Bước ngoặt quan trọng định hình trật tự thế giới trong tương lai

Từ một liên minh kinh tế, BRICS nay đã trở thành khối chiến lược, thách thức sự thống trị của phương Tây.

Với sự mở rộng đáng kinh ngạc và sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung Quốc và Nga, thế giới đang chứng kiến sự trỗi dậy của một hệ thống đa cực mới.

Toàn cảnh Hội nghị Cấp cao Nhóm BRICS ở Kazan, Nga, ngày 23/10/2024. Ảnh: ANI/TTXVN

Theo cổng phân tích thông tin News.az của Azerbaijan, trong bối cảnh trật tự thế giới đang dần chuyển dịch khỏi cấu trúc đơn cực hậu Chiến tranh Lạnh, khối BRICS đang nổi lên như một biểu tượng mạnh mẽ của sự chuyển đổi địa chính trị toàn cầu. Từ một liên minh kinh tế lỏng lẻo ban đầu, BRICS ngày nay đã phát triển thành một đối trọng đáng kể với các thể chế do phương Tây lãnh đạo.

Sự kiện BRICS mở rộng gần đây, kết nạp thêm Saudi Arabia, Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Iran và Ethiopia, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển của khối. Điều này không chỉ mở rộng phạm vi ảnh hưởng địa lý mà còn củng cố vị thế của BRICS như một diễn đàn toàn cầu dành cho các thị trường mới nổi.

Trọng tâm của sự chuyển đổi này nằm ở mối quan hệ ngày càng sâu sắc giữa Trung Quốc và Nga – hai quốc gia thành viên có ảnh hưởng lớn nhất của khối. Mặc dù có những khác biệt nhất định về hệ thống kinh tế và chính trị, hai cường quốc này ngày càng đoàn kết trong mục tiêu chung: xây dựng một trật tự thế giới đa cực, tôn trọng chủ quyền và quyền tự chủ của mỗi quốc gia.

Tầm nhìn và sáng kiến chiến lược

Sức hấp dẫn của BRICS không chỉ đến từ lời hứa định hình lại kiến trúc quản trị toàn cầu, mà còn từ các sáng kiến cụ thể hướng tới tương lai. Được thúc đẩy chủ yếu bởi tầm nhìn chiến lược của Bắc Kinh và Moskva, khối này hướng đến việc xây dựng một thế giới toàn diện và công bằng hơn.

Trung Quốc đã đưa ra nhiều đề xuất đáng chú ý, bao gồm: Thúc đẩy nghiên cứu và hợp tác khoa học, nền tảng dữ liệu vệ tinh cảm biến từ xa chung và cơ chế trao đổi công nghiệp bền vững giữa các nước BRICS. Những sáng kiến này phục vụ một mục đích chiến lược rõ ràng: giảm sự phụ thuộc về công nghệ và kinh tế vào phương Tây.

Lĩnh vực hợp tác nổi bật nhất giữa Trung Quốc và Nga là cơ sở hạ tầng và năng lượng. Từ việc hiện đại hóa mạng lưới đường sắt ở Viễn Đông của Nga đến các dự án phát triển chung trong xây dựng cảng và nhà ga LNG (khí tự nhiên hóa lỏng), quan hệ đối tác này đang mang lại những kết quả kinh tế cụ thể.

Một ví dụ điển hình là cảng Sovetskaya Gavan ở vùng Khabarovsk (Nga) đang được phát triển với sự hỗ trợ của Trung Quốc nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu tài nguyên và hậu cần xuyên biên giới.

Đáng chú ý không kém là khoản đầu tư chung vào Tuyến đường biển phía Bắc (NSR) – hành lang vận chuyển rút ngắn khoảng cách hàng hải giữa châu Á và châu Âu. NSR mang lại lợi ích chiến lược cho cả hai quốc gia: giảm thời gian vận chuyển, giảm chi phí vận tải, đồng thời cho phép Nga gây ảnh hưởng lớn hơn đến hoạt động thương mại ở Bắc Cực. Đối với Trung Quốc, tuyến đường này cung cấp một lựa chọn thay thế để tiếp cận các thị trường toàn cầu, độc lập với các điểm nghẽn như Eo biển Malacca.

Năm 2023 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi các tàu chở hàng của Trung Quốc và Nga, bao gồm tàu chở dầu và tàu container, đã hoàn thành nhiều chuyến đi thành công qua NSR, chứng minh tính khả thi của tuyến đường này.

Hợp tác năng lượng cũng là một trụ cột quan trọng trong mối quan hệ song phương. Đường ống Power of Siberia, vận chuyển khí đốt tự nhiên từ Nga sang Trung Quốc, là minh chứng cho quan hệ đối tác năng lượng dài hạn phù hợp với lợi ích kinh tế và địa chính trị của cả hai bên. Trong bối cảnh châu Âu giảm sự phụ thuộc năng lượng vào Nga, Trung Quốc đang nổi lên là khách hàng năng lượng quan trọng nhất của Moskva.

Quyền tự chủ chiến lược và đối phó với áp lực từ phương Tây

Đối mặt với áp lực gia tăng từ phương Tây, đặc biệt là từ Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc và Nga đã xây dựng “quyền tự chủ chiến lược”. Họ coi đa cực không chỉ là một khái niệm suông mà là một sự điều chỉnh cần thiết đối với sự thống trị quá mức của phương Tây trong nhiều thập kỷ qua.

Cả hai quốc gia hiện đang tăng cường hợp tác trong các khuôn khổ đa phương như Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) và BRICS, đồng thời xây dựng quan hệ chặt chẽ hơn với các quốc gia ở Nam toàn cầu (các quốc gia mới nổi và đang phát triển khác ngoài phương Tây).

Giám đốc điều hành Viện hợp tác chiến lược Trung Quốc-Nga tại Đại học Thanh Hoa (ISRC) Wang Qi nêu quan điểm: “Những nỗ lực của các nhà hoạch định chính sách phương Tây nhằm khai thác sự chia rẽ hoặc tạo ra rạn nứt giữa Moskva và Bắc Kinh phần lớn đã thất bại”. Washington coi liên minh Trung Quốc-Nga là mối đe dọa đáng kể đối với trật tự quốc tế tự do, trong khi Bắc Kinh và Moskva xem mối quan hệ đối tác của họ là phản ứng hợp lý trước các chính sách kiềm chế và trừng phạt của phương Tây.

Bên cạnh đó, quan hệ đối tác Trung Quốc-Nga ngày càng hướng đến việc khuếch đại tiếng nói của Nam toàn cầu. Thông qua BRICS, hai quốc gia tạo ra các nền tảng trao quyền cho các nền kinh tế mới nổi và tái cân bằng ảnh hưởng toàn cầu. Ngân hàng Phát triển Mới BRICS được xem như một giải pháp thay thế cho Quỹ Tiền tệ thế giới (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), cung cấp tài chính mà không có ràng buộc chính trị.

Với ngày càng nhiều quốc gia như Pakistan hay Algeria bày tỏ mong muốn gia nhập, sức nặng của BRICS trên trường quốc tế chắc chắn sẽ tiếp tục tăng lên. Tuy nhiên, thành công lâu dài của khối này không chỉ phụ thuộc vào sự mở rộng về mặt thể chế mà còn ở khả năng mang lại giá trị kinh tế và chiến lược thực sự cho các thành viên.