Vinh quang một thời phim chống Mỹ

Đã trải qua nhiều thập kỷ nhưng bộ phim đầu tiên của Điện ảnh Cách mạng Việt Nam như Chung một dòng sông ra đời năm 1959 cho tới những bộ phim về cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc: Nổi gió, Chị Nhung, Mùa gió chướng, Cánh đồng hoang, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm… đều là những bộ phim đỉnh cao của nền điện ảnh nước nhà.

Chung một dòng sông

Là bộ phim năm 1959 của hai đạo diễn Nguyễn Hồng Nghi và Phạm Hiếu Dân tức Phạm Kỳ Nam do Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất. Đây là bộ phim truyện đầu tiên của miền Bắc Việt Nam sau năm 1954 và cũng là bộ phim truyện đầu tiên của Điện ảnh Cách mạng Việt Nam.

Đề tài của Chung một dòng sông là cuộc Chiến tranh Việt Nam đang diễn ra khi đó. Theo Hiệp định Genève 1954, sông Bến Hải trở thanh giới tuyến tạm thời phân chia hai miền Nam – Bắc của Việt Nam. Hai nhân vật Hoài và Vận yêu nhau từ hồi cùng trong Chiến tranh Việt-Pháp. Sau 1954 họ định làm lễ cưới, nhưng khi thuyền của nhà trai sang bờ Nam đón dâu thì cảnh sát phía Nam không cho họ lên bờ. Mối tình của họ bị ngăn cản.

Cảnh trong phim Chung một dòng sông

Chung một dòng sông đã đề cập tới một vấn đề nóng bỏng của thời gian đó. Đề tài chia cắt này cũng gặp nhiều trong văn học nghệ thuật ở cả miền Nam và miền Bắc như ca khúc Câu hò bên bến Hiền Lương của Hoàng Hiệp, Gửi người em gái của Đoàn Chuẩn hay Chuyến đò vĩ tuyến của Lam Phương.

Đạo diễn Phạm Văn Khoa – nguyên là giám đốc đầu tiên của Xưởng phim Việt Nam – viết (1959): “ Phim Chung một dòng sông ra đời là cả một cố gắng lớn của anh chị em làm công tác điện ảnh Việt Nam. Bộ phim truyện đầu tiên của chúng ta đã đánh dấu một bước tiến quan trọng và hé mở một triển vọng khá tươi sáng của loại hình phim truyện Việt Nam non trẻ…“.

Nổi gió

Nổi gió là bộ phim Việt Nam đầu tiên của điện ảnh cách mạng nói về chiến trang Việt Nam với bối cảnh Miền Nam của đạo diễn Huy Thanh (1966) do hãng phim truyện Việt Nam sản xuất. Nổi gióđược được chuyển thể từ vở kịch cùng tên của tác giả Đào Hồng Cẩm. Bộ phim đã thực sự thành công khi đề cập đến vấn đề thời sự khi ấy, nhiều gia đình có con cái thuộc hai bên chiến tuyến trong chiến tranh Việt Nam.

Cảnh trong phim Nổi gió

Có điều đặc biệt, khi quay được 400m phim nhưng xem lại vẫn chưa ưng ý nên đoàn phim đã ngừng lại để tuyển diễn viên. Cuối cũng, diễn viên kịch Thế Anh đã được chọn vào vai Trung úy Phương. Đây là vai diễn tạo nên dấu ấn trong sự nghiệp điện ảnh của ông.

Chị Nhung

Chị Nhung của hai đạo diễn Nguyễn Đức Hinh, Đặng Nhật Minh sản xuất năm 1970. Vai chị Nhung do diễn viên Ái Vân 16 tuổi thủ diễn. Nhung – một cô gái xuất thân đi ở đợ sau thành giao liên, thủ trái pháo dù, một mình chui vào sào huyệt địch, góp phần làm nên trận đánh lớn.

Diễn viên Ái Vân trong vai Chị Nhung giao liên

Phim dựa theo truyện của nhà văn Nguyễn Quang Sáng. Trong phim, chị Nhung là một sắc đẹp nổi bật kiểu Tây phương, đài các với cổ kiêu ba ngấn, tóc vấn cao, mũi cao da trắng – tóm lại chả có gì phù hợp với bối cảnh. Vậy mà từ màn ảnh bước ra, chị Nhung của Ái Vân lập tức trở thành thần tượng, với những tấm ảnh chân dung chui tọt vào ví của những thanh niên Hà Nội thời bấy giờ.

Vĩ Tuyến 17 ngày và đêm

Vĩ tuyến 17 ngày và đêm (đạo diễn Hải Ninh) được làm năm 1972, giữa lúc cuộc chiến tranh đang leo thang ác liệt. Đây là một bộ phim tiêu biểu cho điện ảnh Cách mạng trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, đồng thời cũng là tác phẩm điện ảnh Việt Nam đầu tiên tham gia LHP quốc tế (LHP Moskva 1973) và giành được giải của Hội đồng Hòa bình Thế giới.

Sau khi Hiệp định Geneve được ký kết, sông Bến Hải trở thành giới tuyến phân đôi đất nước. Bi kịch của những người cùng chung nguồn cội bỗng phân ly kẻ Bắc người Nam với hai chế độ, hệ tư tưởng hoàn toàn khác nhau cùng cuộc đấu tranh kiên cường bất khuất nhằm nối hai bờ Bến Hải đã thôi thúc sức sáng tạo của bộ đôi: nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ và đạo diễn Hải Ninh.

Phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm

Những năm 1970, Mỹ tạm ngừng ném bom miền Bắc nhưng vùng giới tuyến vẫn luôn trong tình trạng nguy hiểm, chỉ cần phát hiện động tĩnh khả nghi bên bờ Bắc là máy bay do thám của địch oanh tạc ngay. Đoàn làm phim phải làm việc trong tình trạng khá căng thẳng, luôn đề cao cảnh giác.

Năm 1973, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm đến với LHP quốc tế Moskva không chỉ đem lại giải vàng nữ diễn viên chính cho NSND Trà Giang mà còn tạo nên sự sửng sốt cho giới làm phim quốc tế. Những người bạn Nga bày tỏ sự ngạc nhiên và thán phục vì trong thời chiến họ cũng chỉ làm được những bộ phim tài liệu phản ánh hiện thực cuộc chiến tranh vệ quốc chứ không làm phim truyện như Việt Nam. Từ đó, bộ phim đã chu du qua nhiều nước và nhận được sự tưởng thưởng của khán giả, sự trân trọng của giới chuyên môn.

Mùa gió chướng

Bộ phim đen trắng dài 110 phút chiếu này được đạo diễn Hồng Sến thực hiện dựa theo tiểu thuyết Mùa Gió Chướng của nhà văn Nguyễn Quang Sáng là cuốn tiểu thuyến nổi tiếng đương thời mô tả tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân miền Nam chống lại sự đàn áp, ý đồ dời dân lập ấp của kẻ địch. Cuộc đấu tranh đó đã trải qua biết bao gian nan, thử thách, biết bao hy sinh mất mát. Nhưng cuối cùng đã đạt được thắng lợi hoàn toàn. Một cách nào đó, Mùa Gió Chướng khái quát cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản. Diễn viên tham gia Thùy Liên, Lâm Tới, Lý Huỳnh, Minh Đáng, Bảy Ngọc, Huỳnh Nga…

NSUT Thùy Liên trong phim

Cánh đồng hoang

Là một phim nhựa làm về đề tài Chiến tranh Việt Nam của Việt Nam. Không gian được đề cập đến trong bộ phim chỉ vẻn vẹn ở một cánh đồng hoang, nhưng lại khai thác cả không gian từ dưới nước (phía dưới mặt nước cánh đồng) đến tận trên không (nơi máy bay Mỹ đang quần thảo).

Bộ phim mang tính cô đọng, khái quát cao, tả rõ tội ác của đế quốc Mỹ và lột tả tình cảm gia đình, tình cha con, tình vợ chồng sâu sắc và thắm thiết, nói lên việc mặc dù chiến tranh khốc liệt và sự hiểm nguy hằng ngày rình rập vẫn không thể ngăn nổi sự hồn nhiên, yêu đời trong cuộc sống của người dân thường yêu nước.

Cảnh trong phim Cánh đồng hoang

Xuyên suốt bộ phim là sự giằng co chiến đấu về cả sắc thái tinh thần giữa hai bên, một bên là gia đình đầm ấm của Ba Đô, với cảnh vợ chồng âu yếm nhau và đứa con luôn được cho bú với một bên là cảnh gầm rú và bắn phá khốc liệt của máy bay được trang bị đầy súng đạn. Đó chính là hình ảnh thu nhỏ của nhân dân đất nước Việt Nam nghèo, nhỏ chống lại một thế lực lớn và giàu là đế quốc Mỹ. Với hai hình ảnh này, tác giả truyện phim đã chứng minh sinh động một nghịch lý vẫn được xem như là một bản sắc độc đáo và nổi bật trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc Việt Nam. Đó là nghịch lý của nhỏ thắng lớn, nghèo thắng giàu, yếu thắng mạnh. Có thể nói đây là một trong những bộ phim kinh điển của nền điện ảnh Việt Nam.

Biệt động Sài gòn

Đây là bộ phim vô cùng hấp dẫn về các chiến sĩ biệt động nằm giữa thành phố Sài Gòn trong những năm kháng chiến chống Mỹ. Đây có thể coi là một thành tựu lớn của điện ảnh Việt Nam những năm 80 cả về nghệ thuật lẫn giàn dựng, diễn xuất thu hút khán giả. Biệt động Sài Gòn của đạo diễn Long Vân (1982) từng là bộ phim ăn khách nhất trong lịch sử điện ảnh Việt Nam và vẫn luôn được yêu thích trong 30 năm qua mỗi khi phim được phát lại trên màn ảnh.

Phim Biệt động Sài Gòn

Diễn viên Thanh Loan trong vai ni cô Huyền Trang xinh đẹp - một trong những chiến sĩ biệt động

Người ta không thể quên được hình ảnh dưới vỏ bọc là cặp tình nhân sau đó là vợ chồng, cùng điều hành hãng Sơn Đông Á, Tư Chung và Ngọc Mai cùng các đồng đội của mình liên tục lập chiến công làm điên đảo cả lực lượng quân đội, cảnh sát lẫn tình báo Mỹ – Ngụy. Cả 4 tập phim người xem đều có thể cảm nhận sự mưu trí, sự hi sinh cao cả của các chiến sĩ biệt động ngày ấy.

Biệt động Sài Gòn quy tụ dàn diễn viên tài năng, trẻ đẹp của màn ảnh Việt Nam khi đó: Thươn Tín, Thanh Loan, Quang Thái, Hà Xuyên… Các nhân vật trong phim tới tài diễn xuất của các diễn viên, phim đã để lại dấu ấn sâu động trong lòng người xem bao thế hệ.

Giải phòng Sài gòn

Không giống như phim truyện cần có cốt truyện, có cao trào,… Giải phóng Sài Gòn có nhân vật chính là cuộc tấn công lịch sử năm 1975. Trên cái nền ấy, gần 20 nhân vật lịch sử: tổng bí thư Lê DUẩn, đại tướng Võ Nguyên Giáp, đại tướng Văn Tiến Dũng… cũng như Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, tổng thống DƯơng Văn Minh… được tái hiện một cách chân thực nhất.

Một cảnh trong phim

Giải phóng Sài Gòn được “sinh sau đẻ muộn” hơn các phim trước, phim ở những năm thập niên 90 nhưng đây là bộ phim ôm khá nhiều kỷ lục: thời gian thực hiện lâu nhất (qua 3 đời giám đốc Hãng phim truyện Việt Nam), 13 năm từ (1991 -2004) từ lúc tập dượt kịch bản đến khi đóng máy, kinh phí vào hàng lớn nhất thời bấy giờ (12,5 tỷ đồng).

Phim chiến tranh nói riêng cũng như dòng phim lịch sử nói chung đã từng có một thời đỉnh cao. Nhưng từ đó cho tới nay, vẫn chưa có phim lịch sử nào vượt qua được cái bóng huy hoàng trong quá khứ. Trên đây chỉ là một trong số ít những phim chiến tranh chống Mỹ đặc sắc thời đó nhưng đã đủ nói lên được thành tựu to lớn mà phim điện ảnh Cách mạng Việt Nam đã làm được trong những đầu thai nghén.

Theo VNN