Bên trong ‘ngôi làng du lịch tốt nhất thế giới’ tại rốn lũ Quảng Bình
Những ngôi nhà phao ở xã Tân Hóa không chỉ là nơi giúp người dân tránh trú nước lũ, mà còn là hình thức du lịch thích ứng thời tiết độc đáo.
Xã Tân Hóa có tổng diện tích hơn 71 km2, nằm trong thung lũng rộng lớn giữa vùng núi đá vôi của huyện Minh Hóa thuộc dãy Trường Sơn Bắc. Đây cũng là nơi con sông Rào Nan chảy qua trước khi chia nhánh tại hệ thống hang động ngầm của Quảng Bình.
Với địa thế đặc trưng này, cứ vào mùa mưa, Tân Hóa lại trở thành vùng “rốn lũ” của Quảng Bình. Khi ấy, nước sông Rào Nan dâng lên, đổ ồ ạt từ vùng thượng nguồn khiến ngôi làng chìm trong biển nước.
Sau cơn lũ lịch sử năm 2010, người dân Tân Hóa đã làm những căn nhà phao để thích ứng với lũ. Nhà phao ở đây thường rộng 10-20m2, được làm bằng vật liệu gỗ hoặc thép hộp, mái lợp tôn, gồm nhiều thùng phuy bên dưới để nổi lên khi lũ về, bên cạnh căn nhà có cột cố định chống trôi dạt.
Khi nước lũ dâng cao hơn 4 m vào tháng 10/2020 ở xã Tân Hóa, những căn nhà phao lúc này trở thành nơi tránh lũ của người dân. Lũ ở Tân Hóa là dòng nước chảy chậm, không có sóng lớn nên bớt đi phần nguy hiểm. Ảnh: Phạm Trường.
Các nhà phao thường được bố trí bên cạnh nhà chính của người dân, được xây dựng với diện tích vừa đủ để cho cả gia đình tránh trú khi nước lên, lúc không có lũ sẽ sử dụng như một nhà kho thông thường. “Lũ lụt ở đây xảy ra hàng năm, gia đình tôi có nhà 2 tầng nhưng có lúc vẫn bị ngập hết. Nếu không có nhà phao thì thực sự rất nguy hiểm”, bà Đinh Thị Đông (xóm 2, xã Tân Hóa) cho biết.
Đang thi công một căn nhà phao với diện tích 20 m2 để chuẩn bị cho mùa lũ năm nay, anh Trương Quý Tin cho biết: “Đã tận dụng nhiều nguyên liệu có sẵn, nhưng tôi dự tính vẫn phải bỏ ra 40 triệu đồng cho căn nhà phao này. Việc xây dựng những căn nhà phao ở đây cũng rất khó khăn vì những vật liệu như thùng phuy không có sẵn ở Tân Hóa, chúng tôi phải đặt mua từ thành phố Đồng Hới hoặc thị xã Ba Đồn”.
Video đang HOT
Gia đình 3 thế hệ của ông Trương Xuân Lương lại sinh hoạt thường nhật bên trong các nhà phao. Ông cho biết muốn tu sửa căn nhà chính của mình, song chỉ có thể xây dựng từng phần vì điều kiện không cho phép, vì vậy phải sử dụng thêm căn nhà phao để ở. Bên cạnh, các nhà phao khác của gia đình có diện tích vừa đủ để lưu trữ thực phẩm, các vật dụng quý và đủ cho cả nhà tránh lũ khi nước lên.
Sống một mình trong một trong những căn nhà nổi rộng nhất xã Tân Hóa, được thiết kế để thích ứng khi lũ về, bà Trương Anh Đào, 75 tuổ.i cho biết: “Căn nhà này được chính chồng tôi xây lên từ sau trận lũ lịch sử năm 2010, nằm ngay trung tâm của xã, đối diện trường tiểu học nên tôi mở hàng tạp hóa. Sống một mình và tất cả đồ đạc đều ở trong căn nhà này nên cũng chẳng phải lo sợ, lũ lên thì ngôi nhà của tôi lại tự nổi”.
Chia sẻ với Znews, ông Trương Xuân Hùng, phó chủ tịch xã Tân Hóa, cho biết: “Trước 2010, cứ lũ lớn là người dân phải chạy lên núi. Sau trận lũ lịch sử 2010, người dân mới nghĩ ra nhà phao để chống lũ. Hiện đã có hơn 700 căn nhà phao tránh lũ trong số hơn 715 hộ dân ở Tân Hóa. Là một xã nông nghiệp, hiện Tân Hóa kết hợp làm thêm du lịch nên người dân có thêm nghề porter du lịch hoặc kinh doanh homestay, nếu không chỉ có thể đến các thành phố lớn để lao động. Điểm đặc biệt ở Tân Hóa là chúng tôi làm mô hình du lịch cộng đồng, thích ứng với lũ với các homestay nhà phao”.
Những ngôi nhà phao tại Tân Hóa không chỉ là một nơi trú ẩn an toàn trong mùa lũ, mà còn trở thành một điểm đến hấp dẫn khách du lịch. Năm 2023, Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) của Liên Hợp Quốc trao giả.i thưởn.g “Làng Du lịch Văn hóa tốt nhất thế giới 2023″ cho xã Tân Hóa, huyện Minh Hóa (Quảng Bình).
Chị Liên, chủ một homstay nhà phao, đang tiến hành dọn dẹp lại căn phòng trước khi đón khách. Chị cho biết từ ngày có mô hình du lịch thích ứng với lũ, gia đình chị có thêm thu nhập, đời sống cũng vì thế mà được cải thiện hơn nhiều.
Du khách đến với Tân Hóa bày tỏ sự yêu thích trải nghiệm du lịch cộng đồng, từ đó khám phá thêm văn hóa và đời sống của người dân tại nơi được mệnh danh là “vùng rốn lũ”. Ngoài nghỉ ngơi tại những căn homstay nhà phao, du khách cũng được tham gia các hoạt động du lịch khác như tham quan hang hang động, đi xe môtô địa hình ATV trong rừng hoặc ăn tối với gia đình người bản địa. Ảnh: Oxalis.
Anh Thân Đặng Ngọc Trường, Nguyễn Ngọc Lâm, hai du khách đến từ Đồng Nai, cho biết họ rất hài long với chuyến du lịch lần này. “Đến đây du lịch và trải nghiệm những chuyến tham qua núi đá vôi và hang động hùng vĩ làm tôi choáng ngợp. Ngôi làng nằm ở giữa một thung lũng yên bình, không khí trong lành và sự hiếu khách của người dân nơi đây đã giúp tôi quên đi hết những ồn ào ở thành phố. Có thời gian rảnh tôi chắc chắn sẽ đưa gia đình mình quay trở lại đây để trải nghiệm”, anh Ngọc Trường cho biết.
Trong tương lai, xã Tân Hóa được kỳ vọng sẽ phát triển hơn nữa với mô hình du lịch thích ứng với thời tiết độc đáo. Hiện tại, xã đã phát triển hơn với nguồn thu từ mô hình nhà nổi và các hoạt động du lịch.
Tết ở làng du lịch tốt nhất thế giới
Hiếm có làng quê nào ở Việt Nam chịu nhiều 'tổn thương' lại đổi đời ngoạn mục như Tân Hóa.
Tân Hóa ở huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình là 1 trong 260 ngôi làng được Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) vinh danh là "Làng du lịch tốt nhất thế giới" năm 2023 nhờ vào việc giữ vững và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc truyền thống.
Du lịch giữa vùng rốn lũ
Làng nằm trong thung lũng, được bao bọc bởi núi đá. Mùa lũ hằng năm, nước dòng sông Rào Nan ào ào đổ về như thác dữ. Nước dâng cao, biến Tân Hóa thành một cái túi đựng nước. Người dân chỉ kịp mang theo vài vật dụng rồi tháo chạy lên những lèn đá trú ẩn. Khi trở về, nhà cửa ngập ngụa trong bùn đất, cơ ngơi của họ dường như mất trắng. Trận lũ lịch sử năm 2010, mực nước dâng cao tới 12 m đã nhấn chìm toàn bộ làng và cũng từ đó, Tân Hóa được mệnh danh là "vùng rốn lũ".
Tour du lịch khám phá hang động Tú Làn.
Năm 2011, nghĩ cách sống chung với lũ, người dân đã kết khoảng 20 đến 30 chiếc thùng phuy rỗng lại, cố định thông qua 4 cọc ở 4 góc thành nhà phao. Mùa lũ đến, nhà phao nổi lên theo nước, người dân vẫn sinh hoạt bình thường cùng mưa lũ.
Ngôi nhà phao của ông Trương Xuân Dương (60 tuổ.i, thôn 1 - Yên Thọ) và các hộ dân khác ở Tân Hóa hiện không chỉ là nhà chống lũ mà đã được cải hoán thành một phòng homestay cho khách du lịch thuê với đầy đủ tiện nghi, thích ứng với mọi hoàn cảnh thời tiết. Khách du lịch hòa mình vào cuộc sống của người dân trải nghiệm du lịch mùa mưa lũ. Từ đó, mỗi hộ dân có thêm từ 7-10 triệu đồng/tháng nhờ vào việc đón khách và cung ứng dịch vụ ăn nghỉ. Ông Trương Thanh Duẫn, Chủ tịch UBND xã Tân Hóa, nói đến thời điểm này, toàn xã có gần 620 nhà phao, bảo đảm 100% các hộ dân có thể thích ứng, an toàn và sống chung với lũ. Người Tân Hóa tự hào có rừng, có hang động đẹp và nổi tiếng. Ở đây cũng có nét văn hóa bản địa của người Nguồn với những làn điệu dân ca hò thuố.c cá: "Trông chi cho đến mùa bồi, có con ốc đực nó ngồi trên mâm", "Trời mưa nước chảy quanh hồi/Anh không lấy vớ (vợ) ai đâ.m bồi anh ăn".
Cảnh sắc tuyệt đẹp, ẩm thực độc đáo
Làng Tân Hóa có hơn 3.300 người, tập trung chủ yếu là người Nguồn với ngôn ngữ cùng các nét sinh hoạt văn hóa độc đáo.
Nhà phao ở Tân Hóa trở thành những homestay độc đáo.
Thiên nhiên đã ban tặng cho Tân Hóa cảnh sắc có một không hai, gồm hệ thống hang động ẩn sâu trong cánh rừng. Nhiều hang động đẹp với khối thạch nhũ vô cùng tráng lệ như: Tú Làn, hang Tiên, hang Chuột, Hung Ton... đã xuất hiện trên các tạp chí du lịch thế giới Lonely Planet, CNN Travel. Khu rừng lim, cảnh làng mạc bình yên bên những con trâu cúi mình gặm cỏ, những cánh đồng ngô xanh thẳm hay dãy đá vôi trùng điệp đã trở thành địa điểm quay nhiều bộ phim, nổi bật là phim bom tấn Hollywood "Kong: Skull Island".
Những ngày cận Tết, người dân Tân Hóa hối hả chuẩn bị các món ngon truyền thống của địa phương để phục vụ khách du lịch. Trong đó, cơm bồi và mắm thính là món ăn đặc sản không thể thiếu trong dịp Tết, các lễ hội và những khi đãi khách quý.
Cảnh làng quê Tân Hóa.
Nguyên liệu dùng để chế biến cơm bồi là hạt bắp, lúa và có thêm cả sắn trộn lẫn với nhau. Người dân sau khi ngâm hạt vào nước sôi khoảng 2-3 giờ rồi vớt ra bỏ vào cối giã thành bột. Sau đó, họ bỏ bột vào bếp lửa để nấu khoảng 1 giờ. Khi cơm bồi chín, đưa xuống bỏ vào khuôn đóng thành từng miếng để ăn. Món bồi này được bà con dùng ăn với món ốc đực bắt ở suối và cá rừng cùng canh khoai lang.
Mắm thính của người Tân Hóa lấy từ nguồn nguyên liệu là các loài cá khe, sông suối như: cá chép, cá trắm, cá rô... Bà Trần Thị Hoa (52 tuổ.i) có thâm niên làm mắm thính từ 30 năm nay tiết lộ bà đã chuẩn bị nguyên liệu để làm hàng trăm miếng cơm bồi cùng nhiều hũ mắm thính phục vụ du khách. "Qua bao đời đúc kết, với những "bí quyết" được trao truyền của ông cha để lại, chúng tôi đã làm ra món mắm thính từ cá nước ngọt thơm ngon, đậm đà mà ai đã từng một lần được thưởng thức thì nhớ mãi không quên. Tết này, tôi dự định sẽ làm 100 hũ mắm thính để phục vụ du khách. Họ có thể mua làm quà biếu tặng, để ăn với cơm vào những ngày trời lạnh" - bà Hoa cho biết.
Khám phá rừng lim ở Tân Hóa.
Trải qua bao thăng trầm, món cơm bồi và mắm thính của người Tân Hóa ngày nay vẫn vẹn nguyên hương vị truyền thống riêng có. Không chỉ những ngày mưa lũ, trong mâm cơm sum họp gia đình những ngày lễ, Tết, giỗ, chạp... của người Tân Hóa bao giờ cũng có món cơm bồi, mắm thính để tỏ lòng hiếu kính với ông bà, tổ tiên.
Công ty Chua Me Đất (Oxalis) là đơn vị đặt nền móng cho du lịch Tân Hóa vào năm 2010 và đang cùng tỉnh Quảng Bình xây dựng chiến lược phát triển từng bước vững chắc cho Tân Hóa. Theo ông Nguyễn Châu Á, Tổng Giám đốc Oxalis, các tour du lịch hấp dẫn này đã giúp Tân Hóa đón hơn 10.000 khách du lịch trong 10 tháng đầu năm 2023. Dịp Tết Nguyên đán năm nay, Tân Hóa sẽ lên kế hoạch phối hợp với Công ty Oxalis tổ chức các tour tham quan dịp Tết. Ngoài những địa điểm làng quê, hang động đẹp thì đẩy mạnh chế biến các món ẩm thực văn hóa địa phương phục vụ du khách khi về Tân Hóa "ăn" Tết. Ngoài 2 món chủ đạo như đã nêu trên, sẽ có nhiều món ăn khác mang hương vị núi rừng như: mật ong, cá khe, ốc khe, rau rừng, khoai mài... kỳ vọng sẽ hấp dẫn du khách dịp Tết.
Ông Nguyễn Ngọc Quý, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Quảng Bình, cho hay sẽ từng bước xây dựng làng du lịch Tân Hóa thành mô hình du lịch thích ứng thời tiết kiểu mẫu ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Ngoài việc tạo lập các sản phẩm du lịch thích ứng với các điều kiện thời tiết thì đây cũng là mô hình liên kết hiệu quả giữa doanh nghiệp và cộng đồng. Doanh nghiệp hỗ trợ tiếp thị, kinh doanh trong khi cộng đồng tạo thêm giá trị bền vững để cùng nhau phát triển, từng bước hoàn thiện và đa dạng hóa các dịch vụ tại Tân Hóa nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách du lịch.
Mãnh hổ giữ rừng lim.
Ông Trương Xuân Đô (72 tuổ.i) được ví như "mãnh hổ" giữ rừng lim. Dù chẳng ai trả bất cứ đồng lương nào để giữ rừng lim nhưng ông tình nguyện bảo vệ rừng lim bằng mọi giá. Nhờ vậy, cánh rừng lim phía sau nhà ông vẫn nguyên vẹn gỗ quý và trở thành một tour du lịch mang tên "Khám phá rừng lim - Ngôi nhà của Kong" bằng xe địa hình 4 bánh. Đây là tour du lịch hấp dẫn nhiều du khách đến với Tân Hóa.
Trải nghiệm du lịch Tân Hóa cuối mùa nước lũ Tháng 11 là lúc mưa, lũ trên vùng đất Quảng Bình đang trôi dần về cuối mùa. Khác với mọi năm, bây giờ "rốn lũ" Tân Hóa, huyện Minh Hóa không còn phải đôn đáo chạy lụt mà trái lại, người dân đang biến cái bất lợi thành sinh kế vững bền trên con đường chinh phục thiên nhiên, gắn bó với thiên...