90% ca đột quỵ có thể phòng ngừa
Khoảng 90% ca đột quỵ xuất phát từ tăng huyết áp, tiểu đường, hút t.huốc l.á, béo phì… có thể phòng ngừa bằng cách kiểm soát các yếu tố này.
PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng, Phó Chủ tịch Hội đột quỵ Việt Nam, Trưởng Khoa Bệnh lý mạch m.áu não Bệnh viện Nhân Dân 115 (TP HCM), cho biết chỉ khoảng 10% không tìm được nguyên nhân, còn lại hầu hết bệnh nhân đột quỵ đều mang ít nhất một hoặc thậm chí nhiều yếu tố nguy cơ. Một người béo phì, hút t.huốc l.á, cao huyết áp, đôi khi kèm tiểu đường, nếu không kiểm soát hiệu quả các vấn đề thì biến cố đột quỵ xảy ra gần như chắc chắn.
Theo bác sĩ Thắng, bệnh nhân đột quỵ thường nhập viện với hai tình huống. Thứ nhất, người bệnh không biết mình mang yếu tố nguy cơ, đến khi bị đột quỵ, đo huyết áp, thử đường huyết mới phát hiện. Thứ hai, bệnh nhân biết nhưng chủ quan, không điều trị hoặc bỏ dở, bởi các thủ phạm này thường có triệu chứng khá mơ hồ, trong khi tăng huyết áp, tiểu đường phải dùng thuốc kiểm soát lâu dài, hầu như điều trị suốt đời theo chỉ định của bác sĩ.
“Nhiều người đ.ánh giá rất thấp các bệnh lý tiềm tàng này, đến lúc bùng phát thì trở tay không kịp”, bác sĩ Thắng chia sẻ. Chẳng hạn, nhiều người bệnh tăng huyết áp tâm thu cao trên 180 mmHg vẫn cảm giác khoẻ mạnh bình thường nên nghĩ rằng không cần phải uống thuốc hằng ngày. Một số người sau vài tháng dùng thuốc, huyết áp ổn định thì tự ý ngưng vì ngại uống thuốc, hoặc sợ uống thuốc sẽ làm tụt huyết áp. Trong khi đó, mức huyết áp được duy trì là nhờ thuốc, khi ngưng thuốc huyết áp sẽ tăng cao trở lại.
Bác sĩ Thắng nhấn mạnh, đột quỵ là nguyên nhân t.ử v.ong đầu trên thế giới, nhưng điều đáng sợ không kém là gánh nặng tàn phế. Một người đang khoẻ mạnh, sau cơn đột quỵ có thể trở nên liệt, rối loạn nuốt, suy giảm trí nhớ…. Các thống kê thấy khoảng 70% bệnh nhân đột quỵ một lần không thể quay lại cuộc sống bình thường. Bệnh nhân đột quỵ may mắn phục hồi tốt, cũng cần phải sử dụng thuốc để phòng ngừa tái phát.
Cách đây khoảng 25 năm, thế giới hầu như đầu hàng với đột quỵ vì không có biện pháp được xem là hữu hiệu làm giảm sự phá huỷ tế bào não gây ra do đột quỵ. Hiện nay, đột quỵ là bệnh chữa được nhưng đòi hỏi bệnh nhân đến sớm những giờ vàng đầu tiên để chạy đua thời gian cứu những tế bào não chưa c.hết, nếu đến trễ hậu quả rất lớn.
Video đang HOT
“Do đó, điều quan trọng là nên phòng ngừa, tầm soát phát hiện sớm các bệnh lý nguy cơ và quan tâm kiểm soát. Nếu chờ đến lúc bị đột quỵ và dựa vào việc bác sĩ điều trị thì khả năng thất bại rất cao nếu đến viện trễ, kể cả đến sớm thì tỷ lệ thành công cũng chỉ khoảng 50%”, bác sĩ Thắng nói.
Theo bác sĩ Thắng, bệnh đột quỵ khá dễ nhận biết vì hầu hết bệnh nhân có triệu chứng liệt, yếu nửa người cùng một bên cơ thể. Triệu chứng thường gặp nữa là bệnh nhân đột nhiên méo miệng, nói không rõ, tiếng bị đớ.
“Các triệu chứng này đều xảy ra rất đột ngột, không có cơn báo trước”, bác sĩ Thắng nói.
Dấu hiệu nhận biết sớm đột quỵ theo quy tắc FAST. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Bác sĩ Thắng khuyến cáo cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất có khả năng điều trị đột quỵ càng sớm càng tốt, hầu hết nạn nhân đều tỉnh táo nên không cần sơ cứu gì khác. Việc xử trí tại nhà như cho uống thuốc hạ huyết áp, đ.âm kim, chích lễ… vừa không có tác dụng, vừa gây nguy hiểm bệnh nhân, đồng thời làm chậm trễ “thời gian vàng”.
Đột quỵ khi đang khám bệnh, hồi phục hoàn toàn sau 12 giờ
Người đàn ông 38 t.uổi, đến Bệnh viện Đại học Y Dược tái khám bệnh mạn tính định kỳ, đột nhiên không nói được, rồi liệt tay, chân.
Bệnh nhân nhanh chóng được cấp cứu, chụp CT não, sau đó điều trị thuốc tan cục m.áu đông, truyền thuốc và dùng dụng cụ lấy huyết khối chỉ trong vòng 25 phút. May mắn được phát hiện ngay tại bệnh viện và can thiệp kịp thời, người bệnh hồi phục rất nhanh, sức cơ trở lại khá tốt. Sau 12 giờ, anh hầu như không còn triệu chứng, trở lại bình thường. Hình ảnh chụp MRI sau đó cho thấy người bệnh không còn tổn thương nào trên não và hình mạch m.áu não được thông hoàn toàn.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bá Thắng, Trưởng Trung tâm Khoa học Thần kinh, Trưởng Đơn vị Đột quỵ Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM cho biết: Đột quỵ là nguyên nhân gây t.ử v.ong hàng đầu, xảy đến đột ngột và rất nguy hiểm nếu không được xử trí kịp thời. Nếu nhận biết được các dấu hiệu và cấp cứu trong "thời gian vàng", người bệnh có cơ hội phục hồi. Ngược lại sẽ gây ra hậu quả nặng nề với sức khỏe. Hiện tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ t.uổi tại Việt Nam đang có xu hướng tăng, trung bình khoảng 2% mỗi năm.
Điều trị đột quỵ tập trung vào điều trị cấp cứu. Dựa trên các phương pháp chẩn đoán, các bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Có hai cách để cấp cứu và thông mạch m.áu. Thứ nhất là dùng thuốc làm tan cục m.áu, phương pháp này chỉ dùng trong 4-5 giờ đầu kể từ khi người bệnh có triệu chứng đầu tiên. Thứ hai là dùng dụng cụ để thông mạch m.áu, thời gian "cửa sổ" để áp dụng là 6 giờ sau khi xảy ra đột quỵ. Do đó, người bệnh cần được đưa đến cấp trong thời gian sớm nhất để kịp thời can thiệp.
Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh sẽ trở thành người tàn tật, không còn khả năng tự chăm sóc bản thân, là gánh nặng cho gia đình, xã hội. Nghiên cứu cho thấy, chỉ có 25-30% người bệnh sau đột quỵ tự đi lại, phục vụ bản thân; 20-25% đi lại khó khăn và cần sự hỗ trợ của người khác trong sinh hoạt hàng ngày; 15-25% phải phụ thuộc hoàn toàn vào người khác.
Theo TS BS. Nguyễn Bá Thắng, đột quỵ là bệnh lý liên quan trực tiếp đến mạch m.áu não, gián đoạn việc cấp m.áu, làm não ngưng hoạt động, từ đó các chức năng do não điều khiển cũng sẽ ngưng hoạt động. Có hai nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ: một là do mạch m.áu bị vỡ, hai là do mạch m.áu bị tắc nghẽn. Người bệnh sẽ có biểu hiện yếu, liệt, không nói được, gục xuống, thậm chí là hôn mê. Để phát hiện sớm cơn đột quỵ, cần dựa vào những dấu hiệu ban đầu (hay còn gọi là quy tắc FAST) sau đây:
F - Face (mặt): Người bệnh có thể bị liệt, méo miệng, nhân trung (đoạn nối giữa điểm dưới mũi đến môi trên) bị lệch, thể hiện rõ nhất khi người bệnh cười mở miệng lớn.
A - Arm (cánh tay) : Người bệnh cử động khó hoặc không thể cử động tay chân, tê liệt một bên cơ thể. Cách xác nhận nhanh chóng nhất là yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên và giữ lại cùng một lúc.
S - Speech (nói chuyện): Người bệnh khó nói, phát âm không rõ, nói dính chữ, nói ngọng bất thường, hoặc không hiểu lời nói.
T - Time (thời gian ): tranh thủ tối đa thời gian đưa người bệnh đến bệnh viện hoặc gọi xe cứu thương để được cấp cứu kịp thời.
Theo bác sĩ Thắng, các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ gồm người có bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch và những rối loạn về mỡ trong m.áu, bệnh tim, thừa cân, béo phì, người có thói quen hút t.huốc l.á, uống nhiều rượu bia... là các yếu tố nguy cơ của đột quỵ. Bên cạnh đó, t.uổi tác cũng yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ, t.uổi càng cao thì nguy cơ đột quỵ càng lớn.
"Để phòng ngừa đột quỵ, cần giữ lối sống lành mạnh, thường xuyên vận động, thể dục, thể thao; chế độ ăn hợp lý, tăng cường rau xanh, giảm mỡ béo, đường bột; bỏ thói quen hút t.huốc l.á, uống rượu bia... Nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện các yếu tố nguy cơ, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời để phòng ngừa đột quỵ hiệu quả", bác sĩ khuyến cáo.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bá Thắng thăm khám cho một bệnh nhân sau đột quỵ. Ảnh. Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM
Thấy dấu hiệu này trong miệng, coi chừng bạn bị đau tim! Có một mối liên hệ giữa tình trạng răng miệng này và sức khỏe tim mạch của bạn. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, có nhiều yếu tố nguy cơ gây ra các cơn đau tim - bao gồm t.uổi tác, huyết áp cao, cholesterol cao và di truyền. Tuy nhiên, cũng có những điều kiện ít...
