5 phút luyện tập cơ thở cũng giúp hạ huyết áp hiệu quả

Theo nghiên cứu mới đăng trên Tạp chí của Hiệp hội Tim Mỹ, thực hiện bài tập “Huấn luyện sức mạnh cơ hô hấp đề kháng cao” (IMST) 5 phút mỗi ngày có thể giúp giảm huyết áp và cải thiện sức khỏe mạch máu , với hiệu quả tương đương hoặc thậm chí là cao hơn khi tập aerobic hoặc dùng thuốc.

5 phút luyện tập cơ thở cũng giúp hạ huyết áp hiệu quả - Hình 1

Ảnh: Sci-News.com

Ra đời vào những năm 1980, IMST được xem là biện pháp giúp những người mắc bệnh hô hấp nghiêm trọng tăng cường sức mạnh cơ hoành và các cơ hô hấp khác. Theo đó, người dùng phải tập luyện với một thiết bị cầm tay, như Power Breathe (ảnh) , giống như đang hút một ống hơi có lực hút ngược lại.

Trong nghiên cứu mới, các chuyên gia tại ại học Arizona chọn ra 36 tình nguyện viên từ 50-79 tuổi có huyết áp tâm thu cao hơn mức bình thường (từ 120 mmHg trở lên) và chia họ thành 2 nhóm, một nửa luyện tập IMST và nửa còn lại thực hiện bài tập không có công dụng tăng cường sức mạnh cơ thở.

Sau 6 tuần, các chuyên gia nhận thấy thấy huyết áp tâm thu của nhóm tập IMST trung bình giảm 9 điểm, tương đương mức giảm thường đạt được khi đi bộ 30 phút mỗi ngày với tần suất 5 ngày/tuần hoặc tác dụng của một số phác đồ điều trị bằng thuốc. ặc biệt, lợi ích này vẫn được duy trì ngay cả khi ngừng tập luyện IMST. Nhóm tập IMST cũng thấy cải thiện 45% chức năng nội mô mạch máu cũng như tăng đáng kể nồng độ ôxít nitric – phân tử quan trọng giúp làm giãn động mạch và ngăn ngừa tích tụ mảng bám.

Video đang HOT

Trong một thử nghiệm trước đó, IMST cho thấy có hiệu quả cải thiện sức khỏe tim mạch đáng kể ở phụ nữ mãn kinh – đối tượng vốn ít nhận được nhiều lợi ích về chức năng mạch máu nhờ luyện tập aerobic giống như nam giới. “Có rất nhiều cách thay đổi lối sống có thể giúp mọi người duy trì sức khỏe tim mạch khi lớn tuổi. Song chúng mất nhiều thời gian, công sức, tiền bạc và khó tiếp cận đối với một số người. Còn IMST có thể được thực hiện trong 5 phút tại nhà trong khi bạn xem tivi” – Tác giả chính Daniel Craighead nhận xét.

Có thể bạn đã bị rối loạn chức năng nuốt mà không biết!

Trong khi đó, các rối loạn về nuốt chiếm tới 49,5% các nguyên nhân gây ra bệnh phổi mạn và ngược lại các bệnh hô hấp mạn tính làm gia tăng tỷ lệ cảm giác nghẹn và vướng ở cổ.

Cơ thể người là một khối thống nhất. Động tác nuốt và thở thường phối hợp với nhau khi đảm nhận chức năng ăn và hô hấp, nhằm tránh để sặc thức ăn vào đường thở, đồng thời cung cấp đủ oxy cho hệ thống hô hấp và các tế bào của các cơ quan trong cơ thể. Các yếu tố làm biến đổi việc cho và nhận oxy và thông khí (như các bệnh hô hấp mạn tính) có thể ảnh hưởng tới sự phối hợp nuốt và thở.

Với 1069 nghiên cứu về bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và biểu hiện ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn; liên quan đến biểu hiện nuốt, các nhà khoa học đã mô tả được một phần mối tương quan giữa chức năng nuốt và bệnh lý hô hấp. Họ cho rằng các rối loạn về nuốt chiếm tới 49,5% các nguyên nhân gây ra bệnh phổi mạn và ngược lại các bệnh hô hấp mạn tính làm gia tăng tỉ lệ rối loạn chức năng nuốt, gia tăng tỷ lệ cảm giác nghẹn và vướng ở cổ.

Có thể bạn đã bị rối loạn chức năng nuốt mà không biết! - Hình 1

Rối loạn nuốt ảnh hưởng tới các bệnh lý hô hấp mạn.

Chúng ta nuốt thức ăn như thế nào?

Nuốt là một trong những phản xạ phức tạp nhất của con người liên quan đến 25 cặp cơ của miệng, họng, thanh quản, và thực quản. Quá trình nuốt có thể được chia thành ba pha liên tục: 1) pha miệng, 2) pha họng và 3) pha thực quản.

Trong suốt pha miệng (pha chủ động) thức ăn sau khi được nghiền nát bởi động tác nhai sẽ tạo thành khối rồi được đẩy vào họng; phần lưỡi gà và khẩu cái mềm đẩy ngang để thức ăn đi vào họng miệng trước khi diễn ra quá trình nuốt. Pha họng (pha thụ động) bắt đầu bằng việc khối thức ăn kích thích các receptor xúc giác của họng miệng, khởi phát quá trình nuốt thụ động, thức ăn được đưa xuống thực quản, trong khi đó không để cho thức ăn bị hít vào đường thở. Trong pha này, khẩu cái mềm nâng lên nhằm ngăn không cho thức ăn trào ngược lên khoang mũi, hai dây thanh khép khiến thanh môn được đóng, thanh quản được kéo lên và sụn nắp đóng lại để bảo vệ đường vào khí quản - phổi. Cuối cùng, cơ thắt thực quản trên mở ra, cho phép thức ăn đi vào thực quản chuyển xuống dạ dày nhờ vào nhu động của thực quản và hệ thống van một chiều.

Rối loạn chức năng nuốt có thể dẫn tới viêm phổi

Có thể bạn đã bị rối loạn chức năng nuốt mà không biết! - Hình 2

Luồng dịch hít vào phổi.

Quá trình nuốt cần được phối hợp nhịp nhàng và chính xác với quá trình thông khí do cả hai quá trình đều được diễn ra tại hạ họng (ngã tư giữa đường ăn và đường thở). Ở người trưởng thành, quá trình nuốt diễn ra trong thì thở ra, kéo dài khoảng 0.5-1 giây. Những thay đổi của kiểu thở có thể ảnh hưởng tới quá trình nuốt cũng như sự phối hợp nuốt - thông khí. Thực tế, sự biến đổi thông khí do tăng CO2 hoặc thay đổi cơ chế hô hấp hoặc kháng trở dòng khí làm tăng tần số nuốt và kích thích thực quản dẫn đến rối loạn co bóp thực quản gây cảm giác nghẹn, đầy tức, dọc theo thực quản. Sự suy giảm chức năng nuốt, còn gọi là rối loạn chức năng nuốt có thể dẫn đến viêm phổi hít và suy dinh dưỡng. Rối loạn chức năng nuốt trên bệnh nhân bị bệnh hô hấp mạn tính có thể làm gia tăng số đợt cấp. Do đó, những bệnh nhân này có xu hướng có chức năng thông khí diễn biến xấu đi nhanh chóng và có nguy cơ nhập viện cao hơn.

Với trẻ em thường xuyên bị viêm phế quản, viêm phổi, viêm phế quản phổi; bên cạnh nguyên nhân dị vật đường thở thì rối loạn chức năng nuốt là một trong những nguyên nhân hay gặp. Ở các trẻ này ta có thể thấy hiện tượng nôn trớ thường xuyên, ngủ không ngon giấc, viêm phổi và phế quản thường xuất hiện ở hai bên (viêm phổi do dị vật bỏ quên thường ở một bên).

Với người có những cơn ngừng thở khi ngủ: Nhiều nghiên cứu đã nhận thấy khoảng 65% bệnh nhân có cơn ngưng thở khi ngủ có rối loạn chức năng nuốt; nuốt thường xuyên hơn trong quá trình chuyển tiếp giữa hoạt động thở ra và hít vào nhưng không liên quan đến mức độ nặng của cơn ngưng thở khi ngủ.

Với những bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính: rối loạn sẽ làm tăng tần xuất đợt cấp của bệnh lý tắc nghẽn hô hấp mạn tính. Một nghiên cứu thống kê về mối liên hệ chặt chẽ, nhiều chiều giữa rối loạn chức năng nuốt và bệnh phổi tắc nghẽn mạn đã các nhà khoa học nghiên cứu và công bố (O'KANE và cộng sự năm 2009, STEIDL và cộng sự năm 2015) cho thấy nếu rối loạn chức năng nuốt, đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tăng lên 17-42% do thời gian đóng đường thở lâu hơn nên bệnh nhân thường hít dịch đường ăn vào đường thở.

Cần sớm phát hiện rối loạn chức năng nuốt

Như vậy, việc phát hiện những rối loạn về chức năng nuốt trên lâm sàng có ý nghĩa quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị các bệnh lý phổi khó kiểm soát, đồng thời việc phát hiện ra những bệnh lý mạn tính của phổi để phối hợp điều trị cũng góp phần cải thiện các triệu chứng như nuốt nghẹn, nuốt vướng, nuốt khó kéo dài mà không phải do nguyên nhân ung thư ở các vị trí của đường ăn và đường thở./.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Kiểu ăn uống từ từ giết chết cơ thể nhưng nhiều người vẫn mắc phảiKiểu ăn uống từ từ giết chết cơ thể nhưng nhiều người vẫn mắc phải
04:22:19 29/09/2025
4 loại cà phê được chứng minh là cải thiện sức khỏe một cách tự nhiên4 loại cà phê được chứng minh là cải thiện sức khỏe một cách tự nhiên
12:13:18 28/09/2025
Cách uống nước hỗ trợ kiểm soát bệnh goutCách uống nước hỗ trợ kiểm soát bệnh gout
21:12:36 28/09/2025
Loại hạt được xem là 'thuốc ngủ tự nhiên': Giúp tim khỏe, ngừa ung thưLoại hạt được xem là 'thuốc ngủ tự nhiên': Giúp tim khỏe, ngừa ung thư
08:02:43 29/09/2025
Việt Nam triển khai tiêm vắc-xin phòng viêm phổiViệt Nam triển khai tiêm vắc-xin phòng viêm phổi
21:16:55 28/09/2025
Loại rau rẻ bậc nhất chợ Việt, ăn vào bổ từ trong ra ngoài lại ít người biếtLoại rau rẻ bậc nhất chợ Việt, ăn vào bổ từ trong ra ngoài lại ít người biết
07:21:41 30/09/2025
Người phụ nữ 57 tuổi ở Hà Nội tức ngực, bác sĩ nội soi gắp ra thứ 'đáng sợ' bên trongNgười phụ nữ 57 tuổi ở Hà Nội tức ngực, bác sĩ nội soi gắp ra thứ 'đáng sợ' bên trong
11:47:20 28/09/2025
Loại gia vị được ví như 'thần dược' giảm đau tự nhiênLoại gia vị được ví như 'thần dược' giảm đau tự nhiên
16:51:52 29/09/2025

Tin đang nóng

4 loại hoa tuyệt đối không nên trồng trong nhà, vừa độc hại vừa mang phong thủy chia ly, gia chủ dễ gặp xui rủi4 loại hoa tuyệt đối không nên trồng trong nhà, vừa độc hại vừa mang phong thủy chia ly, gia chủ dễ gặp xui rủi
07:00:20 30/09/2025
Nicole Kidman và Keith Urban chia tay sau 19 năm chung sốngNicole Kidman và Keith Urban chia tay sau 19 năm chung sống
07:03:46 30/09/2025
Tổ ấm 37m của cô gái 29 tuổi khiến 5 triệu người trầm trồ: Nhỏ mà tinh tế, góc nào cũng thông minh!Tổ ấm 37m của cô gái 29 tuổi khiến 5 triệu người trầm trồ: Nhỏ mà tinh tế, góc nào cũng thông minh!
07:02:12 30/09/2025
Mỹ chứng kiến làn sóng công chức thôi việc lớn nhất lịch sửMỹ chứng kiến làn sóng công chức thôi việc lớn nhất lịch sử
04:04:04 30/09/2025
10 phim Hàn Quốc có kết thúc trên cả tuyệt vời: Xem mà mát lòng mát dạ, đã quá biên kịch ơi10 phim Hàn Quốc có kết thúc trên cả tuyệt vời: Xem mà mát lòng mát dạ, đã quá biên kịch ơi
05:58:31 30/09/2025
Tân Chỉ Lôi ở ẩn sau khi đoạt giải Liên hoan phim VeniceTân Chỉ Lôi ở ẩn sau khi đoạt giải Liên hoan phim Venice
06:21:12 30/09/2025
Hành trình từ bãi rác tới chiến trường của một loại chiến đấu cơ trong quân đội IsraelHành trình từ bãi rác tới chiến trường của một loại chiến đấu cơ trong quân đội Israel
03:53:33 30/09/2025
Nam ca sĩ yêu 5 mỹ nhân đình đám showbiz Việt, U50 viên mãn bên bợ hot girl kém 12 tuổi giàu cóNam ca sĩ yêu 5 mỹ nhân đình đám showbiz Việt, U50 viên mãn bên bợ hot girl kém 12 tuổi giàu có
06:24:03 30/09/2025

Tin mới nhất

30 phút đi bộ mỗi ngày giúp sống thọ hơn

30 phút đi bộ mỗi ngày giúp sống thọ hơn

07:25:59 30/09/2025
Cải thiện sức khỏe tim mạch và chuyển hóa: Đi bộ giúp giảm cholesterol LDL (có hại), tăng cholesterol HDL (có lợi), ổn định huyết áp và cải thiện tâm trạng.
Ăn trứng luộc thường xuyên tốt hay hại gan?

Ăn trứng luộc thường xuyên tốt hay hại gan?

07:13:10 30/09/2025
Vitamin A và E trong trứng có chức năng chống oxy hóa rất mạnh mẽ, có thể xây dựng một bức tường bảo vệ cho tế bào gan, chống lại sự xâm nhập của các gốc tự do, từ đó làm chậm quá trình lão hóa của gan.
4 gia vị rẻ tiền trong nhà bếp hỗ trợ phòng ngừa ung thư

4 gia vị rẻ tiền trong nhà bếp hỗ trợ phòng ngừa ung thư

06:08:14 30/09/2025
Thực phẩm thực vật được chứng minh có tiềm năng trong phòng ngừa ung thư. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng, một chế độ ăn uống giàu rau, củ, quả, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu có thể giúp giảm nguy cơ mắc nhiều loại ung thư k...
Bí quyết tránh tăng cân ở phụ nữ thời kỳ mãn kinh

Bí quyết tránh tăng cân ở phụ nữ thời kỳ mãn kinh

06:04:23 30/09/2025
Việc lựa chọn lối sống lành mạnh có thể giúp chị em tuổi mãn kinh đạt được và duy trì cân nặng khỏe mạnh cũng như cải thiện sức khỏe về lâu dài. Những lựa chọn lành mạnh có ích ở mọi lứa tuổi, thậm chí còn quan trọng hơn vào thời kỳ mãn...
Ăn ngon mà vẫn giữ dáng với 10 thực phẩm ít calo, tốt cho tiêu hóa

Ăn ngon mà vẫn giữ dáng với 10 thực phẩm ít calo, tốt cho tiêu hóa

06:01:52 30/09/2025
Bạn có thể luộc rau lang chấm mắm, xào với tỏi hay biến tấu thành món gỏi thanh mát. Từ những cách chế biến đơn giản ấy, rau lang đem lại hương vị dân dã, dễ ăn nhưng giá trị mà nó mang lại cho sức khỏe thì thực sự đáng kể.
Hiểu tác dụng phụ của thuốc để phòng ngừa đúng cách

Hiểu tác dụng phụ của thuốc để phòng ngừa đúng cách

06:00:08 30/09/2025
Tác dụng phụ của thuốc hay còn gọi là phản ứng có hại của thuốc là bất kỳ phản ứng không mong muốn nào xảy ra khi sử dụng một loại thuốc với liều lượng thông thường để phòng bệnh, chẩn đoán, điều trị bệnh hoặc phục hồi chức năng cơ thể.
Nghiên cứu mới của Harvard ca ngợi loại đồ uống quen thuộc với người Việt

Nghiên cứu mới của Harvard ca ngợi loại đồ uống quen thuộc với người Việt

05:59:08 30/09/2025
Trà xanh không chỉ tốt cho sức khỏe não bộ mà còn mang lại nhiều lợi ích khác. Hàm lượng chất chống oxy hóa cao trong trà, đặc biệt là catechin, giúp chống lại các gốc tự do, giảm nguy cơ mắc bệnh mạn tính.
6 thói quen buổi sáng âm thầm làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim cần bỏ sớm

6 thói quen buổi sáng âm thầm làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim cần bỏ sớm

05:40:22 30/09/2025
Các nghiên cứu cho thấy, ngay cả tình trạng mất nước nhẹ cũng có thể ảnh hưởng đến độ nhớt của máu và huyết áp, hai yếu tố nguy cơ chính gây căng thẳng cho tim.
Loại nước uống giúp thải độc dạ dày, ngừa ung thư

Loại nước uống giúp thải độc dạ dày, ngừa ung thư

05:37:50 30/09/2025
Trà xanh cũng là lựa chọn thay thế caffeine tuyệt vời cho những người muốn cắt bỏ hoàn toàn hoặc giảm lượng cà phê tiêu thụ. Dưới đây là một số lợi ích của trà xanh đối với sức khỏe ai cũng nên biết.
Huyết khối tĩnh mạch sâu nguy hiểm như thế nào?

Huyết khối tĩnh mạch sâu nguy hiểm như thế nào?

05:34:02 30/09/2025
Thời gian điều trị phụ thuộc vào mức độ của bệnh. Điều quan trọng là phải sử dụng chúng chính xác như bác sĩ hướng dẫn bởi vì uống quá nhiều hoặc quá ít có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.
Chữa rối loạn tiền đình bằng gừng: Có hiệu quả không?

Chữa rối loạn tiền đình bằng gừng: Có hiệu quả không?

16:50:08 29/09/2025
Tuy nhiên, các phương pháp này chỉ có tính tham khảo. Hiệu quả tùy cơ địa, chưa có nghiên cứu khoa học chứng minh rõ ràng. Đặc biệt, một số nhóm đối tượng cần thận trọng:
Chủ quan với triệu chứng 'điếc đột ngột', nguy cơ mất thính lực vĩnh viễn

Chủ quan với triệu chứng 'điếc đột ngột', nguy cơ mất thính lực vĩnh viễn

16:46:29 29/09/2025
Theo bác sĩ, yếu tố quyết định trong điều trị là giai đoạn vàng. Nếu bệnh nhân đến ngay trong những giờ đầu hoặc ngày đầu, cơ hội hồi phục thính lực cao.

Có thể bạn quan tâm

Bạn của chồng muốn tặng 'món quà' đặc biệt, biết lý do tôi giật mình, khó xử

Bạn của chồng muốn tặng 'món quà' đặc biệt, biết lý do tôi giật mình, khó xử

Góc tâm tình

09:16:37 30/09/2025
Trong lúc chới với, đau khổ, tôi được bạn của chồng ngỏ lời tặng món quà đặc biệt. Nhưng khi biết lý do, tôi bối rối và không biết phải xử trí ra sao.
Báo ngoại nêu 'mẹo' du lịch Việt Nam lần đầu

Báo ngoại nêu 'mẹo' du lịch Việt Nam lần đầu

Du lịch

08:46:05 30/09/2025
Việt Nam sôi động và giàu bản sắc, có thể khiến khách du lịch bụi lần đầu choáng ngợp. Một vài kinh nghiệm thực tế sẽ giúp chuyến đi thuận lợi và trọn vẹn hơn.
Lá này canxi gấp 2 lần sữa, nấu canh rất ngon, giúp bổ tỳ, tiêu sưng nhưng quá ít người biết ăn thật tiếc

Lá này canxi gấp 2 lần sữa, nấu canh rất ngon, giúp bổ tỳ, tiêu sưng nhưng quá ít người biết ăn thật tiếc

Ẩm thực

08:16:28 30/09/2025
Lá ớt có thể chế biến thành nhiều món ngon khác nhau như nấu canh, xào... Dưới đây là một số món ngon từ lá ớt các bạn hãy cùng tham khảo nhé.
Bị hội "mẹ chồng online" góp ý vì con gái 3 tuần tuổi đã phải học bài, H'Hen Niê nói gì?

Bị hội "mẹ chồng online" góp ý vì con gái 3 tuần tuổi đã phải học bài, H'Hen Niê nói gì?

Sao việt

08:11:50 30/09/2025
Đáp lại lời của các mẹ chồng online, Hoa hậu H Hen Niê cho biết với trẻ nhỏ từ 0-3 tháng tuổi, mẹ con thể dạy con qua các ô hình đen trắng.
Ra mắt chưa lâu, tựa game này đã bùng nổ trên Steam, hơn 60.000 người chơi cùng lúc

Ra mắt chưa lâu, tựa game này đã bùng nổ trên Steam, hơn 60.000 người chơi cùng lúc

Mọt game

08:08:59 30/09/2025
Tựa game này tuy chỉ là một dự án nhỏ nhưng lại rất được ưa chuộng trên Steam. Một hiện tượng mới đang làm chao đảo cộng đồng game thủ Steam.
Tây Ninh tiếp nhận 27 đối tượng bị trục xuất từ Campuchia

Tây Ninh tiếp nhận 27 đối tượng bị trục xuất từ Campuchia

Pháp luật

08:01:21 30/09/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Tây Ninh vừa tiếp nhận 27 công dân do Campuchia bàn giao. Phần lớn những người này làm việc trong các khu cờ bạc trực tuyến, có người bị truy nã.
Hồi sinh di sản thời Chiến tranh Lạnh thành các trung tâm dữ liệu

Hồi sinh di sản thời Chiến tranh Lạnh thành các trung tâm dữ liệu

Thế giới

07:51:53 30/09/2025
Giữa khung cảnh đồng quê tĩnh lặng ở vùng nông thôn Kent (Anh), nổi bật một hàng rào thép gai cao 3 mét bao quanh gò cỏ khổng lồ. Ít ai ngờ rằng, cách mặt đất 30 mét bên dưới, một trung tâm điện toán đám mây hiện đại đang vận hành.
Leonardo DiCaprio đã bắt tay với các đạo diễn đình đám nhất Hollywood và tạo ra các siêu phẩm như thế nào?

Leonardo DiCaprio đã bắt tay với các đạo diễn đình đám nhất Hollywood và tạo ra các siêu phẩm như thế nào?

Phim âu mỹ

07:50:07 30/09/2025
Leonardo DiCaprio không chỉ được ca ngợi như một trong những diễn viên xuất sắc nhất thế hệ, mà còn là người sở hữu bản năng vàng trong việc chọn đạo diễn để hợp tác.
Ngoại hình gây ngỡ ngàng của Lưu Tuyết Hoa

Ngoại hình gây ngỡ ngàng của Lưu Tuyết Hoa

Hậu trường phim

07:43:13 30/09/2025
Trong bộ phim mới Cuộc đời phiêu bạt, nữ hoàng nước mắt Lưu Tuyết Hoa xuất hiện với hình ảnh hoàn toàn khác lạ: mái tóc bạc, gương mặt nhăn nheo, dáng đi lom khom.
Khách Việt sắp có thêm lựa chọn ô tô thể thao thương hiệu Anh Quốc

Khách Việt sắp có thêm lựa chọn ô tô thể thao thương hiệu Anh Quốc

Ôtô

07:41:31 30/09/2025
Thương hiệu xe thể thao Lotus sẽ được mở bán chính hãng tại Việt Nam trong thời gian tới, hứa hẹn đem về một số mẫu xe điện hiệu suất cao như Emeya hay Eletre.
Va chạm với máy xúc, hai vợ chồng thương vong ở TPHCM

Va chạm với máy xúc, hai vợ chồng thương vong ở TPHCM

Tin nổi bật

07:38:38 30/09/2025
Người chồng điều khiển xe máy chở vợ trên đường ĐT 746 (TPHCM) va chạm với xe công nông kéo theo máy xúc đang rẽ vào hẻm, khiến ông tử vong, vợ bị thương.