Cá bống xệ biển, đừng nhìn tên mà bắt hình dong!

Tô cá bống xệ biển kho tiêu, thơm ngon “động trời”! Ăn cùng tô canh rau tập tàng hoặc dĩa dưa leo non với cà chua xắt mỏng thật hao cơm.

Thoạt trông, con bống xệ biển khá giống với cá bống kèo thiên nhiên nhưng thịt nó săn chắc và ngọt đậm hơn.

Vốn có hai dòng cá bống xệ ở vùng duyên hải Nam bộ. Có loại nhỏ con, to hết cỡ bằng ngón tay út người lớn, dài khoảng hai lóng tay, bụng thường no tròn do tham ăn. Thường thấy chúng lượn lờ gần mé sông, rạch ở Bến Tre, Trà Vinh… Loại này, thịt bở và tanh hơn.

Loại thứ hai như đã nói, ưa sống theo bãi bồi sông lớn hoặc cửa biển. Con lớn có thể bằng ngón tay cái, dài hơn cả gang tay, chắc thịt và ít tanh.

Cá bống xệ biển trông khá giống cá kèo.

Bởi vậy, một số người Tiều ở Bạc Liêu, thích nồi cá bống xệ kho tiêu hơn cá kèo kho kẹo. Tuy nhiên, phần gan cá bống xệ biển không béo bằng gan cá kèo. Cho nên, lúc ướp cá người ta sẽ rưới vào vài muỗng canh mỡ heo hoặc dầu ăn để nâng độ béo… Khi thành phẩm, ta nói ơ cá thơm ngon “động trời”! Ăn cùng tô canh rau tập tàng hoặc dĩa dưa leo non với cà chua xắt mỏng thật hao cơm.

Đám cá bống xệ biển, thường phát triển mạnh trong dòng nước lợ nhẹ. Mùa rộ của chúng kéo dài từ khoảng tháng Tám âm lịch đến đầu tháng Giêng. Thường gặp ở Cần Giờ (TP.HCM), Gò Công Đông (Tiền Giang), Gành Hào (Bạc Liêu)… Xưa, dân địa phương bắt cá bằng cách lội tìm hang, rồi moi bắt bằng tay (còn gọi là “thụt cá”), lúc nước ròng. Nay tiến bộ hơn, người ta dùng lưới ba màng hoặc rập đuôi chuột (lồng bát quái, “mười hai cửa ngục”) để giăng/bẫy cá.

Thật hao cơm, bống xệ biển kho tộ.

Món kế nữa, hấp dẫn không kém món kho tiêu là chiên tươi. Trước đó, đầu bếp sẽ ướp lạt cá với ít muối ớt giã và bột ngọt. Chờ thấm gia vị khoảng 15-20 phút, chiên vừa vàng. Trong thời gian đó, họ sẽ chuẩn bị dĩa gỏi trộn xổi với vài củ cải trắng bào mỏng và nhúm cọng cần tây xắt khúc, dài cỡ 2 lóng tay người lớn. Xong, rưới vào gần một chén giấm nuôi pha đường. Trộn đều. Chờ thấm khoảng 10 – 15 phút.

Kế nữa, giầm mớ cá bống chiên vừa vàng vào dĩa nước mắm ớt pha chua ngọt hoặc nước mắm nguyên chất, tùy thích. Lúc này, thịt cá càng ngọt thơm đậm đà. Gắp kèm, đũa gỏi củ cải chua thơm với thoảng nhẹ mùi vị hăng nồng, thêm hài hòa và hấp dẫn làm sao.

Món này, “đưa” bún tươi cũng hợp mà “đưa cay” càng mượt mà.

Mùa nào thức nấy – thật ngon lành.

Vậy đó, lối ăn uống theo mùa và nghệ thuật nâng đỡ bao vật thực thân quen, ở khâu “bếp núc”, của người nhà quê mới đáng yêu làm sao. Lâu dần, sẽ kết tinh thành những hạt tri thức bản địa lấp lánh.

Trong đó, “công sức” của đám cá bống xệ biển không hề nhỏ!