Vụ tranh chấp bản quyền số Wolfoo và chiêu trò triệt hạ đối thủ trong ngành nội dung số

Không ít doanh nghiệp sản xuất nội dung số của Việt Nam đã gặp phải trở ngại khi bị cạnh tranh không lành mạnh, thậm chí đối thủ còn sử dụng nhiều chiêu trò chơi xấu khi kinh doanh trên nền tảng YouTube.

“Đánh nhầm hơn bỏ sót” và sự thiên lệch của YouTube

Hiện nay, ngành nội dung số Việt Nam đang rộng đường để xuất khẩu các sản phẩm ra thị trường quốc tế, nhờ sự nhanh nhạy nắm bắt xu thế cũng như khả năng sáng tạo tuyệt vời của trí tuệ Việt Nam. Đặc biệt trong ngành giải trí trực tuyến, một số doanh nghiệp nội dung số Việt Nam đã có những sản phẩm nằm trong top đầu khi cung cấp ra thị trường nước ngoài như: game Flappy Bird hay Axie Infinity, Bemil. Trong lĩnh vực phim hoạt hình có Wolfoo được dịch ra 17 thứ tiếng phát hành trên nhiều nền tảng số và đạt hơn 30 tỉ view kể từ khi ra mắt vào năm 2018 tới nay.

Tuy nhiên, khi kinh doanh trên các nền tảng xuyên biên giới như YouTube, thâm nhập thị trường toàn cầu, không ít doanh nghiệp Việt phải đối mặt vô số khó khăn, trong đó có thể kể đến là sự thiên lệch, ứng xử không công bằng của hệ thống Content ID của YouTube dẫn đến một số kẻ lợi dụng để cạnh tranh không lành mạnh, nhằm triệt hạ đối thủ.

Là thế lực thống trị thị trường chia sẻ video trực tuyến, YouTube đưa ra những quy định trở thành tiêu chuẩn của toàn ngành. Thông qua công cụ lọc bản quyền tự động Content ID, YouTube đã tạo ra luật chơi riêng của chính mình, kiểm soát và quyết định mọi thứ.

Trong nghiên cứu đăng tải trên Electronic Frontier Foundation (EFF), bà Katharine Trendacosta, Giám đốc Chính sách và Hoạt động tại EFF cho rằng YouTube cố tình tạo ra quy trình cực kỳ phức tạp cho Content ID để miễn trừ trách nhiệm, và những nhà sáng tạo nội dung sẽ phải tự đi giải quyết khi có rắc rối về bản quyền.

Mặc dù YouTube luôn nói rằng quy trình của mình rất rõ ràng và minh bạch, thực tế là nó phức tạp và thường thiên vị các hãng lớn. Thêm vào đó, do là hệ thống tự động, Content ID của YouTube thường xuyên để xảy ra nhầm lẫn trong quá trình ghi nhận bản quyền. YouTube là một cỗ máy, trong nhiều trường hợp hoạt động không chính xác, đánh nhầm bản quyền.

Anh Bùi Minh Tuấn – một YouTuber có kinh nghiệm cho hay: “Vì YouTube luôn đặt vai trò của người sáng tạo nội dung lên hàng đầu, bảo vệ họ gần như tuyệt đối nên có thể dẫn đến tình trạng “chém nhầm hơn bỏ sót”. Trong trường hợp nhận được đơn khiếu nại gửi đến, ngay lập tức YouTube có phản ứng gỡ video sau đó mới yêu cầu các bên gửi giấy tờ chứng minh để hậu kiểm. Bởi vậy, không thể tránh khỏi những vụ “oan sai” mà nhà sản xuất nội dung phải gánh chịu thiệt hại nghiêm trọng”.

Lợi dụng kẽ hở của YouTube để cạnh tranh không lành mạnh

Trường hợp công ty Anh Entertainment One UK Limited (gọi tắt là EO – có trụ sở tại London, Anh) phát tán thông tin sai lệch, lợi dụng chính sách chưa chặt chẽ, chưa nghiêm ngặt của YouTube để chơi xấu Công ty Sconnect Việt Nam (Sconnect) là một ví dụ nổi bật.

EO và một doanh nghiệp Anh khác, Astley Baker Davies Limited (đều có trụ sở ở London), đồng sở hữu sản phẩm Peppa Pig. Đây là bộ nhân vật và tập phim hoạt hình về gia đình chú heo Peppa Pig nhỏ tuổi. Các tập phim hoạt hình Peppa Pig (khoảng 450 tập) được chiếu trên truyền hình ở Anh và một số nước châu Âu.

Trong khi đó, Sconnect (trụ sở ở Hà Nội) là chủ sở hữu của sản phẩm Wolfoo – bộ nhân vật và hàng loạt phim hoạt hình với nội dung về chú sói nhỏ Wolfoo cùng gia đình và bạn bè. Các video hoạt hình Wolfoo (khoảng 2.700 tập) được dịch ra 17 thứ tiếng, phát trên nhiều nền tảng như mạng xã hội YouTube, Facebook, TikTok; Netflix, kênh truyền hình, nền tảng online của nhiều quốc gia từ năm 2018 tới nay.

Đến nay, Sconnect đã có chứng nhận bản quyền hình ảnh bộ nhân vật Wolfoo tại Việt Nam; chứng nhận bản quyền hình ảnh bộ nhân vật Wolfoo tại Mỹ (với 20 nhân vật); chứng nhận bản quyền kịch bản phim hoạt hình Wolfoo tại Việt Nam; chứng nhận bản quyền phim hoạt hình Wolfoo tại Việt Nam. Ngoài ra, Sconnect đăng ký nhiều nhãn hiệu Wolfoo tại Việt Nam; Nga; Mỹ và EU từ nhiều năm trước đây.

Hậu trường sản xuất Wolfoo Parody tại studio của Sconnect.

Tuy nhiên, lợi dụng kẽ hở của YouTube, từ cuối năm 2021 tới nay EO liên tục có hành vi cạnh tranh không lành mạnh, chơi xấu đối với Sconnect khiến doanh nghiệp Việt chịu thiệt hại nặng nề. Các hành vi sai phạm của EO có thể được chia làm 4 nhóm gồm: Đánh bản quyền không có căn cứ; đánh bản quyền bằng căn cứ không hợp pháp; đánh bản quyền bằng chính nội dung Wolfoo của Sconnect và sử dụng nhãn hiệu Wolfoo trong các video Peppa Pig.

Cụ thể, từ tháng 2/2022, EO đã nộp đơn khởi kiện Sconnect tại Vương quốc Anh với các cáo buộc phim hoạt hình Wolfoo vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của phim hoạt hình Peppa Pig và liệt kê 91 video kèm theo đơn khởi kiện, dù đến nay chưa được tòa án Anh thụ lý, nhưng EO vẫn sử dụng đơn kiện một phía để đánh bản quyền rất nhiều các video Wolfoo, bao gồm cả các video trong và ngoài đơn khởi kiện mà EO đã nộp và YouTube vẫn chấp nhận gỡ toàn bộ các video bị đánh bản quyền, kể cả các video không liên quan đến đơn khởi kiện.

Trước đó, ngày 11/01/2022, EO cũng đã nộp đơn khởi kiện Sconnect ra Tòa án Moscow liên quan đến vấn đề bản quyền của phim hoạt hình Wolfoo và Peppa Pig.

Ngày 7/7/2022, dựa trên kết quả thẩm định của các chuyên gia văn học, nghệ thuật Nga khẳng định: “Bộ nhân vật Wolfoo không phải là làm lại của bộ nhân vật Peppa Pig”. Tòa án Moscow (Nga) đã ra phán quyết: “buộc EO không còn quyền khiếu nại, khiếu kiện về nội dung bộ nhân vật Wolfoo là làm lại bộ nhân vật Peppa Pig”. Thế nhưng cho đến nay, YouTube vẫn dung túng cho các hành vi “nhận vơ” bản quyền của EO, tiếp tục khoá hơn 1.000 video phim hoạt hình Wolfoo, gây thiệt hại vô cùng lớn cho Sconnect.

Bên cạnh hành vi “nhận vơ” bản quyền, EO còn sử dụng chiêu trò liên tục sử dụng các video Wolfoo, sau đó mạo nhận là chủ sở hữu và sử dụng các video đó làm căn cứ đánh bản quyền các video Wolfoo gốc của Sconnect.

Từ tháng 6/2022, Sconnect phát hiện EO đã sử dụng các từ khóa Wolfoo trong rất nhiều video Peppa Pig, trong cả các video từ cuối năm 2018 cho đến các video mới đây. Sconnect đã tiến hành lập vi bằng về hành vi vi phạm nhãn hiệu Wolfoo của EO. Theo bản tự khai tại Tòa án Vương quốc Anh hồi tháng 7/2022, EO thừa nhận đã sử dụng từ khóa Wolfoo trong các video và các kênh của Peppa Pig nhằm thu hút lượng người xem đến với Peppa Pig.

YouTube đang tiếp tay triệt hạ sản phẩm trí tuệ Việt Nam?

Mặc dù YouTube có chính sách về việc ngăn chặn hoặc nghiêm cấm các hành vi lạm dụng chính sách của nền tảng và phía Sconnect cũng có email xem xét hành vi lạm dụng của EO. Tuy nhiên, khi Sconnect đã cung cấp toàn bộ tài liệu chứng cứ, phán quyết của Tòa án Nga song YouTube vẫn “phớt lờ” tiếp tục cho phép EO thực hiện các yêu cầu đánh bản quyền sai trái. Phải chăng sự thiên vị, dung túng, làm ngơ của YouTube đã tiếp tay cho chuỗi hành vi nhằm triệt hạ các sản phẩm trí tuệ Việt Nam của EO.

Đặc biệt, mặc dù đã có phán quyết của Tòa án Nga, đồng thời Sconnect cũng đã cung cấp đầy đủ căn cứ pháp lý và gửi các thông báo yêu cầu EO tuân thủ pháp luật, tuân thủ bản án và chấm dứt hành vi vi phạm thế nhưng phía EO và YouTube vẫn không có bất cứ động thái nào tích cực.

Theo Luật sư Phạm Văn Anh, YouTube có trách nhiệm trong việc ngăn chặn, phòng ngừa các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của EO. Khi Sconnect đã được Tòa án Nga công nhận là chủ sở hữu hợp pháp của bộ nhân vật hoạt hình Wolfoo thì YouTube, các trang mạng xã hội toàn cầu không được phép công nhận các yêu cầu đánh bản quyền của EO đối với các video Wolfoo, đồng thời phải có các biện pháp xử lý như xóa tài khoản, chặn yêu cầu của EO do các hành vi xấu của EO gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp Việt.

Trước những khó khăn do đối thủ từ nước ngoài gây ra cho Sconnect, Luật sư Phạm Văn Anh cho rằng, các cơ quan quản lý của Việt Nam, như Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ cần vào cuộc, lên tiếng với Google và YouTube để đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng với các sản phẩm dịch vụ của Việt Nam kinh doanh trên nền tảng YouTube.

Được biết, mới đây, Sconnect đã gửi đơn lên 4 Bộ trưởng các Bộ: Thông tin và Truyền thông; Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Khoa học và Công nghệ; Công Thương. Trong đơn, Sconnect Việt Nam đề nghị các Bộ trưởng lên tiếng, can thiệp với Google và YouTube để bảo vệ bản quyền sản phẩm sáng tạo nổi tiếng của Việt Nam, đồng thời yêu cầu phía đối thủ chấm dứt các hành vi vi phạm pháp luật trên mạng Internet – như VietTimes đã đưa tin.

Nền kinh tế số bùng nổ đã tạo nền tảng cho nhiều doanh nghiệp sáng tạo nội dung số của Việt Nam sản xuất ra những nội dung giải trí có giá trị cao và phát hành xuyên biên giới. Các nhà sản xuất nội dung Việt Nam đã chứng minh được năng lực sáng tạo của mình với những bước tăng trưởng đáng nể trong 5 năm qua.

Theo Sách trắng “Công nghệ thông tin và truyền thông Việt Nam 2021″, số lượng doanh nghiệp nội dung số tăng mạnh những năm qua, từ 2.700 vào năm 2016 lên gần 4.200 vào năm 2020. Doanh thu ngành công nghiệp nội dung số cũng tăng từ 739 triệu USD năm 2016 lên 888 triệu USD năm 2020. Đặc biệt là sản phẩm nội dung số được xuất khẩu ra nước ngoài tăng trưởng đáng kể, kim ngạch xuất khẩu nội dung số tăng từ 661 triệu USD năm 2016 lên 771 triệu USD năm 2018; sau đó giảm nhẹ xuống 705 triệu USD năm 2019; rồi tiếp tục tăng lên 710 triệu USD năm 2020.