WHO sẽ điều tra về người đầu tiên mắc COVID-19, chợ hải sản tại Vũ Hán

Theo nguồn tin thân cận từ nhóm điều tra Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cơ quan này sẽ đề xuất nghiên cứu sâu hơn về các manh mối ban đầu tại Vũ Hán trong bản báo cáo sơ bộ về nguồn gốc virus SARS-CoV-2.

Nhân viên an ninh canh gác bên ngoài Viện Virus Vũ Hán trong lúc đoàn kiểm tra WHO làm việc tại đây hôm 3/2. Ảnh: AFP

Hãng CNN dẫn thông tin từ các nhà điều tra trên cho biết WHO sẽ đề xuất việc truy vết tiếp xúc rộng rãi hơn liên quan đến bệnh nhân đầu tiên mắc COVID-19 được biết ở Vũ Hán, Trung Quốc, cũng như chuỗi cung ứng hải sản cho khoảng 10 thương nhân tại chợ Hoa Nam. Khu chợ này được cho là đã đóng vai trò trong sự lây lan ban đầu của bệnh COVID-19 vào cuối năm 2019.

Các nhà khoa học độc lập phát biểu với CNN rằng việc điều tra sơ bộ các manh mối ban đầu đáng lẽ phải hoàn thành từ nhiều tháng trước đó bởi các chuyên gia Trung Quốc, song họ lại không thực hiện được điều này.

Do vậy, ban điều hành WHO sẽ đề xuất điều tra sâu hơn theo một số hướng, trong đó có hai yếu tố quan trọng nêu trên.

Truy vết tiếp xúc của bệnh nhân đầu tiên

Đầu tiên, họ sẽ đòi hỏi điều tra thêm về lịch sử tiếp xúc của ca bệnh phát hiện ngày 8/12/2019 ở Vũ Hán. Đây là người đầu tiên được xác nhận mắc COVID-19 bởi các nhà khoa học Trung Quốc và WHO. Danh tính người này không được công khai, song theo nhóm điều tra viên của WHO, đây là một nhân viên văn phòng khoảng 40 tuổi không có lịch sử tiếp xúc hoặc đi nước ngoài. Người đàn ông này sống tại Vũ Hán cùng vợ và con.

Ông Peter Daszak – một thành viên trong đoàn điều tra gồm 17 người của WHO và là chủ tịch tổ chức EcoHealth Alliance chuyên theo dõi các loại virus trên động vật – cho biết cuộc điều tra đã đã xác định bố mẹ của bệnh nhân đầu tiên được biết đến có khả năng đã đến một khu chợ bán động vật hoang dã ở Vũ Hán.

Trong cuộc gặp với nhóm chuyên gia, bệnh nhân này cho biết bố mẹ của anh ta đã đến một khu chợ bán đồ tươi sống ở Vũ Hán, chứ không phải là chợ hải sản Hoa Nam.

Ông Daszak cho biết ban điều hành WHO đã không được thông báo chi tiết về khu chợ trên trong chuyến thăm vừa qua, và khu chợ này có khả năng đã bán loài động vật hoặc sản phẩm có thể nhiễm virus SARS-CoV-2.

“Cuối buổi phỏng vấn – được phiên dịch từ đầu đến cuối – anh ta đã nói: ‘Bố mẹ tôi từng đến một chợ bán đồ tươi sống (wet market) ở địa phương’”, ông Daszak kể lại. Theo ông, tiết lộ của người đàn ông trên đã chỉ ra một khả năng quan trọng rằng các chợ khác ở Vũ Hán cũng bán sản phẩm từ động vật hoang dã, chứ không riêng chợ Hoa Nam.

Ông Peter Daszak cho biết các nhà khoa học Trung Quốc đã đảm bảo với nhóm WHO rằng bố mẹ của bệnh nhân đã xét nghiệm âm tính với SARS-CoV-2. Tuy nhiên họ dường như đã không lần ra các tiếp xúc của hai người trên tại khu chợ. “Nếu bạn phát hiện ai đó âm tính, rõ ràng không cần thiết truy vết tiếp xúc của họ. Thế nhưng việc này cần phải làm ngay bay giờ bởi vì chúng tôi nắm được manh mối nào đó về sự lây lan của COVID-19 tại Vũ Hán”, ông nói.

Được biết, bệnh nhân đầu tiên mắc COVID-19 không có liên hệ với chợ hải sản Hoa Nam. Theo ông Daszak, người này sống một cuộc sống đô thị điển hình. Anh ta không tham gia các hoạt động thể thao tập thể, thay vào đó là lướt điện thoại, máy tính.

Ông Peter Ben Embarek, trưởng đoàn điều tra WHO, tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống Dịch bệnh Hồ Bắc ngày 2/2. Ảnh: AFP

Trưởng phái đoàn điều tra WHO, ông Peter Ben Embarek đã từ chối trả lời CNN về chi tiết các vụ truy vết tiếp xúc hay xét nghiệm cần thiết. Trong khi đó, các nhà khoa học khác lại bày tỏ sự ngạc nhiên, thậm chí là hoài nghi về việc các cuộc điều tra sâu hơn đối với lịch sử tiếp xúc của bệnh nhân đầu tiên cũng như chuỗi cung ứng cho chợ Hoa Nam vẫn chưa được phía Bắc Kinh hoàn thành.

Giáo sư Maureen Miller, nhà dịch tễ học về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Columbia, nhận xét: “Điều này là phi lý vì họ có các nhà khoa học đẳng cấp thế giới và công nghệ đã đầu tư trong hơn 20 năm qua. Họ hiểu các đường dẫn truyền và đã nghiên cứu chúng trong nhiều năm”. Bà Miller cho rằng sự lây nhiễm của bệnh nhân ngày 8/12/2019 – không có bất kỳ liên hệ trực tiếp nào với các chợ bán đồ tươi sống hay du lịch nước ngoài – cho thấy đã tồn tại tình trạng lây nhiễm cộng đồng từ tháng 12/2019.

Hay như Giáo sư Yanzhong Huang, cố vấn cấp cao về y tế toàn cầu tại Hội đồng Đối ngoại, cũng cảm thấy ngạc nhiên khi Trung Quốc chưa thu được kết quả liên quan đến hai manh mối quan trọng trên. Ông cho biết thêm rằng quốc gia châu Á này đã huy động toàn bộ thành phố Bắc Kinh để tìm kiếm nguồn gốc của một ổ dịch COVID-19.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc (MOFA) và Ủy ban Y tế Quốc gia (NHC) đã không phản hồi về yêu cầu bình luận của CNN. Bà Hoa Xuân Oánh, người phát ngôn MOFA, ngày 18/2 phát biểu với báo giới rằng một báo cáo độc lập về nguồn gốc của virus SARS-CoV-2 không có nghĩa là Trung Quốc phải cúi đầu trước cách tiếp cận của phương Tây khi cho rằng Bắc Kinh là căn nguyên mọi tội lỗi.

Hướng điều tra thứ hai

Trong bản báo cáo sơ bộ dự kiến công bố vào tuần này, ban giám đốc WHO cũng sẽ gợi ý điều tra ngay lập tức về chuỗi cung ứng của chợ hải sản Hoa Nam.

Ông Peter Daszak cho biết các nhà khoa học Trung Quốc đã cung cấp cho nhóm WHO danh sách các trang trại tại những tỉnh miền Nam như Vân Nam, Quảng Tây và Quảng Đông từng cung cấp động vật hoang dã cho chợ Hoa Nam.

Nhà điều tra trên tiết lộ với CNN: “Sẽ có các khuyến nghị bao gồm việc đến tận các trang trại đó, làm xét nghiệm cho những người nông dân, phỏng vấn và xét nghiệm người thân của họ, đồng thời tìm hiểu xem có bằng chứng nào cho thấy ở đó đã từng bùng phát dịch trước Vũ Hán hay không”.

Ông Daszak mô tả hai hướng điều tra sâu hơn như một ưu tiên trong đó có sự đồng thuận giữa phái bộ của WHO và các đối tác Trung Quốc. Ông cho biết các nhà khoa học Trung Quốc đã đến thăm các trang trại động vật hoang dã trong và xung quanh tỉnh Hồ Bắc, và một số “nhà cung cấp thượng nguồn”, nhưng không phải các trang trại phía nam mà ông và nhóm WHO quan tâm nhất.

Các thành viên WHO mặc trang phục bảo hộ tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống Dịch bệnh Hồ Bắc ngày 2/2. Ảnh: AFP

Xét nghiệm chuỗi cung ứng sẽ cho phép giới khoa học tìm ra loài vật – hay người nào – có thể lây truyền virus, trước khi lây nhiễm cho người dân ở Vũ Hán. Theo ông, có thể đã có một sự lây lan nào đó xảy ra sớm hơn một chút vào tháng 11 hoặc thậm chí là tháng 10. Thời điểm đó có thể là lúc virus lây từ loài này sang loài khác.

Ông Daszak nói: “Chưa có ai đến đó xét nghiệm cho động vật. Các trang trại này đều đã đóng cửa”. Những trang trại này có thể là lối đi rõ ràng dẫn đến nguồn gốc virus của virus SARS-CoV-2, nếu họ tìm ra thứ sản phẩm mà họ bán cho chợ Hoa Nam. Liệu rằng họ bán động vật nhiễm các chủng virus SARS – trong đó có SARS-CoV-2 – hay không? Liệu rằng các loại động vật đó có bao gồm thỏ, lửng, cầy hương hay không?

Tỉnh Vân Nam chính là một mối quan tâm đặc biệt của WHO. Tại đây đã phát hiện một trong những chủng virus có chuỗi gien gần giống nhất với SARS-CoV-2, còn gọi là RaTG13, ở loài dơi.

Cuộc săn lùng ráo riết giữa các nhà động vật học nhằm xác định liệu có phải và bằng cách nào mà RaTG13 có thể đã biến đổi theo thời gian để trở thành SARS-CoV-2. Các tỉnh miền Nam của Trung Quốc chính là nơi cư trú của nhiều loài liên quan đến SARS-CoV-2.

Theo tiết lộ của chuyên gia Peter Daszak, hồi tháng 1/2020, các nhà khoa học Trung Quốc đã lấy mẫu phẩm tại chợ Hoa Nam từ các xác cá chết và động vật dưới nước khác, song phải lấy từ động vật sống. Khi xét nghiệm một số mẫu thỏ trữ trong tủ đông, kết quả thu được là âm tính, song không thể bao hàm tất cả. Kết quả nghiên cứu trên không được công khai, và đội WHO chỉ được xem qua văn bản này.

Ông cho biết con đường đến với chợ Hoa nam của virus gây COVID-19 từ các trang trại phía Nam là một giả thuyết hợp lý cho nguồn gốc của đại dịch. Ông nói: “Chúng tôi không có bằng chứng xác thực rõ ràng, nhưng điều này có nhiều khả năng hơn bất kỳ con đường nào khác mà chúng tôi đã xem xét.