Xét nghiệm vô sinh nam do đột biến gen AZF

AZF là từ viết tắt của Yếu tố gây vô tinh trùng (Azoospermia Factor) là gen nằm trên nhánh dài của nhiễm sắc thể Y ở vị trí Yq11. Vùng này chứa nhiều gen liên quan đến quá trình sinh tinh.

Các đột biến mất đoạn xảy ra ở các AZF (AZFa, AZFb, AZFc,AZFd hoặc mất đoạn kết hợp) thường dẫn đến các hậu quả với mức độ ảnh hưởng khác nhau phụ thuộc vào vùng AZF có đột biết

Vô sinh (Infertility) là hiện tượng mất hay giảm khả năng sinh sản. Vô sinh nói chung và vô sinh nam giới nói riêng là một vấn đề sức khỏe sinh sản gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống của nhiều cặp vợ chồng trên toàn thế giới. Hiện nay có khoảng 50% cặp vô sinh do nam giới, trong đó nguyên nhân do gen và nhiễm sắc thể chiếm 10-15% vô sinh nam và 5% trường hợp thiểu tinh nặng có bất thường về di truyền. Vô sinh nam do gen Y gây xóa gen AZF – chiếm khoảng 2%.

Gen AZF là gì?

AZF là từ viết tắt của Yếu tố gây vô tinh trùng (Azoospermia Factor) là gen nằm trên nhánh dài của nhiễm sắc thể Y ở vị trí Yq11. Vùng này chứa nhiều gen liên quan đến quá trình sinh tinh. Các đột biến mất đoạn xảy ra ở các AZF (AZFa, AZFb, AZFc,AZFd hoặc mất đoạn kết hợp) thường dẫn đến các hậu quả với mức độ ảnh hưởng khác nhau phụ thuộc vào vùng AZF có đột biến như gây vô tinh, thiểu tinh, thiểu tinh nặng, các rối loạn trong quá trình sinh tinh hoặc các bất thường của tinh trùng. Việc làm xét nghiệm này có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị vô sinh nam.

Biểu diễn sơ đồ vùng AZF ( Ảnh minh họa. Nguồn Internet)

Tại sao phải xét nghiệm gen AZF?

Về nguyên nhân di truyền gây vô sinh ở nam giới, mất đoạn nhỏ vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y là nguyên nhân gây vô sinh nam đứng thứ hai, chỉ sau hội chứng Klinefelter.

Xét nghiệm phát hiện mất đoạn AZF sẽ đem lại những lợi ích sau:

- Xác định được nguyên nhân gây vô sinh nam giới do đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y.

- Là cơ sở để tư vấn di truyền, giúp cho bác sĩ lâm sàng lựa chọn hướng điều trị phù hợp cho bệnh nhân.

- Giúp cho bệnh nhân biết rõ tình trạng của mình và lựa chọn cách điều trị phù hợp theo tư vấn của bác sĩ. Nam giới bị mất đoạn AZF nếu được hỗ trợ sinh sản để sinh con thì tất cả con trai của họ đều mang đột biến mất đoạn AZF như bố.

- Giảm chi phí việc điều trị nội khoa không hiệu quả, gây tốn kém cho người bệnh.

Đối tượng xét nghiệm gen AZF
Các trường hợp được chỉ định xét nghiệm AZF:

1. Vô tinh hoặc thiểu tinh nặng (

2. Trước khi phẫu thuật cắt bỏ giãn mạch thừng tinh (varicocoelectomy )

3. Anh trai hoặc em trai của bệnh nhân xóa một phần AZFb, AZFa, hoàn toàn AZFc.

Chống chỉ định

- Karyotype bất thường

- Vô sinh tắc nghẽn

- Hypogonadotropic hypoganadism (thiểu năng sinh dục ở nam giới do tinh hoàn ít hoặc không có hormone giới tính)

Kỹ thuật xét nghiệm phát hiện đột biến AZF

- Xác định đột biến mất đoạn AZF bằng RealTime- PCR

Là một xét nghiệm định tính cho phép phát hiện bằng Real time- PCR dựa trên sự khuếch đại các locus đặc hiệu ở các vùng AZFa, AZFb, AZFc sử dụng các cặp mồi đặc hiệu. Trong Real time PCR, sản phẩm khuếch đại được xác định bằng cách sử dụng các thuốc nhuộm huỳnh quang.

- Xác định đột biến mất đoạn AZF bằng QF- PCR

Gen AZF được khảo sát bằng kỹ thuật PCR khuếch đại đoạn DNA đặc hiệu nằm trong vùng AZFa, AZFb và AZFc của gen. Các đoạn khuếch đại được đánh dấu bằng huỳnh quang và phân tích bằng hệ thống điện di mao quản

Hướng điều trị cho những bệnh nhân vô sinh nam do đột biến gen

AZF Những trường hợp vô sinh nam do đột biến gen AZF có thể được cân nhắc tỷ lệ thành công sau khi thăm khám cả vợ và chồng, nhiều trường hợp nếu có khả năng thành công cao sẽ được tư vấn thực hiện kỹ thuật ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương trứng) và TESE (lấy tinh trùng từ tinh hoàn bằng phẫu thuật xẻ tinh hoàn).

Cũng như IVF, trong ICSI người ta cũng thực hiện kích thích nhiều nang noãn phát triển, chọc hút noãn để lấy noãn ra ngoài cơ thể. Sau đó sẽ lấy những tinh trùng thu được sau khi thực hiện kỹ thuật TESE, tiêm trực tiếp 1 tinh trùng vào bào tương noãn trưởng thành để tạo phôi. Phôi sau đó được sàng lọc dị tật và chuyển vào tử cung người vợ để có thể đậu thai và phát triển bình thường.

Kết luận

Vô sinh do nam giới hiện nay không còn là vấn đề xa lạ với đại đa số mọi người. Tuy nhiên nguyên nhân gây ra tình trạng vô sinh cho nam giới cũng rất đa dạng khác nhau như do thói quen sinh hoạt, nội tiết tố, bệnh lý cơ quan sinh dục và do gen di truyền…Với mỗi nguyên nhân cần có sự điều trị phù hợp mới có thể giải quyết vấn đề nhanh chóng. Kỹ thuật xét nghiệm vô sinh do đột biến gen AZF ở nam giới là một trong những kỹ thuật hiện đại nhất hiện nay giúp xác định nguyên nhân vô sinh nam, từ đó đưa ra hướng điều trị cũng như hạn chế sự di truyền cho thế hệ sau.

Theo CSTY