Zrúa – món ngon của đồng bào Cơtu

Cuộc sống hôm nay mặc dù có nhiều thay đổi, thế nhưng người dân tộc Cơ Tu vẫn giữ được bản sắc riêng của mình qua các lễ hội, trang phục, âm nhạc và ẩm thực.

Ẩm thực truyền thống của đồng bào Cơ Tu rất đa dạng, phong phú như các món nướng, lam, xông khói…và trong đó không thể không kể đến món zrúa.

Zrúa – còn gọi là thịt heo muối chua.

Zrúa còn gọi là thịt heo muối chua – là một trong những món ăn truyền thống của người Cơ Tu ở Quảng Nam. Theo người dân ở thôn Aliêng, xã Ating (Đông Giang, Quảng Nam), người Cơ Tu sinh sống lâu đời trên dãy Trường Sơn có một nền văn hóa ẩm thực độc đáo. Họ biết làm nhiều món truyền thống để ăn trong gia đình, đãi họ hàng, khách quý… trong đó có món zrúa.

Món thịt heo muối chua của người Cơ Tu được chế biến khá đơn giản, từ những gia vị có sẵn trong vườn nhà như quế, tiêu rừng (amất), riềng núi (prí), cơm hoặc thính bắp và muối. Các loại gia vị này sau khi hái xuống được phơi khô, giã nhỏ. Thịt heo ướp với muối, tiêu, ớt, riềng rồi cho vào hũ lớn hoặc thân ống nứa. Cứ một lớp thịt rải một lớp cơm tẻ gác trên giàn bếp từ 7 đến 10 ngày… Với zrúa để trong hũ thì ủ kín rồi gác trên giàn bếp từ 7 đến 10 ngày. Còn đối với zrúa để trong ống nứa thì đậy kỹ bằng lá chuối, vùi vào một lớp tro dày khoảng 1 ngày rồi đem ra để nơi thoáng mát.

Sau khi ủ, món thịt heo muối chua này sẽ có phần thịt màu hồng rất đẹp. Có thể ăn ngay hoặc nướng, nấu canh, hấp… kèm với các loại rau rừng, tùy theo sở thích. Món zrúa đặc trưng bởi vị cay của ớt và riềng, vị thơm của quế, đặc biệt là vị chua nhẹ của thịt heo lên men lẫn vị mặn của muối, rất kích thích vị giác. Có một điều rất ngạc nhiên là tuy thịt để lâu ngày nhưng khi bày ra đĩa ăn thịt không mất màu, mùi vị rất tươi ngon. Có lẽ đây chính là sự tinh tế, khéo léo trong cách chế biến ẩm thực của bà con người Cơtu.

Không chỉ là một món ăn đơn thuần hàng ngày hay để tiếp khách quý nơi xa đến mà theo phong tục của người Cơ Tu, zrúa là món ăn của nhà trai tiếp đãi nhà gái trong dịp cưới hỏi hoặc được ăn trong các dịp lễ tết, hội làng.

Ngoài zrúa, khi đến với các bản làng của đồng bào Cơ Tu, du khách sẽ được thưởng thức các món ăn truyền thống, rất độc đáo như: món z’rắ (thịt ống thọc nhuyễn); avị cuốt (bánh sừng trâu): avị hoor (cơm lam); cá niên nướng,… rất ngon và dân dã, mang đậm nét văn hóa truyền thống của đồng bào vùng cao trên dãy Trường Sơn. Trong đó, cá niên nướng độc đáo hơn cả. Cá niên là một loại cá nhỏ, có màu trắng bạc. Sau khi đánh bắt, cá được đem rửa sạch, để ráo rồi kẹp vài ba con tươi rói nướng trên bếp than đỏ rực. Luôn tay trở đều từng con cá để chín đều. Những con cá chín vàng, béo ngậy, giòn tan chấm với gia vị là muối và ớt rừng giã nhỏ, nhấm nháp thêm chút rượu men rừng thì như quên cả lối về.