Vòng xoáy vay tiêu dùng

Nhiều công ty cho vay tiêu dùng đang hưởng lợi rất lớn từ sự thiếu cẩn trọng của người tiêu dùng.

Ước tính quy mô tín dụng tiêu dùng tương đương 6,4% GDP của Việt Nam; dự báo đến 2020 có thể đạt 10%, tương ứng khoảng 20 tỷ USD

Lãi suất cao, hợp đồng còn nhiều điều khoản bất lợi cho người vay… là những nội dung chính được các chuyên gia khuyến cáo tại các hội thảo về thực trạng và giải pháp trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng được Cục Quản lý cạnh tranh (QLCT) tổ chức ở Hà Nội và TP.HCM thời gian gần đây.

80% khiếu nại về tài chính tiêu dùng

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, trong 7 năm vừa qua, tổng dư nợ cho vay tiêu dùng đã tăng trưởng trung bình gần 20%/năm. Ước tính hiện có khoảng 15,8 triệu người là khách hàng tiềm năng của các công ty cung cấp tín dụng tiêu dùng. Giá trị tín dụng tiêu dùng ước tính bằng khoảng 6,4% tổng GDP của Việt Nam và dự báo đến 2020 có thể đạt 10%, tương ứng khoảng 20 tỷ USD. Với 16 công ty tài chính hiện nay trên thị trường, đây được xem là miếng bánh béo bở. Theo báo cáo tài chính của một công ty hoạt động trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng, chỉ trong hai năm 2013 – 2014, mức lợi nhuận của công ty này đã tăng 38,7%; tổng tài sản tăng 124,7% từ mức 2.611 tỷ đồng lên mức 5.867 tỷ đồng.

Theo sự phát triển này, Cục QLCT cho biết, số vụ việc phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng đang có xu hướng gia tăng với khoảng 80% phản ánh, khiếu nại trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng liên quan đến tài chính tiêu dùng.

Theo ông Phan Thế Thắng, Phó trưởng phòng Phòng Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Cục QLCT, người tiêu dùng phản ánh nhân viên tại các công ty tài chính cho vay tiêu dùng cung cấp thông tin không đầy đủ, không rõ ràng, không chính xác, có dấu hiệu cố tình gây nhầm lẫn, lừa dối. Trong đó, phản ánh về mức lãi suất cho vay cao chiếm phần lớn. Chẳng hạn người vay cho biết, họ được nhân viên của bên cho vay tư vấn mức lãi suất rất thấp nhưng đến khi phát hiện thì hợp đồng có lãi rất cao, có khi lên đến 60-70%/năm, thậm chí cao hơn. Điều này thường diễn ra khi hợp đồng in sẵn với những điều khoản có lợi cho bên cho vay và bỏ trống phần lãi suất, sau đó được gửi đến cho người tiêu dùng thì mức lãi suất được ghi cao hơn nhiều.

“Có những trường hợp vay tiêu dùng để mua tủ lạnh 10 triệu đồng, song tổng cộng tiền phải trả lên đến 17-18 triệu đồng”, ông Thắng chia sẻ.

Thêm vào đó, các nhân viên tư vấn cũng không cảnh báo cho người tiêu dùng về thời hạn trả nợ, các khoản phí phạt. Ngoài ra, người tiêu dùng cũng bức xúc về việc bị quấy rối thông qua nhắn tin, điện thoại, làm phiền các thành viên trong gia đình khi đòi nợ.

Được cho vay dễ dàng nên nhiều người tiêu dùng không nhận ra nhiều “cạm bẫy” đang chờ mình

Bút sa tiền mất

Ngoài mức lãi suất cao, mập mờ giữa lúc tư vấn và khi ra hợp đồng, các chuyên gia đều cho rằng, các tổ chức tài chính đã áp dụng nhiều khoản phí, khoản phạt để “lách” quy định về giới hạn lãi suất trần.

Chẳng hạn, phạt mềm là phạt tính theo lãi suất từng ngày; tức là cứ trễ nộp tiền ngày nào thì tính lãi ngày đấy, thường là 150% lãi cho vay. Không chỉ vậy, ngày thứ hai mà trễ thì tính luôn cả số nợ do trễ ngày thứ nhất dồn lại, theo đúng nghĩa lãi mẹ đẻ lãi con. Bên cạnh đó còn hàng loạt loại phạt khác như thanh lý sớm hợp đồng, tiền mua bảo hiểm cho khoản vay, tiền môi giới, tiền đăng ký… Thường thì người tiêu dùng không để ý đến những khoản phạt này nên dễ bị “sập bẫy”.

Trong khi đó, các hợp đồng trong lĩnh vực tài chính thường có các điều khoản tương đối chuyên ngành và phức tạp. Theo quy định của pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đối với các hợp đồng cung cấp dịch vụ tiêu dùng cá nhân, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cần thực hiện thủ tục đăng ký hợp đồng mẫu tại cơ quan quản lý nhà nước. Điều này cho phép các cơ quan quản lý giám sát và ngăn chặn các điều kiện, điều khoản gây bất lợi cho người tiêu dùng trong quá trình sử dụng dịch vụ. Tuy nhiên, theo TS. Phan Thế Công, Khoa Kinh tế – Luật, Trường Đại học Thương mại Hà Nội, nhiều công ty không đăng ký hợp đồng mẫu thì chỉ bị phạt 100 – 200 triệu đồng. Số tiền này không lớn so với lợi nhuận thu được nên họ cố tình không đăng ký hợp đồng mẫu, khiến cho hợp đồng vẫn còn tồn tại nhiều thỏa thuận bất lợi cho người tiêu dùng. Do đó, cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động tín dụng tiêu dùng theo hướng giám sát chặt chẽ hơn, bắt buộc các công ty tài chính phải đăng ký, công khai nội dung hợp đồng mẫu với cơ quan quản lý.

Đồng quan điểm trên, luật gia Phan Thị Việt Thu, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng TP.HCM cũng nhấn mạnh, người tiêu dùng phải tìm hiểu kỹ hợp đồng trước khi ký kết vay tiền. Bởi khi đã đồng ý thì sau này nếu có tranh chấp xảy ra thì chỉ căn cứ trên hợp đồng đã ký kết giữa hai bên. Vì vậy, trước khi đặt bút ký vào các hợp đồng, người tiêu dùng cần yêu cầu nhân viên cung cấp mẫu hợp đồng đã hoàn thành thủ tục đăng ký tại cơ quan quản lý và đề nghị nhân viên giải thích các nội dung của hợp đồng. Hoặc trước khi ký hợp đồng, đề nghị công ty tài chính cung cấp hợp đồng hoặc dự thảo hợp đồng sẽ ký kết để nghiên cứu trước. Đồng thời yêu cầu phía công ty cho vay cung cấp thêm các tài liệu liên quan khác về ràng buộc nghĩa vụ của các bên…

Theo Cục QLCT, mức độ và hình thức của các vi phạm trong các giao dịch tín dụng tiêu dùng không chỉ dừng ở việc ảnh hưởng đến tài sản của người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe và danh dự của người tiêu dùng. Không chỉ trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng, ngay cả với các dịch vụ nâng cao như phát hành và sử dụng thẻ tín dụng, một bộ phận không nhỏ người dân vẫn đang tiêu dùng với nhận thức chưa đầy đủ.

Theo Diên đan doanh nghiêp