Ba câu hỏi then chốt sau quyết định của Mỹ điều thêm quân đến Đông Âu

Tổng thống Joe Biden ngày 2/2 thông báo rằng Mỹ đang cử hàng nghìn binh sĩ đến châu Âu để hỗ trợ các đồng minh NATO, trong bối cảnh Nga tập trung lực lượng khổng lồ sát Ukraine.

Sĩ quan Mỹ hướng dẫn binh sĩ Ukraine sử dụng vũ khí phá boongke M141 tại trường huấn uyện Yavoriv, miền tây Ukraine vào tháng 1/2022. Ảnh: AP

Ước tính có khoảng 2.000 lính từ Mỹ đến Ba Lan và Romania, cả hai đều có biên giới với Ukraine. Số quân còn lại trong đợt triển khai sẽ điều chuyển từ lực lượng đóng tại Đức.

Động thái này diễn ra ngay sau khi chính quyền Tổng thống Biden thông báo họ đang đặt 8.500 binh sĩ trong tình trạng báo động cao để đối phó với việc Nga tăng cường 100.000 quân dọc theo biên giới Ukraine.

Washington tuyên bố sẽ không triển khai quân đội bên trong Ukraine, quốc gia không phải là thành viên NATO. Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi Mỹ gửi hàng nghìn binh sĩ đến gần Ukraine? Theo tờ Conversation, có một số yếu tố quan trọng cần xem xét vì động thái quân sự của Mỹ có thể làm gia tăng căng thẳng ở Đông Âu.

Tổng thống Biden có thẩm quyền này không?

Hiến pháp Mỹ quy định tổng thống là Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang của đất nước. Vai trò này mang lại cho Tổng thống Mỹ quyền điều chỉnh quân số ở nước ngoài, cả trong thời bình và khủng hoảng.

Tuy vậy việc tổng thống Mỹ sử dụng quyền lực này đã từng gây tranh cãi trong quá khứ. Quốc hội Mỹ đã cố gắng hạn chế triển khai quân đội đến những khu vực không có bom đạn ở nước ngoài. Ví dụ, Thượng viện đã tổ chức các cuộc điều trần vào năm 1951 về việc liệu tổng thống có thể triển khai thêm quân cho các thành viên NATO trong thời bình hay không.

Hơn 100 năm qua Quốc hội Mỹ – cơ quan có thẩm quyền cấp kinh phí cho quân đội và chính thức tuyên chiến – đã nhiều lần tranh luận về việc giới hạn ngân sách cho các hoạt động quân sự khác nhau. Và trên thực tế, một số biện pháp chính trị hoặc pháp lý đã hạn chế quyền kiểm soát của tổng thống Mỹ đối với quân đội.

Nếu muốn hạn chế quyền lực của tổng thống về vấn đề này, Quốc hội Mỹ có hai lựa chọn: Quốc hội có thể phân bổ con số 0 đô-la cho một kế hoạch của tổng thống hoặc có thể thông qua luật cấm chủ động cấp ngân sách cho kế hoạch đó.

Nhưng trên thực tế, việc cắt giảm ngân sách quân sự của Mỹ là rất khó. Tổng thống có quyền chuyển tiền từ các hoạt động quân sự hiện có sang những hoạt động không được cấp kinh phí đầy đủ. Chẳng hạn, Tổng thống Donald Trump đã chuyển ngân quỹ từ các nguồn quân sự khác để xây dựng bức tường biên giới giữa Mỹ và Mexico vào tháng 2/2020 bằng cách ban bố tình trạng khẩn cấp.

Lính đặc công Ukraine bên ngoài một tòa nhà đổ nát ở Maryinka, Ukraine, vào ngày 2/2/2022. Ảnh: Getty Images

Ngoài ra, nếu Quốc hội thông qua một đạo luật tích cực ngăn chặn các khoản chi tiêu trong một lĩnh vực cụ thể, thì dự luật đó sẽ đòi hỏi phải có đa số tuyệt đối, tức 2/3 thành viên Quốc hội, ủng hộ để có thể vượt qua quyền phủ quyết của tổng thống.

Nghị quyết Quyền lực Chiến tranh năm 1973 – còn được gọi là Đạo luật Quyền lực Chiến tranh – là một ví dụ về trường hợp Quốc hội cố gắng khẳng định lại quyền hạn chiến tranh của mình và hạn chế khả năng đơn phương quyết định triển khai quân sự của tổng thống.

Tuy nhiên, Đạo luật Quyền lực Chiến tranh dường như không gây cản trở gì khi Tổng thống Biden tăng cường triển khai quân sự tới các thành viên NATO.

Một lý do cho điều này là chính quyền ông Biden đã tuyên bố rõ ràng rằng các lực lượng Mỹ sẽ không chiến đấu bên trong lãnh thổ Ukraine và bảo vệ nước này nếu xảy ra xung đột với Nga.

Cho đến tận ngày nay, Quốc hội Mỹ vẫn chưa từng sử dụng thành công Đạo luật Quyền lực Chiến tranh để rút các lực lượng quân sự do một vị tổng thống triển khai ở nước ngoài.

Đại sứ Anh James Kariuki và Đại sứ Mỹ Linda Thomas-Greenfield tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về Ukraine hôm 21/1/2022. Ảnh: Getty Images

Các tổng thống khác của Mỹ đã làm điều tương tự chưa?

Các tổng thống Mỹ tiền nhiệm đã thường xuyên luân chuyển quân trên toàn cầu, và cũng đã triển khai quân đội đến các khu vực đang đối mặt với căng thẳng gia tăng.

Tổng thống George H.W. Bush đã triển khai quân đội đến Trung Đông trước khi Quốc hội phê chuẩn tiến hành Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất vào tháng 1/1991. Và trong lịch sử, không phải tất cả các cuộc triển khai như Iraq đều kết thúc bằng xung đột.

Mỹ đã thành lập và di chuyển các hạm đội hải quân để đối phó với diễn biến ở châu Âu và bán đảo Triều Tiên chỉ trong 5 năm qua.

Tổng thống Barack Obama đã tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Ba Lan vào năm 2016 để ngăn chặn cái mà họ cho là “mối đe dọa tiềm tàng” từ Nga.

Ông Obama cũng tăng cường hoạt động quân sự ở Philippines và Australia, thách thức các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc trong khu vực.

Vào năm 2019, Tổng thống Trump đã triển khai thêm quân đội đến Saudi Arabia sau khi căng thẳng gia tăng với Iran.

Xe tăng T-72B3 của Nga tập trận ở Rostov, miền nam Nga, ngày 12/1/2021. Ảnh: AP

Tại sao Tổng thống Biden gửi thêm quân đến châu Âu?

Quyết định của ông Biden gửi thêm quân đến châu Âu có thể phục vụ một số mục đích trong cuộc khủng hoảng Ukraine-Nga hiện nay.

Việc bố trí lại binh sĩ và tài sản trước hoặc trong khi xảy ra các cuộc khủng hoảng quân sự là điều vẫn thường xảy ra. Quyết định của Tổng thống Biden có thể đảm bảo với các đồng minh hiện tại rằng Washington ủng hộ họ và cam kết bảo vệ châu Âu.

Việc phô diễn lực lượng quân sự cũng có thể là lời cảnh báo với Nga, và nhằm chuẩn bị năng lực để đối phó với một cuộc xung đột, nếu nó xảy ra.

Các cường quốc quân sự lớn như Mỹ thường phản ứng lại việc tăng cường quân sự của đối phương bằng các đợt triển khai riêng. Nghiên cứu cho thấy rằng ngay cả khi đáp trả các hành động quân sự của các quốc gia khác, các cường quốc vẫn thận trọng trong việc duy trì các hoạt động triển khai này trong phạm vi ảnh hưởng của riêng họ – như cách Mỹ đang làm – để tránh khiêu khích đối thủ.