Bên trong chiến lược đối phó của Tổng thống Ukraine với kế hoạch hòa bình từ Mỹ

Thay vì bác bỏ thẳng thừng , Kiev chọn cách tiếp cận thực dụng , chấp nhận khung ý tưởng chung rồi đàm phán từng điều khoản, giúp Ukraine tránh đối đầu trực tiếp với một nhân vật quyền lực tại Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump , phải, gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 28/2/2025. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Theo Wall Street Journal ngày 13/12, Ukraine đang khéo léo “viết lại” đề xuất của Mỹ, thay vì bác bỏ, nhằm đạt được một thỏa hiệp công bằng, duy trì đà đàm phán mà không đánh đổi quyền lợi cốt lõi. Cách tiếp cận này giúp Ukraine vừa không làm mất lòng các đối tác quan trọng, vừa bảo vệ được chủ quyền. Chiến lược này được các nhà phân tích đánh giá là một cách tiếp cận khéo léo và thực dụng trong bối cảnh địa chính trị phức tạp.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, với sự hậu thuẫn của các đồng minh châu Âu, đã xây dựng một chiến lược đàm phán tinh tế để phản ứng với kế hoạch hòa bình do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất. Đây là một nỗ lực nhằm điều chỉnh kế hoạch sao cho phù hợp với lợi ích của Ukraine mà không trực tiếp bác bỏ, điều có thể gây rạn nứt với một nhà lãnh đạo Mỹ đầy ảnh hưởng.

Về cơ bản, chiến lược này được tờ Wall Street Journal tóm gọn trong cụm từ “đồng ý, nhưng…”. Nó bao gồm việc chấp nhận khung ý tưởng chung, sau đó gây áp lực về những vấn đề cụ thể, đặc biệt là cơ chế thực hiện các điểm gây tranh cãi nhất. Cách làm này cho phép ông Zelensky ủng hộ tầm nhìn hòa bình của Tổng thống Trump mà không phải trả giá bằng ảnh hưởng chính trị trong nước.

Thực dụng trong từng điều khoản

Chiến thuật “đồng ý, nhưng…” được thể hiện rõ qua các điểm cụ thể:

Về vấn đề bầu cử: Ông Zelensky sẵn sàng tổ chức bầu cử, nhưng đặt điều kiện là Quốc hội phải đưa ra một lộ trình pháp lý và các đối tác (chủ yếu là Mỹ) phải đảm bảo một lệnh ngừng bắn tuyệt đối trong suốt thời gian diễn ra cuộc bỏ phiếu.

Về nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia (ZNPP): Ukraine phản đối việc chuyển giao nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu này cho Nga quản lý. Tuy nhiên, nếu thỏa thuận bao gồm cả sự tham gia quản lý của Mỹ, ông Zelensky yêu cầu phải thống nhất chi tiết về hợp tác chung tại nhà máy.

Về quy mô quân đội: Ukraine chấp nhận quy mô quân đội có thể bị hạn chế, nhưng phải nằm trong giới hạn hiện tại.

Nhà khoa học chính trị người Ukraine Volodymyr Fesenko nhận định, phương pháp này cho phép ông Zelensky tiếp tục các cuộc đàm phán mang tính xây dựng mà không cần nhượng bộ về các vấn đề then chốt. Ông Fesenko nói: “Chúng tôi chỉ cần chịu đựng được áp lực này về mặt tâm lý, tạm dừng một chút và nói rằng chúng ta đã sẵn sàng thảo luận. Và sau đó, hãy ngồi xuống và thảo luận từng điểm cụ thể”.

Yêu cầu chi tiết về vấn đề lãnh thổ

Một trong những điểm gây tranh cãi nhất trong đề xuất của Mỹ là dự kiến biến phần lãnh thổ còn lại của vùng Donetsk thành một “vùng kinh tế tự do” hoặc “vùng phi quân sự”, nơi cả quân đội Ukraine và Nga sẽ rút lui.

Thay vì loại trừ hoàn toàn, Tổng thống Zelensky yêu cầu thêm thông tin chi tiết. Ông đặt câu hỏi: Nếu Ukraine rút quân, điều gì sẽ ngăn cản lực lượng Nga tiến quân hoặc xâm nhập để giành quyền kiểm soát?

Ông nhấn mạnh: “Khi các ông nói với chúng tôi về một thỏa hiệp, thỏa hiệp mà các ông đề xuất phải công bằng”.

Kế hoạch hòa bình 20 điểm của Ukraine

Phản ứng trực tiếp với đề xuất được cho là “gần với các yêu cầu của Nga” của ông Trump (kế hoạch 28 điểm), Ukraine đã chuyển cho Mỹ một kế hoạch hòa bình 20 điểm riêng. Văn kiện này trái ngược hoàn toàn với ý tưởng “nhượng bộ lãnh thổ để đổi lấy hòa bình”.

Theo báo cáo, kế hoạch của Ukraine dự kiến giữ nguyên tất cả các vùng lãnh thổ hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của Kiev. Nó cũng cung cấp các đảm bảo an ninh pháp lý ràng buộc từ Mỹ và các đối tác châu Âu.

Đề xuất này đã loại bỏ những điều khoản quan trọng trong kế hoạch của ông Trump mà Kiev cho là không thể chấp nhận được, bao gồm:

Vấn đề lãnh thổ: Văn kiện quy định việc duy trì quyền kiểm soát của Ukraine đối với các khu vực ở phía Đông nước này mà theo kế hoạch của chính quyền Trump lẽ ra phải được chuyển giao cho Nga.

Vấn đề NATO: Phía Ukraine từ chối yêu cầu của Mỹ về việc Kiev từ chối gia nhập NATO. Thay vào đó, Kiev kiên quyết bảo vệ nguyên tắc “cửa mở” của NATO, mặc dù thừa nhận việc gia nhập có thể bị Mỹ ngăn cản.

Nhấn mạnh vào đảm bảo an ninh hiệu quả

Tổng thống Zelensky cho biết đề xuất của Ukraine gồm ba văn kiện, trong đó một văn kiện liên quan đến việc ràng buộc Mỹ và các quốc gia châu Âu phải hỗ trợ Ukraine trong trường hợp Nga tái diễn hành động tấn công.

Ông Zelensky nhấn mạnh rằng các đảm bảo an ninh mới phải mạnh mẽ hơn nhiều so với Bản ghi nhớ Budapest năm 1994. Văn kiện về các đảm bảo an ninh này cần phải được trình lên Quốc hội Mỹ để có hiệu lực pháp lý ràng buộc.

“Chúng ta cần những đảm bảo an ninh hiệu quả, cung cấp câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi các đối tác sẽ làm gì nếu Nga tấn công lần nữa”, ông Zelensky khẳng định.

Trong khi các cuộc đàm phán ngoại giao vẫn đang tiếp diễn, theo Bloomberg, các nhà ngoại giao châu Âu coi kế hoạch hòa bình ban đầu của Mỹ như một “con ngựa thành Troia”, có thể bị Nga sử dụng để chuẩn bị cho một cuộc tấn công mới. Hiện tại, các nhà đàm phán Mỹ vẫn đang thúc đẩy những thay đổi, bao gồm đề xuất thành lập một “vùng kinh tế tự do” ở phần Donbass do Ukraine kiểm soát mà không có sự hiện diện quân sự, một ý tưởng mà ông Zelensky đã bày tỏ sự hoài nghi.