Bí quyết bảo vệ, giảm cháy rừng thành công ở Mexico
Hơn một nửa diện tích lâm nghiệp của Mexico nằm trong tay cộng đồng và người thổ dân. Và kết quả của việc giảm cháy rừng, ngăn chặn khai thác trái phép là vô cùng ấn tượng.
Khu rừng tại Ixtlán de Juárez ở Oaxaca, Mexico. Ảnh: Alamy
Dexter Melchor Matías làm việc tại thị trấn Ixtlán de Juárez của người thổ dân Zapotec, ở độ cao khoảng 490 m trên thung lũng Oaxaca rộng lớn ở Mexico, nơi lâm nghiệp cộng đồng đã trở thành một lối sống. Lâm nghiệp cộng đồng là thuật ngữ chỉ hoạt động quản lý rừng của các cá nhân hoặc cộng đồng người dân địa phương trên đất đai của họ hoặc đất chung và đất đai của nhà nước.
Giống như Matías, khoảng 10 triệu người trên khắp Mexico sống và kiếm sống từ rừng, với một nửa trong số đó là người thổ dân. Khi nhiệt độ trung bình tăng cao trên khắp thế giới và cháy rừng hoành hành khắp châu Mỹ, thì tại Mexico, nơi hơn 1/4 đất nước bị hạn hán, số vụ cháy rừng vẫn ổn định kể từ năm 2012.
Hơn một nửa diện tích rừng của Mexico nằm trong tay cộng đồng và người thổ dân. Theo các chuyên gia, điều này giúp lý giải khả năng kiểm soát các đám cháy rừng của Mexico.
Melchor Matías cho biết: “Có nhiều vụ cháy rừng hơn ở phía Nam bởi họ sở hữu nhiều tài sản tư nhân nhỏ. Họ không có khả năng giám sát rừng như chúng tôi”.
Các nghiên cứu cho thấy không chỉ các khu rừng do cộng đồng kiểm soát hấp thụ nhiều CO2 hơn so với các khu rừng do chính phủ hoặc tư nhân kiểm soát mà tỷ lệ phá rừng cũng thấp hơn. Chúng cũng chịu ít thiệt hại hơn khi hạn hán và giảm được đáng kể nguy cơ cháy rừng.
Công tác thanh tra rừng diễn ra thường xuyên. Melchor Matías cho biết: “Chúng tôi chưa bao giờ gặp vấn đề với việc khai thác gỗ trái phép”. Các khu rừng cộng đồng của Mexico thường có tỷ lệ phá rừng thậm chí còn thấp hơn các khu vực được bảo vệ của đất nước.
Video đang HOT
Ixtlán de Juárez rộng 19.000 ha bao gồm các đỉnh núi tuyết và rừng rậm. Hoạt động khai thác gỗ được quản lý chặt chẽ bởi doanh nghiệp lâm nghiệp cộng đồng của Ixtlán de Juárez. Hình mẫu thành công tương tự Ixtlán de Juárez đã xuất hiện trên khắp Mexico kể từ sau năm 1970. Các cộng đồng tận dụng cải cách và trợ cấp lâm nghiệp của nhà nước để tăng cường quyền kiểm soát của địa phương. Trong số hơn 21.000 cộng đồng sở hữu rừng ở Mexico, có khoảng 1.600 cộng đồng tham gia khai thác gỗ bền vững, chủ yếu ở miền Nam đất nước.
Một xưởng cưa do doanh nghiệp lâm nghiệp cộng đồng tại Ixtlán de Juárez vận hành. Ảnh: Guardian
Đối với các doanh nghiệp lâm nghiệp như ở Ixtlán de Juárez, tối đa hóa lợi nhuận chưa bao giờ là mục tiêu chính. Nhà khoa học Guadalupe Pacheco-Aquino phân tích: “Mối quan tâm của họ là tạo việc làm. Lâm nghiệp đã góp phần giúp người dân thoát nghèo”. Tại bang nghèo thứ hai ở Mexico này, công việc ở nông thôn được trả lương tương đối cao như những lao động thuộc lâm nghiệp cộng đồng ở Ixtlán de Juárez là rất hiếm.
Đầu tư vào các công trình công cộng như đường sá, trường học và tạo thu nhập cho địa phương thông qua chia sẻ lợi nhuận là nhiệm vụ của các doanh nghiệp lâm nghiệp cộng đồng. Giáo sư David Bray tại Đại học Quốc tế Florida (Mỹ) phân tích: “Các doanh nghiệp này tham gia vào thị trường nhưng không theo định hướng thị trường. Họ thành công nhờ các chính sách ưu đãi của nhà nước, giá sản phẩm gỗ cao và ổn định cũng như trình độ quản lý cộng đồng công phu của họ”.
Một hội đồng cộng đồng chủ yếu là nam giới chỉ đạo việc khai thác gỗ của Ixtlán de Juárez cũng như một xưởng cưa và nhà máy sản xuất đồ nội thất. Đây là chức vụ được thừa kế, truyền từ cha sang con. Việc ra quyết định dựa trên phong tục người thổ dân, đặt lợi ích của nhóm lên trên cá nhân, coi trọng kiến thức của người lớn tuổi và ưu tiên đồng thuận. Các thành viên hội đồng đại diện cho tất cả các gia đình địa phương và tham gia vào các quyết định quan trọng.
Khó khăn kinh tế vẫn tồn tại ở Ixtlán de Juárez. Tuy nhiên, tỷ lệ nghèo cùng cực đã giảm hơn một nửa kể từ năm 2010.
Theo giáo sư Bray, do tính cấp bách của cuộc khủng hoảng khí hậu và mất đa dạng sinh học, kiểu quản lý lâm nghiệp này là ví dụ về kết quả tích cực của việc để người thổ dân và địa phương kiểm soát rừng. Ông Bray phân tích: “Khi cộng đồng bản địa và địa phương kiểm soát rừng của họ, con người và đất đai sẽ được hưởng lợi”.
Một phần ba rừng Amazon suy thoái do hoạt động của con người, hạn hán
Các vụ cháy rừng, khai thác gỗ và thay đổi môi trường sống dọc theo ranh giới rừng đã làm suy giảm ít nhất 5,5% diện tích rừng Amazon còn lại, tương đương 364.748 km2, từ năm 2001 đến 2018.
Khói bốc lên từ đám cháy rừng Amazon ở Apui, bang Amazonas, Brazil, ngày 27/7/2022. (Ảnh: AFP/TTXVN)
Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Science số ra ngày 26/1, hơn 1/3 rừng nhiệt đới Amazon có thể đã bị suy thoái do hoạt động của con người và hạn hán. Do vậy, các nhà khoa học cho rằng cần phải hành động để bảo vệ hệ sinh thái rất quan trọng này.
Trong nghiên cứu được đăng trên tạp chí Science, các nhà nghiên cứu tại Đại học Estadual de Campinas và các tổ chức khác ở Brazil cho biết thiệt hại đối với rừng Amazon trải rộng 9 quốc gia ở Nam Mỹ lớn hơn nhiều so với những gì được biết trước đây.
Để đưa ra kết luận trên, các nhà nghiên cứu đã sử dụng hình ảnh vệ tinh và dữ liệu khác từ năm 2001 đến 2018.
Các nhà khoa học đã xem xét những tác động của các vụ cháy rừng, hoạt động khai thác gỗ, hạn hán và thay đổi môi trường sống dọc theo ranh giới rừng, bởi hầu hết các nghiên cứu trước đây về hệ sinh thái rừng Amazon đều tập trung vào hậu quả của nạn chặt phá rừng.
Nghiên cứu cho thấy các vụ cháy rừng, khai thác gỗ và thay đổi môi trường sống dọc theo ranh giới rừng đã làm suy giảm ít nhất 5,5% diện tích rừng Amazon còn lại, tương đương 364.748 km2, từ năm 2001 đến 2018.
Tuy nhiên, nếu tính cả tác động của hạn hán, diện tích rừng Amazon bị suy thoái tăng lên 2,5 triệu km2, tương đương 38% diện tích rừng Amazon còn lại.
Các nhà nghiên cứu cho biết hạn hán khắc nghiệt ngày càng trở nên thường xuyên ở Amazon do thay đổi sử dụng đất và biến đổi khí hậu do con người gây ra, ảnh hưởng đến tỷ lệ cây chết, tỷ lệ cháy rừng và lượng phát thải carbon vào khí quyển.
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh các vụ cháy rừng gia tăng trong những năm hạn hán, đồng thời cảnh báo nguy cơ xảy ra "những vụ cháy rừng lớn hơn nhiều" trong tương lai.
Trong một nghiên cứu khác đăng trên tạp chí Science về tác động của con người đối với rừng Amazon, các nhà nghiên cứu từ Đại học Louisiana Lafayette và các tổ chức khác đã kêu gọi hành động khẩn cấp để bảo vệ rừng.
Theo các nhà khoa học, rừng Amazon có nguy cơ nhanh chóng chuyển sang giai đoạn bị suy thoái và biến đổi do nạn chặt phá rừng trong khu vực cùng với biến đổi khí hậu trên toàn cầu.
Các nhà nghiên cứu cho biết những thay đổi này đang diễn ra quá nhanh khiến các loài động, thực vật, người dân và hệ sinh thái ở Amazon không kịp thích nghi.
Do vậy, các nhà nghiên cứu cho rằng cần phải ban hành ngay các chính sách nhằm ngăn chặn những hậu quả tồi tệ nhất.
Tân Tổng thống Brazil, ông Luiz Inacio Lula da Silva, đã cam kết chấm dứt nạn phá rừng Amazon vào năm 2030./.
Nhiều khu vực của 'lá phổi xanh' Amazon có nguy cơ không thể phục hồi Một nghiên cứu lớn được các nhà khoa học và các tổ chức bản địa thực hiện đã kết luận rằng sự tàn phá môi trường ở các khu vực của rừng Amazon đã chạm tới "điểm tới hạn" và có thể không bao giờ phục hồi được. Khoảng rừng Amazon bị chặt phá tại Brazil. Ảnh: AFP/TTXVN Các nhà khoa học thuộc...