Bài học khi Nigeria chấm dứt đại dịch Ebola

Khi tin tức Nigeria có Ebola lan đi, một mục sư tuyên bố trên Facebook có “giải pháp để chữa”. Những tin nhắn khuyến cáo người dân uống nhiều nước muối lưu hành nhanh chóng. Hai người đã chết vì phương pháp này.

Nigeria vừa tuyên bố thoát khỏi Ebola sau 6 tuần không có ca bệnh mới. Quốc gia đông dân nhất châu Phi với hơn 160 triệu người chỉ có 20 trường hợp nhiễm bệnh, trong đó 8 người tử vong. Tỷ lệ tử vong này thấp hơn nhiều lần với các nước bị ảnh hưởng trong khu vực Tây Phi.

Ngăn chặn Ebola tại Nigeria là một “câu chuyện thành công ngoạn mục”, ông Rui Gama Vaz, đại diện WHO tại Nigeria cho biết. Đây là bài học quý giá cho Mỹ và cả thế giới.

Bùng nổ dịch Ebola tại Nigeria bắt đầu vào tháng 7, khi Patrick Sawyer, một người Mỹ gốc Liberia phát hiện bệnh. Người đàn ông này đi du lịch bằng đường hàng không từ Liberia đến Lagos, thành phố lớn nhất của Nigeria. Ông Sawyer qua đời 5 ngày sau khi nhiễm bệnh. Bệnh nhanh chóng lây lan đến nhiều địa phương khác. Nhiều người lo ngại điều tồi tệ nhất sẽ đến với thành phố có phần lớn cư dân sống trong điều kiện đông đúc và không ít khu ổ chuột mất vệ sinh.

Ngay sau ca bệnh đầu tiên, Nireria đã khẩn cấp nhập cuộc với nhiều phản ứng nhanh chóng, rõ ràng và phối hợp chặt chẽ với cơ quan y tế công cộng, các tổ chức quốc tế để cách ly và điều trị bệnh nhân.

Trẻ em ở Lagos, Nigeria rửa tay bằng xà phòng sau khi được kiểm tra các dấu hiệu của virus Ebola. Ảnh: A.P

Những kinh nghiệm trong việc chống dịch bại liệt thành công tại quốc gia này cũng đã được triển khai áp dụng. Trước đó, với sự hỗ trợ tận tâm và nhiệt tình của Tổng thống Goodluck Jonathan, Nigeria đã tiến hành một chiến dịch diệt trừ bệnh bại liệt sáng tạo nhất thế giới. Công nghệ định vị tiên tiến GPS được sử dụng để đảm bảo rằng không có trẻ em bỏ lỡ việc tiêm phòng bệnh bại liệt.

Khi trường hợp Ebola đầu tiên đã được xác nhận, các quan chức y tế Nigeria ngay lập tức “thêm thắt” công nghệ cho hệ thống định vị để thực hiện truy tìm bệnh nhân Ebola. Bản đồ hàng ngày giữa các chuỗi liên kết lây truyền được xác định. Gần 900 người có nghi ngờ nhiễm virus được đưa vào diện phải theo dõi chặt chẽ. WHO đánh giá đây là “công cụ thám tử dịch tễ học đẳng cấp thế giới”.

Khi Ebola xuất hiện tại thành phố Lagos của Nigeria, đất nước đang đứng trước nguy cơ một cuộc đình công của các bác sĩ và y tá. Tiến sĩ DoYin Oduyebo, một nhà vi sinh vật đi đầu trong các nỗ lực phòng chống Ebola tại nước này cho biết nhà chức trách y tế ban đầu lo sợ bệnh sẽ chạy ra khỏi tầm kiểm soát.

Khi tin tức Nigeria xuất hiện Ebola lan truyền đi, một mục sư tuyên bố trên Facebook rằng ông đã có một “giải pháp để chữa Ebola”. Những tin nhắn khuyến cáo người dân uống nước muối nhiều nhất có thể được lưu hành nhanh chóng. Hai người đã chết và hàng chục người nhập viện vì làm theo phương pháp này.

“Có rất nhiều tin đồn chúng tôi cần phải xua tan. Chúng tôi phải nỗ lực đến cùng bằng mọi biện pháp có thể để kiểm soát đại dịch khủng khiếp”, Oduyebo nhớ lại.

Các cuộc họp báo được tổ chức để cải chính thông tin sai lạc. Đường dây nóng về dịch bệnh ra đời. Ít nhất 57.000 người Nigeria nhận được nhiều tin nhắn văn bản của chính phủ, giáo dục họ hiểu đúng về virus gây bệnh. Một trung tâm chỉ huy của chính phủ được thành lập với các cuộc họp hai lần mỗi ngày. Hơn 40 bác sĩ được đào tạo về dịch tễ học nhanh chóng nhập cuộc và hơn 150 người được đánh dấu vào danh sách liên lạc.

Để vượt qua cơn ác mộng đại dịch khiến hàng nghìn người tử vong, những nhà lãnh đạo, người nổi tiếng, chính trị gia, đứng đầu tôn giáo… nhiệt tình vào cuộc tuyên truyền để tạo sức lan tỏa trong cộng đồng. Các tỷ phú, các công ty dầu, điện thoại di động chủ động quyên góp số tiền lớn để góp sức cho cuộc chiến. Với nguồn lực tài chính và vật chất phong phú, những khu cách ly tại các trung tâm điều trị Ebola được xây dựng để đáp ứng tình hình cấp thiết.

Tuy nhiên với sự thành công của mình, Nigeria cũng đang đứng trước nhiều nguy cơ. “Sự bùng nổ ở Nigeria đã được ngăn chặn nhưng phải xác định rõ ràng rằng chúng ta mới chỉ giành được một trận chiến. Cuộc chiến chỉ kết thúc khi Tây Phi cũng được tuyên bố thoát khỏi Ebola”, đại diện của WHO tại Nigeria, Rui Gama Vaz cho biết.

Theo WHO, bệnh nhân Ebola tại các nước Tây Phi khác có thể nỗ lực tìm cách nhập cảnh vào Nigeria để được chăm sóc tốt. Nhiều bệnh nhân đang tuyệt vọng ở các nước bị ảnh hưởng nặng nề cho rằng Nigeria đã có những phương pháp chữa trị đặc biệt tốt, thậm chí là “phương pháp ma thuật”.

Giới chức Nigeria cho biết, hệ thống giám sát vẫn luôn đặt ở mức báo động cao để tránh trường hợp virus Ebola được mang qua biên giới một lần nữa.

Lê Phương

Theo AP, New York Times, The Guardian