Biden thắp hy vọng cho các lãnh đạo châu Á
Kinh nghiệm chính trị, sự điềm đạm của Biden dường như được đón nhận ở châu Á, nơi các lãnh đạo bối rối với chính sách hỗn loạn của Mỹ 4 năm qua.
Hai tuần sau vụ bạo loạn gây ngỡ ngàng tại Đồi Capitol, do đám đông ủng hộ cựu tổng thống Donald Trump tiến hành, Joe Biden hôm 20/1 tuyên thệ nhậm chức Tổng thống thứ 46 của Mỹ, với bài phát biểu kêu gọi đoàn kết và chấm dứt xung đột. Ông cho biết sự chuyển giao quyền lực là bằng chứng cho thấy “ý chí của người dân đã được tiếp nhận”.
“Một lần nữa chúng ta học được rằng nền dân chủ vô cùng quý giá và cũng thật mong manh. Ngay giờ phút này, các bạn của tôi, nền dân chủ đã thắng thế”, tân Tổng thống Mỹ tuyên bố.
Giới quan sát đ.ánh giá cảm giác yên tâm về Biden, sau nhiệm kỳ đầy thăng trầm của Trump, thể hiện rõ qua lời chúc trên mạng xã hội từ các lãnh đạo khu vực châu Á – Thái Bình Dương, với minh chứng điển hình là Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in.
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại một sự kiện ở Nhà Trắng hôm 22/1. Ảnh: AFP .
“Chúc mừng lễ nhậm chức của Joe Biden. Nước Mỹ đã trở lại. Sự khởi đầu mới của nước Mỹ sẽ giúp nền dân chủ thậm chí vĩ đại hơn nữa. Cùng với người dân Hàn Quốc, tôi sẽ sát cánh bên hành trình hướng tới đoàn kết nước Mỹ của ngài”, Tổng thống Moon viết trên Twitter hôm 21/1.
Trong bài đăng trên Facebook, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long cho biết ông cầu chúc Biden “luôn thành công trong mọi nỗ lực” nhằm hàn gắn những chia rẽ tại Mỹ, sau cuộc bầu cử “đầy tranh cãi và cay đắng” tháng 11 năm ngoái.
“Sau 4 năm nước Mỹ rơi vào hỗn loạn, châu Á giờ đây có thể trông đợi vào một thời kỳ ổn định, lý trí và đầy tiềm năng”, Tommy Koh, cựu nhà ngoại giao Singapore và là chuyên gia uy tín về quan hệ Mỹ – châu Á, nhận xét trên Facebook.
David Adelman, cựu đại sứ Mỹ tại Singapore, cũng đồng quan điểm khi cho rằng các lãnh đạo thế giới dường như “thở phào nhẹ nhõm với việc chủ nhân mới của Nhà Trắng là một người đáng tin cậy và kiên định, cam kết khôi phục danh tiếng của Mỹ như một bên mang đến hòa bình và thịnh vượng”.
Frank Lavin, cựu đặc phái viên Mỹ tại Singapore, cho rằng mặc dù bài phát biểu nhậm chức của Biden tập trung vào vấn đề trong nước, nó vẫn có khả năng gây tiếng vang lớn trên thế giới nhờ nội dung hàm chứa trong đó.
“Tôi nghĩ điều làm nên thành công của bài phát biểu là ông ấy nói với giọng điệu bao quát và điềm đạm, đưa ra một tầm nhìn hấp dẫn về nước Mỹ, một quốc gia vì người dân, thành công và giải quyết cuộc khủng hoảng Covid-19″, Lavin nêu ý kiến.
Video đang HOT
Meera Shankar, cựu đại sứ Ấn Độ tại Mỹ, cho rằng dấu hiệu ban đầu mà Biden gửi đến thế giới là Mỹ sẽ không còn khó đoán như chính quyền t.iền nhiệm. “Dường như Biden sẽ theo đuổi chính sách đối ngoại truyền thống, ít thất thường hơn so với Trump”, Meera nói.
Hầu hết giới quan sát đ.ánh giá quyết định ký sắc lệnh đưa Mỹ tái gia nhập hiệp định Paris về biến đổi khí hậu là chi tiết quan trọng nhất trong ngày đầu tiên của Biden tại Phòng Bầu dục.
Rohan Mukherjee, nhà nghiên cứu chính sách đối ngoại tại Đại học Yale-NUS của Singapore, cho biết những năm dưới thời Trump không chỉ là khoảng thời gian lãng phí đối với nỗ lực chống biến đổi khí hậu toàn cầu, mà còn là bước lùi đáng kể của một trong những nước phát thải carbon nhiều nhất thế giới.
“Việc tái gia nhập hiệp định là tín hiệu quan trọng với thế giới rằng Mỹ đã sẵn sàng đóng vai trò dẫn dắt toàn cầu một lần nữa, thay vì tìm cách phá hủy một số cấu trúc trong trật tự quốc tế và âm thầm chứng kiến những phần còn lại sụp đổ”, Mukherjee nhận định.
Joseph Liow, nhà phân tích các vấn đề quốc tế tại Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết Biden cũng nên chứng minh rằng ông nhận thức được những khó khăn và thách thức mà các nước châu Á phải đối mặt trong bối cảnh riêng của họ. Chúng có thể rất khác so với những vấn đề đang tồn tại ở Bắc Mỹ và Tây Âu.
Trọng tâm đáng chú ý hàng đầu được cho là những hành động và chính sách liên quan đến Trung Quốc của chính quyền Biden. Antony Blinken, ứng viên ngoại trưởng của tân Tổng thống Mỹ, hôm 19/1 phát biểu trước quốc hội rằng ông đồng tình với “nguyên tắc cơ bản” trong cách tiếp cận cứng rắn với Trung Quốc của Trump, nhưng nói thêm rằng ông có những quan điểm khác trên một số lĩnh vực.
Ấn Độ nằm trong số những quốc gia đang hy vọng Mỹ tiếp tục chính sách cứng rắn với Trung Quốc tương tự thời Trump. “Chừng nào cuộc đối đầu Mỹ – Trung còn chi phối nền chính trị châu Á, Ấn Độ vẫn sẽ là đối tác không thể thiếu của Mỹ. Câu hỏi quan trọng là New Delhi có thể tận dụng cơ hội vàng này như thế nào”, MK Bhadrakumar, cựu nhà ngoại giao Ấn Độ, cho hay.
Dewi Fortuna Anwar, bình luận viên chính sách đối ngoại nổi tiếng của Indonesia, cho biết chính phủ nước này thì hy vọng chính quyền Biden sẽ tạo ra “môi trường thuận lợi hơn, nhằm đảm bảo hợp tác trong việc phục hồi sau Covid-19, tái xây dựng kinh tế và hợp tác khu vực sâu rộng hơn”, đồng thời duy trì sự tập trung vào khu vực thông qua ASEAN.
Tuy nhiên, giới quan sát lưu ý những rào cản đáng kể đối với Biden vẫn tồn tại, do những kỳ vọng khác nhau đối với chính quyền mới của Mỹ từ các quốc gia khắp thế giới.
Theo Nydia Ngiow, giám đốc cấp cao tại nhóm cố vấn chính trị BowerGroupAsia của Singapore, châu Á đang nhìn về phía Biden với niềm lạc quan và hy vọng “một cách thận trọng”.
Trung Quốc 'tiên hạ thủ vi cường' với Biden
Bắc Kinh "ra tay trước" bằng các thỏa thuận thương mại ở châu Á và châu Âu nhằm ngăn Biden tập hợp mặt trận thống nhất chống Trung Quốc.
Năm 2020, hình ảnh Trung Quốc trên toàn cầu đã suy giảm vì cách xử lý ban đầu với Covid-19 và chính sách "ngoại giao chiến lang" (các nhà ngoại giao đưa ra những tuyên bố cứng rắn, quyết liệt, sẵn sàng c.ông k.ích các nước khác để bảo vệ lợi ích của Trung Quốc).
Một khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew vào tháng 10 cho thấy tại 14 quốc gia phát triển, ác cảm của công chúng với Trung Quốc đã lên đến mức cao nhất trong hơn một thập kỷ.
Tuy nhiên, sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc sau đại dịch đã cho Chủ tịch Tập Cận Bình cơ hội lớn về ngoại giao. Việc ông Tập hồi tháng 9/2020 cam kết đẩy nhanh quá trình giảm lượng khí thải carbon đã giúp Trung Quốc nhận được sự tán dương quốc tế, ngay cả khi Bắc Kinh vẫn chưa nêu chi tiết cách họ sẽ hạn chế than đá và các ngành công nghiệp gây ô nhiễm nặng khác.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Phó tổng thống Mỹ Joe Biden tại Mỹ năm 2015. Ảnh: AP .
Cũng vào tháng 9 năm ngoái, ông Tập bày tỏ mong muốn kết thúc 7 năm đàm phán về thỏa thuận đầu tư với châu Âu. Chỉ vài tháng trước đó, thỏa thuận này tưởng như đã "chết" trong trong bối cảnh ác cảm với Trung Quốc ngày càng gia tăng ở châu Âu. "Có những khác biệt thực sự và chúng tôi sẽ không che giấu chúng", Charles Michel, chủ tịch Hội đồng Châu Âu, cho biết hồi tháng 9/2020.
Đột phá diễn ra sau bầu cử tổng thống Mỹ. Trong khi Trump làm mất lòng các đồng minh truyền thống của Mỹ ở châu Âu và châu Á, Tổng thống đắc cử Joe Biden cam kết tập hợp liên minh đa quốc gia để đối phó với những thách thức kinh tế, ngoại giao và quân sự mà Trung Quốc đặt ra.
Trung Quốc rõ ràng đã thấy trước mối đe dọa. Chỉ hai tuần sau bầu cử Mỹ, Trung Quốc cùng 14 quốc gia, chủ yếu thuộc châu Á, ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Đầu tháng 12, sau các cuộc điện đàm với Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, ông Tập đã thúc đẩy việc hoàn tất hiệp định đầu tư với châu Âu.
Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia tương lai của Biden, đã đăng tweet gợi ý rằng châu Âu nên chờ tham vấn với chính quyền mới của Mỹ trước khi ra quyết định. Tuy nhiên, những khuyến cáo của ông không có tác dụng, EU và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận hôm 30/12.
Với những động thái "ra tay trước" như vậy, ông Tập đang cho thấy Tổng thống đắc cử Biden sẽ gặp khó khăn trong việc tập hợp mặt trận thống nhất cùng các đồng minh để chống Trung Quốc , Steven Lee Myers, nhà báo của NYTimes, nhận xét.
Noah Barkin, chuyên gia về Trung Quốc của Rhodium Group, gọi hiệp định đầu tư Trung - Âu là "chiến thắng địa chính trị đối với Trung Quốc". Các công ty Trung Quốc vốn có cơ hội tiếp cận thị trường châu Âu nhiều hơn công ty châu Âu vào thị trường Trung Quốc. Thành tựu thực sự của Bắc Kinh trong thỏa thuận này là về mặt ngoại giao.
Giới phân tích đ.ánh giá Trung Quốc chỉ phải chấp nhận những nhượng bộ khiêm tốn để đổi lại việc xoa dịu lo ngại ngày càng lớn về các chính sách của Bắc Kinh như luật an ninh Hong Kong và vấn đề Tân Cương. Nước này đồng ý, ít nhất là trên giấy tờ, nới lỏng nhiều hạn chế áp đặt đối với các công ty châu Âu làm việc tại Trung Quốc và mở cửa với các ngân hàng châu Âu.
Họ cũng cam kết "thực hiện các nỗ lực liên tục và bền vững" để phê chuẩn hai công ước quốc tế về lao động c.ưỡng b.ức. Câu hỏi đặt ra là liệu các cam kết có được thực thi hay không. Trung Quốc được cho là vẫn chưa thực hiện tất cả lời hứa họ đưa ra khi gia nhập WTO năm 2001.
Một số nhà quan sát cho rằng động thái của Trung Quốc mang tính chiến thuật. "Sẽ là sai lầm nếu coi những nhượng bộ này của Trung Quốc là một thay đổi đáng kể trong chính sách", Barkin nói. "Trong năm qua, chúng ta đã chứng kiến Bắc Kinh siết chặt quản lý với nền kinh tế, hỗ trợ nhiều hơn doanh nghiệp nhà nước và thúc đẩy 'tự lực cánh sinh'".
Myers bình luận rằng một lần nữa, Trung Quốc chứng minh rằng họ chỉ phải trả giá rất ít hoặc không hề hấn về mặt ngoại giao, dù nước này có những hành động không phù hợp với các giá trị châu Âu. Châu Âu đã chốt hiệp định đầu tư một ngày sau khi EU công khai chỉ trích án tù khắc nghiệt với một luật sư Trung Quốc đã đưa tin về đợt bùng phát Covid-19 ở Vũ Hán đầu năm 2020.
Australia cũng ở trong tình cảnh tương tự vào tháng 11 khi nước này ký RCEP, ngay cả khi Bắc Kinh đang tung nhiều đòn kinh tế chống lại Canberra.
Ảnh hưởng kinh tế và ngoại giao lớn của Trung Quốc, đặc biệt là vào thời điểm khủng hoảng toàn cầu, khiến các quốc gia khác cảm thấy họ không có lựa chọn nào khác, dù họ không đồng tình với các chính sách của Bắc Kinh. RCEP sẽ tạo nên một thị trường 2,2 tỷ người tiêu dùng, nhiều hơn bất kỳ hiệp ước nào trước đó.
Các động thái của Trung Quốc sẽ không chấm dứt sự tức giận của các nước về những chính sách của họ. Tuy nhiên, chúng có thể giúp Trung Quốc xoa dịu những bên chỉ trích mình, đặc biệt khi họ có nền kinh tế phục hồi sau đại dịch mạnh mẽ hơn những nước khác.
Điều đó sẽ làm khó Biden, người phải xây dựng lại lòng tin ở châu Âu sau 4 năm chính sách "nước Mỹ trước tiên" của Trump đã khiến họ thất vọng, Myers viết.
"Thời điểm hiện giờ là cơ hội rất tốt cho chúng tôi", Wang Huiyao, chủ tịch Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa ở Bắc Kinh, nói. Ông cho rằng Trung Quốc có thể đóng vai trò là hình mẫu chống dịch và đối tác hợp tác, đồng thời gợi ý rằng châu Âu có thể làm trung gian hòa giải Mỹ - Trung.
Ông Tập không thừa nhận các chính sách của Trung Quốc đã làm xói mòn lòng tin toàn cầu. Giới chức nước này cũng không có dấu hiệu xem xét lại các chính sách cốt lõi. Chính sách "ngoại giao chiến lang" không có dấu hiệu giảm tốc. Australia vẫn phải đối mặt với cơn thịnh nộ của Trung Quốc, Canada chịu chung cảnh ngộ vì vụ bắt giám đốc tài chính Huawei theo yêu cầu của Mỹ.
"Tôi nghĩ họ có cách tiếp cận chọn lọc trong việc cải thiện hình ảnh", Minxin Pei, giáo sư tại Claremont McKenna College ở California, bình luận.
Sẽ mất nhiều tháng để các nhóm pháp lý hoàn thiện văn kiện và dịch hiệp định đầu tư Trung Quốc - EU. Sau đó, nó phải được 27 quốc gia thành viên của EU phê chuẩn và được Nghị viện châu Âu thông qua. Quá trình này sẽ mất nhiều thời gian và có thể gặp nhiều trở ngại. Dù vậy, giới chức Trung Quốc đang bày tỏ niềm hân hoan trước một thỏa thuận mà ông Tập gọi là "cân bằng, tiêu chuẩn cao và đôi bên cùng có lợi".
"Các lãnh đạo Trung Quốc lo ngại về một mặt trận đa quốc gia xuyên Đại Tây Dương chống lại mình. Họ sẵn sàng thực hiện những nhượng bộ chiến thuật để lấy lòng châu Âu", Barkin nói. "Họ rất thông minh khi làm vậy".
Châu Á đã sẵn sàng chào đón sự trở lại của Mỹ? Biden tham vọng xây dựng "liên minh dân chủ" để cạnh tranh với Trung Quốc nhưng đây được cho là nhiệm vụ đầy thách thức, đặc biệt ở châu Á. "Nước Mỹ đang trở lại", Joe Biden nói tại buổi họp báo ở Delaware hôm 24/11 khi giới thiệu đội ngũ quan chức ngoại giao trong chính quyền tương lai. "Sẵn sàng lãnh...