Bloomberg: Trung Quốc tăng cường sức mạnh “cơ bắp”, Mỹ quan ngại vấn đề nội bộ Bắc Kinh

Trang Bloomberg của Mỹ ngày 29/06/2014 đăng tải bài viết có tiêu đề: “Trong khi Trung Quốc tập trung tăng cường sức mạnh cơ bắp thì Obama lại quan ngại về điểm yếu của đối phương” cho biết, trong khi Trung Quốc triển khai nhiều máy bay đọ sức với Nhật, hành xử vô nhân đạo với tàu của Việt Nam trên Biển Đông, phớt lờ phản đối của thế giới… thì điều khiến Obama quan ngại nhất hiện nay chính là sự suy yếu của Bắc Kinh.

Mức tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc hiện nay được cho là đang ở mức thấp nhất trong vòng 24 năm qua. Giữa bối cảnh như vậy, vấn đề nội bộ của Trung Quốc đang ngày càng được quan tâm, chú ý. Trong khi người dân Mỹ đang tỏ ra quan ngại về việc có thể sẽ bị một cường quốc mới nổi vượt mặt thì Tổng thống của họ lại đang lo lắng về sự bất ổn định của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Tổng thống Obama trong một cuộc phỏng vấn cách đây không lâu cho biết, nhìn từ nhiều phương diện, nếu Trung Quốc bắt đầu suy yếu, như vậy đối với Mỹ là một vấn đề lớn về an ninh quốc gia.

Du khách đi bộ trong nhà ga xe lửa Nam Bắc Kinh (Ảnh: Bloomberg)

Không ai mong đợi điều như vậy xảy ra, tuy nhiên Bắc Kinh thực sự đang đối mặt với nhiều vấn đề dễ dàng dẫn đến bất ổn. Sau hơn 30 năm phát triển, thu nhập bình quân của người Trung Quốc đã tăng gấp 17 lần so với năm 1978, nhưng các rủi ro cũng theo đó tăng lên. Kenneth Liebertha – chuyên trách các vấn đề Châu Á thời Tổng thống Clinton cho biết: “Trung Quốc đang trải qua một sự chuyển đổi lớn trong quá trình xây dựng xã hội hiện đại hóa, nhưng mỗi trường hợp đều phát sinh bất ổn xã hội. Mỗi một điều họ thực hiện, tốc độ, quy mô và phạm vi chuyển đổi đều chưa có quốc gia nào thử nghiệm qua”.

Kết quả như thế nào thì đều ảnh hưởng đến Mỹ. Trung Quốc đang là chủ nợ lớn nhất của Mỹ với gần 1.300 tỷ USD trái phiếu trong tay. Năm 2013, thương mại hai chiều Trung Quốc – Mỹ đạt 562 tỷ USD, tăng 38% so với 5 năm trước. Liebertha nói, trong trường hợp tiêu cực như vậy, nếu phát sinh sự bất ổn lớn có thể sẽ dẫn đến làn sóng người tỵ nạn, thậm chí là mối đe dọa đối với sự kiểm soát khoảng 250 đầu đạn hạt nhân của Trung Quốc, ông nói: “Đây không phải là điều mà Mỹ mong muốn ở tương lai”.

Nhân viên cấp cao của Trung tâm An ninh Mỹ – Ratner cho biết: “Mỹ rất mong muốn hỗ trợ cho sự ổn định và tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc. Mỹ sẽ không làm tổn hại đến các hoạt động kinh tế và chính trị ổn định của Trung Quốc, một phần là vì làm như vậy sẽ không có lợi cho lợi ích của chính Mỹ”.

Đối thoại Mỹ – Trung

Mức độ hợp tác của hai nước sẽ được thể hiện trong Đối thoại Chiến lược và Kinh tế được tổ chức trong hai ngày 09-10/07/2014. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Jacob Lew và Ngoại trưởng John Kerry cũng Phó Thủ tướng Trung Quốc Uông Dương và Ủy viên quốc vụ viện Dương Khiết Trì sẽ là đồng chủ tịch.

Ngay thời điểm các quan chức Mỹ đến Bắc Kinh tham dự cuộc đối thoại, Trung Quốc vẫn đang phải đối mặt với các thách thức do công cuộc hiện đại hóa “lộn xộn” của mình gây ra. Mỗi tháng, tại Trung Quốc, có hơn 1 triệu người di cư từ các vùng công thôn đến các thành phố, để lại mọi thứ thân thuộc vì một tương lai không hề chắc chắn.

Từ năm 2004, số người sinh sống tại các đô thị của Trung Quốc đã tăng thêm 200 triệu người, tương đương dân số của Brazil, và chính phủ nước này còn lên kế hoạch đưa thêm nhiều người đến thành phố hơn nữa. Đến năm 2030, Trung Quốc sẽ có 1 tỷ cư dân thành phố, tăng lên từ con số 730 triệu người hiện nay, theo Ngân hàng Thế giới.

Thỏa thuận ngầm

Lieberthal nhận định, trong khi việc di chuyển từ các khu vực nông thôn đến thành thị khiến thu thập tăng lên, nó lại tạo nên sự mất ổn định và xa lánh về mặt xã hội.

Kể từ cuộc biểu tình Thiên An Môn năm 1898, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã duy trì ổn định xã hội với sự tăng trưởng kinh tế và chế độ độc tài. Nền tảng của trật tự xã hội là một sự thỏa thuận ngầm: Đảng Cộng sản Trung Quốc duy trì quyền lực độc quyền và đổi lại sẽ đưa tới mức sống tốt hơn.

Thỏa thuận này đang gặp áp lực. Các tác động về môi trường – tình trạng ô nhiễm không khí mà một cố vấn chính phủ từng nhận định là “không thể chịu đựng được” cùng với tình trạng thiếu nước – đã làm xói mòn quan niệm rằng cuộc sống đang được cải thiện. Vào tháng 05/2014, tại thành phố Hàng Châu, 60 người đã bị bắt sau khi các cuộc biểu tình phản đối đề xuất xây dựng một lò đốt rác biến thành cuộc ẩu đả với cảnh sát và các xe hơi riêng bị lật ngược theo tờ Nhân dân Nhật Báo.

Chính phủ Trung Quốc đang tham gia vào một quá trình chuyển đổi sang một mô hình kinh tế khác, yêu cầu quá trình thay đổi lối sống chậm hơn, tăng trưởng bền vững hơn so với con số trung bình 10% hàng năm từ năm 2005 – 2011.

Ngành bất động sản TQ mà Societe Generale SA cho rằng đó là nỗi rủi ro lớn nhất đối với nền kinh tế TQ hiện đang phải đối mặt với tình trạng dư thừa trong bối cảnh giá cả đang giảm (nhiều chuyên gia gọi đây là bong bóng bất động sản)

Làm chậm quá trình tăng trưởng

“Phần lớn sự ổn định tại Trung Quốc phụ thuộc vào sự tăng trưởng, vì vậy cơ sở hợp pháp của Đảng Cộng sản Trung Quốc khá hẹp”, Yasheng Huang, người sáng lập China Lab tại Viện Công nghệ Massachusetts nhận định, “Có thể sự bất ổn sẽ gia tăng đáng kể khi tăng trưởng chậm lại”.

Trong quý một, tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình cả năm của Trung Quốc đã giảm xuống còn 7,4% và đến năm 2026 con số này chỉ còn 5%, theo Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Hội đồng Nhà nước và Ngân hàng Thế giới. Điều xảy đến sau sự phát triển kéo dài ba thập kỷ: khoảng cách giàu nghèo tại Trung Quốc lớn hơn Mỹ, theo một nghiên cứu mới đây của Đại học Michigan.

Các cải cách kinh tế nhằm mục đích trao cho các lực lượng thị trường một vai trò quyết định trong việc phân bổ nguồn lực sẽ khiến các cá nhân và tổ chức hưởng lợi từ hệ thống hiện tại gặp bất lợi. Việc cho phép giá lao động, vốn và năng lượng tăng lên có thể “thách thức cam kết về quá trình cải cách của các nhà lãnh đạo cấp cao”, Barry Naughton, một chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học California, San Diego, nhận định.

Sự phụ thuộc tín dụng

Nhiệm vụ trở nên phức tạp do sự cần thiết phải xóa bỏ sự phụ thuộc về tín dụng của nền kinh tế. Theo một báo cáo ngày 12/06/2014 của Ngân hàng Standard Chartered từ khủng hoảng tài chính năm 2008, nợ của Trung Quốc đã tăng lên tới 245% tổng sản phẩm quốc nội.

Các lãnh đạo của Trung Quốc có những mối lo lắng riêng của họ. Tập Cận Bình đã thực hiện một chiến dịch chống tham nhũng nhằm vào các quan chức quân đội và quan chức đảng cấp cao, có thể là cuộc đàn áp lớn nhất trong lịch sử.

Nạn nhân mới nhất của cuộc thanh trừng nạn tham nhũng là ông Lưu Thiết Nam, cựu Phó chủ tịch Ủy ban Kế hoạch Nhà nước. Cụ thể, các công tố viên cho biết ông Lưu sẽ bị kết tội nhận hối lộ. Ông Lưu, 59 tuổi, đã thừa nhận cáo buộc của các công tố viên là “đã nhận khoản tiền hối lộ rất lớn”.

Tuy nhiên, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã quản lý để đưa một đất nước với 1,3 tỷ dân phát triển từ tình trạng thiếu thốn đến thịnh vượng. Martin Whyte, một nhà xã hội học tại Đại học Harvard, đã so sánh số liệu khảo sát về thái độ của người Trung Quốc vào năm 2009 và 2004 và không tìm thấy bằng chứng nào về cái mà ông gọi là quan điểm “núi lửa xã hội”.

Gạt bỏ Mỹ

“Thái độ chấp nhận sự bất bình đẳng hiện nay vẫn còn phổ biến mặc cho khoảng cách thu nhập tại Trung Quốc vẫn tiếp tục tăng lên”, ông kết luận.

Sự giàu có của Trung Quốc đã chuyển sang vị thế quân sự mạnh mẽ hơn và hung hăng hơn. Máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã bay sát các máy bay giám sát của Nhật Bản trên khu vực các quần đảo đang tranh chấp tại Biển Hoa Đông trong khi các tàu hải quân Trung Quốc tấn công tàu Việt Nam tại Biển Đông.

Đầu tháng 06/2014, Trung Quốc đã sôi sục tại một hội nghị an ninh khu vực tại Singapore. Thiếu tướng Zhu Chenghu, giáo sư tại Đại học Quốc phòng Trung Quốc, đã cảnh báo các đồng minh của Mỹ ở Châu Á không nên mong chờ vào sự hiện diện của Mỹ trong khu vực.

Giải quyết các mối nghi ngờ

Thay vì chỉ ra mối quan tâm chính đối với sự ổn định của Trung Quốc, các nhận định của Tổng thống Obama có thể phản ánh một nỗ lực nhằm giải quyết các nghi ngờ của lãnh đạo Trung Quốc về quyết định chú ý hơn đến Châu Á của tổng thống, theo Andrew Nathan, chuyên gia Trung Quốc tại Đại học Columbia tại New York.

Các lãnh đạo Trung Quốc xem kế hoạch “tái cân bằng” của Obama là dấu hiệu cho thấy ông muốn ngăn chặn sự xuất hiện của một siêu cường quốc đối thủ. Bằng cách nhấn mạnh nguyên tắc của Mỹ đối với một Trung Quốc thống nhất và thịnh vượng, Obama có thể cố gắng giảm bớt các lo lắng như vậy.

Các lãnh đạo Trung Quốc nhận thấy điểm yếu của họ. Mặc dù chính phủ đã ngưng phát hành báo cáo biểu tình chính thức từ năm 2005, rõ ràng tình trạng mất trật tự vẫn xảy ra hằng ngày. Sun Liping, giáo sư tại Đại học Tsinghua, ước tính đã có khoảng 180.000 cuộc biểu tình, đình công, bạo động và “hàng loạt sự cố” vào năm 2010, tăng gấp hai lần so với năm 2006.

“Họ phải đối mặt với các thách thức trật tự xã hội rất nghiêm trọng”, Murray Scot Tanner, nhà khoa học cấp cao tại Bộ phận Nghiên cứu Trung Quốc thuộc CNA Corp., một nhóm nghiên cứu tại Arlington, Virginia, nhận định. “Và một vài vấn đề trong số đó đang ngày càng trở nên nghiêm trọng”.

Thanh Vân (dịch theo Bloomberg)

Theo NTD