước bất kỳ mối đe dọa nào. Mặc dù chúng ta không mong muốn chiến tranh nhưng chúng ta cũng không sợ hãi hay chạy trốn chiến tranh”.

Iran đã tiến hành một hành động cân bằng trong bối cảnh đầy biến động kể từ ngày 7/10 năm ngoái, khi xung đột nổ ra giữa Israel và Hamas. Các lực lượng của Mỹ và Anh đã tấn công các căn cứ của Houthi ở Yemen, trong khi các cuộc tấn công của Israel ở Syria và Liban đã giết chết các chỉ huy cấp cao của Iran và Hezbollah, nhưng cho đến nay các cuộc giao tranh vẫn chưa trực tiếp nổ ra trong lãnh thổ Iran.

Nhưng một cuộc chiến tranh trực tiếp giữa Iran và Mỹ dường như chỉ là một bước đi sai lầm và Iran đang tìm cách ngăn chặn cuộc chiến trực tiếp đó. Sau chuyến thăm của Tướng Ismail Ghaani, chỉ huy Lực lượng Quds, Kata’ib Hezbollah (lực lượng mà Lầu Năm Góc cho rằng có khả năng chịu trách nhiệm về vụ tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào căn cứ Mỹ ở Jordan) đã đưa ra tuyên bố rằng họ sẽ đình chỉ các cuộc tấn công vào lực lượng Mỹ, rằng Iran không tham gia vào việc ra quyết định và trên thực tế, đôi khi Iran không chấp nhận các cuộc tấn công nhằm vào người Mỹ.

Bên cạnh đó, các quan chức hàng đầu Iran đã thường xuyên tham khảo ý kiến của cựu Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif. Ông Zarif là người ôn hòa và được các quan chức Mỹ biết đến nhiều hơn.

Sassan Karimi, một nhà phân tích chính trị ở Tehran, cho biết: “Các quan chức Iran tham vấn ông Zarif vì ông ấy có thể phân tích tình hình tốt hơn và giải thích điều đó với công chúng ở trong nước. Trong thời điểm nhạy cảm này, họ cần các chuyên gia chính sách đối ngoại hàng đầu như ông Zarif. Mục tiêu là điều hướng cuộc khủng hoảng nghiêm trọng này bằng mọi công cụ và theo cách để Mỹ không tấn công Iran”.

Iran muốn tránh xung đột trực tiếp với Mỹ một phần do các vấn đề trong nước. Ảnh minh họa: NYT

Theo một nguồn tin thân cận với ông Zarif, ông Khamenei đã nhấn mạnh tránh chiến tranh với Mỹ vì bảo vệ chế độ Hồi giáo là ưu tiên cao nhất và chiến tranh sẽ chuyển hướng sự chú ý của thế giới khỏi thảm họa nhân đạo ở Gaza.

Chiến tranh cũng có thể gây ra những hậu quả tai hại trong nước đối với người dân bình thường trong bối cảnh Iran hiện phải gánh chịu các lệnh trừng phạt của phương Tây. Nhiều người Iran không muốn chiến tranh vì sợ nó sẽ khiến mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn.

Nỗi lo chiến tranh đã làm giảm giá trị đồng rial của Iran so với đồng đô la Mỹ tuần trước, làm tăng giá nhiều mặt hàng.

Trong bối cảnh đó, ông Khamenei đã tham gia sâu vào việc vạch ra lộ trình để Iran vượt qua cuộc khủng hoảng này. Theo một quan chức Bộ Ngoại giao Iran, ông Khamenei đã nhận được các báo cáo tóm tắt hàng ngày về những diễn biến trong khu vực từ người đứng đầu lực lượng vũ trang và cố vấn chính sách đối ngoại, đồng thời đưa ra kết luận cuối cùng đối với mọi quyết định của Hội đồng An ninh Quốc gia.

Vào tháng 1 vừa qua, ông đã chấp thuận khuyến nghị của hội đồng trên về việc phóng tên lửa đạn đạo nhằm vào nơi mà Iran cho là căn cứ của các nhóm khủng bố ở Pakistan và Syria, cũng như tấn công nơi mà nước này gọi là trung tâm hoạt động của tình báo Israel ở miền bắc Iraq. Pakistan và Iraq, thường thân thiện với Iran, đã phản ứng giận dữ và Pakistan đã tấn công đáp trả vào những nơi họ cho là căn cứ khủng bố ở Iran. Ông Khamenei sau đó đã yêu cầu các chỉ huy quân sự tránh các cuộc đụng độ như ở Pakistan.

Ali Vaez, Giám đốc về Iran của Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, một tổ chức ngăn ngừa xung đột, nhận định: “Vấn đề nan giải đối với chính quyền Mỹ là tìm cách làm tổn thương Iran mà không tấn công trực tiếp vào lãnh thổ của họ. Vấn đề là khi bên này tấn công bên kia, điều đó tạo ra nhu cầu đáp trả và vòng luẩn quẩn này vẫn tiếp tục, đến một thời điểm nhất định nó sẽ bùng nổ thành xung đột trực tiếp”.