Báo Mỹ: đối tác Apple đến VN, nhiều người lên đời xe Mercedes, Mazda

Bắc Giang, vốn được biết đến với những đặc sản nông nghiệp, có thể trở thành trung tâm của chuỗi cung ứng cho Apple trong tương lai.

Chỉ cách đây vài năm, Bắc Giang vẫn là một trong những tỉnh nghèo của Việt Nam. Đặc sản của tỉnh này là gạo, vải và “gà chạy bộ”. Đó là trước khi chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu đổi hướng.

Các lãnh đạo tỉnh này giờ đây tiếp đón những đoàn công tác từ Apple hay Hon Hai Precision Industry. Mức đầu tư nước ngoài gần như tăng gấp đôi mỗi năm, kể cả qua đại dịch. Bắc Giang dự tính xuất khẩu năm nay đạt 11 tỷ USD, gấp 10 lần 6 năm trước.

Những người dân tại đây dần nâng cấp những chiếc xe máy cũ, ồn sang xe mới. Nhiều người đã lái xe hơi thương hiệu Toyota, Mercedes trên những con đường mới trải nhựa.

“Cuộc sống giờ sung túc, đều nhờ mấy cái nhà máy cả”, ông Nguyễn Văn Lanh, 64 tuổi chia sẻ. Từng là một hộ nghèo thiếu tiền mua thịt cá, nhà ông giờ đang cho công nhân thuê trọ. Người họ hàng của ông Lanh, giờ đang lái một chiếc Mercedes-Benz màu đỏ, thì chuyên cho công nhân vay tiền.

Thay đổi nhanh chóng

Sự tăng trưởng nhanh chóng của Bắc Giang cho thấy chuỗi cung ứng toàn cầu đã chạm tới những vùng xa xôi. Chi phí nhân công ngày càng cao tại Trung Quốc, cuộc chiến thương mại giữa 2 siêu cường và thành công trong việc kiềm chế dịch Covid-19 khiến khả năng thu hút những chuỗi sản xuất phức tạp của Việt Nam ngày càng tốt hơn.

Năm 2010, thu nhập bình quân đầu người của Bắc Giang ở mức 650 USD (tầm 15 triệu đồng), chỉ non nửa mức trung bình cả nước. Làm nông nghiệp không thấy tương lai, nhiều người chấp nhận làm ăn xa.

Công nhân trước cửa nhà máy Luxshare ICT tại Khu công nghiệp Vân Trung, Bắc Giang.

Tình hình đã khác nhiều khi thu nhập trung bình của người dân Bắc Giang tăng mạnh trong vài năm qua, đạt 3.000 USD (tầm 69 triệu đồng).

Nhiều công ty lớn đã đầu tư hàng tỷ USD vào những dây chuyền sản xuất tại các tỉnh phía Bắc. Samsung sản xuất khoảng một nửa số smartphone tại Việt Nam. Đối tác sản xuất Pegatron của Apple muốn đầu tư 1 tỷ USD tại thành phố cảng Hải Phòng. Apple gần đây cũng tuyển dụng nhiều vị trí tại Việt Nam, trong đó có kỹ sư cơ khí, quản lý chuỗi cung ứng và quan hệ chính phủ.

Đầu tư vào sản xuất thiết bị điện tử tại Việt Nam vẫn tăng lên sau đại dịch, bất chấp việc nhiều ngành khác bị ảnh hưởng. Ngành du lịch bị ảnh hưởng khoảng 50%, hàng nghìn công nhân ngành may mặc đã mất việc. Chính phủ Việt Nam dự đoán tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2020 khoảng 2-3%, so với 7,02% năm 2019. Tốc độ tăng trưởng có thể hồi phục trong giai đoạn 2021-2025.

“Chi phí thấp, chính trị ổn định, chính sách kêu gọi đầu tư và nỗ lực phát triển công nghệ của chính phủ khiến Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn”, Gene Tyndall, chuyên gia về chuỗi cung ứng tại eMATE Consulting nhận xét.

Chạm đến chuỗi cung ứng Apple

ỞBắc Giang, thỉnh thoảng vẫn có thể gặp những con bò lang thang trên đường. Tuy nhiên, những con đường một làn ngày xưa đã được thay bằng đường lớn, 6 làn. Gần 20 khu công nghiệp đã được quy hoạch. Nhìn đâu cũng bắt gặp những xe chở vật liệu, giàn giáo thi công.

Sau 9 tháng đầu năm 2020, Bắc Giang tăng trưởng 10,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Tăng trưởng của cả nước đạt 2,12%.

“Chúng ta đang thấy sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Nguyễn Đại Lượng, Phó chủ tịch UBND huyện Việt Yên cho biết. Trong 5 khu công nghiệp của tỉnh, có tới 4 khu đặt tại Việt Yên.

Tốc độ chuyển dịch sản xuất tới Bắc Giang tăng mạnh từ năm 2016. Tới nay, các công ty đã đầu tư 3,8 tỷ USD vào tỉnh này, tăng 4 lần so với kỳ 4 năm trước đó.

Một khách sạn mới đang xây dựng tại huyện Việt Yên, Bắc Giang.

Theo ông Lượng, nhận được đề nghị của Apple, Bắc Giang đã cấp đất để xây khu ký túc xá rộng 16 ha cho Luxshare Precision Industry, đối tác lắp ráp AirPods lớn nhất thế giới. Tỉnh này cũng đang xây cảng sông.

Tỷ lệ thất nghiệp của Bắc Giang rất thấp, và còn thu hút người lao động từ các tỉnh khác gia nhập những công ty như Luxshare. Ông Lượng cho biết công ty này sẽ thuê 20.000 nhân công trong 4 tháng cuối năm, nâng tổng số công nhân tại huyện Việt Yên lên 47.000 người.

Luxshare cũng thuê khoảng 12.000 nhân công ở các huyện khác của Bắc Giang.

Phó chủ tịch huyện Việt Yên cho biết tổng thu nhập sau thuế của công nhân vào khoảng 5.500 USD/năm, cao hơn so với mức 3.000 USD/năm trung bình cả nước.

“Trước đây dầm mưa dãi nắng tôi cũng chỉ kiếm được một nửa chỗ đấy”, Nguyễn Thị Hà, 22 tuổi, hiện làm cho một công ty Đài Loan cho biết. Hà nói rằng trước đây làm thợ hồ, còn bây giờ làm công nhân lắp ráp với mức lương 10 triệu, tương đương khoảng 431 USD.

Nhà hàng, quán ăn mọc lên san sát ở gần Khu công nghiệp Vân Trung.

Những nhà hàng nơi đây đông đặc công nhân, với bia và thịt cá đầy bàn nhậu.

“Công nhân tiêu thoải mái lắm”, Nguyễn Thị Lý, quản lý nhà hàng cho biết. Từ chỗ “chẳng có gì” trước khi các nhà máy xuất hiện, nhà của cô gái 26 tuổi giờ có thêm 5 chiếc xe máy và một chiếc ôtô Mazda.

“Cuộc sống chúng tôi đã thay đổi hẳn”, Lý chia sẻ.

Công việc ở dây chuyền lắp ráp cũng rất áp lực. Hoàng Phương Duy, 30 tuổi, đã tham gia cuộc bãi công vào tháng 9/2019 tại Luxshare sau khi công ty thay đổi chính sách lương ngoài giờ. Những công nhân Việt Nam và quản lý không biết tiếng Việt đã rất căng thẳng.

Vấn đề nhanh chóng được giải quyết theo hướng thỏa mãn nhu cầu của công nhân.

“Làm việc trong dây chuyền lắp ráp rất khó. Chúng tôi phải làm rất nhanh, tập trung căng thẳng nhiều giờ liền”, Duy chia sẻ.

Thách thức của Việt Nam là cải thiện giáo dục để tránh bẫy thu nhập trung bình khi các nhà máy rời đi vì chi phí tăng lên. Việt Nam cần hướng tới nền kinh tế với các ngành nghề kỹ năng cao, theo nhận định của Scott Rozelle, nhà kinh tế phát triển tại đại học Stanford.

Cho con cái học cao cũng là ước mơ của những người như ông Lanh chủ trọ. Thời thơ ấu của ông là những ngày đi lượm thóc trên cánh đồng, nơi ngày nay là các nhà máy.

“Hồi đó chúng tôi gần như chẳng có gì để ăn với mặc. Cháu tôi sẽ được ăn thoải mái và mặc đẹp. Chúng tôi sẽ cho nó đi học đại học để có nhiều cơ hội hơn ông bà”, ông Lanh nói, mắt nhìn vào đứa cháu 3 tháng tuổi.